Các cuộc đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ trong 50 năm qua

• Gần 50 người thiệt mạng trong cuộc đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ/ Thổ Nhĩ Kỳ đóng cửa không phận, sẵn sàng bắn hạ máy bay lạ/ Thổ Nhĩ Kỳ: Những kẻ đảo chính định ám sát Tổng thống/ Lực lượng đảo chính bị tố do Mỹ hậu thuẫn đầu hàng quân đội Thổ Nhĩ Kỳ/ Thổ Nhĩ Kỳ dập tắt cuộc đảo chính quân sự

Cuộc đảo chính đầu tiên diễn ra vào ngày 2-5-1960. Khi đó, các tướng lĩnh quân đội đã dẫn đầu đoàn quân tiến vào thành phố Istanbul và thủ đô Ankara.

Tư lệnh bộ binh, Tướng Cemal Gursel đã yêu cầu cải tổ chính trị và tuyên bố từ chức nếu các yêu cầu của ông không được chấp nhân.

Những người đứng đầu cuộc đảo chính đã thành lập Ủy ban thống nhất quốc gia gồm 38 thành viên trong đó Tướng Cemal Gursel giữ vai trò Chủ tịch. Trong 601 người bị bắt giữ và đưa ra xét xử, có 464 người bị tuyên bố là có tội với quốc dân.

Tổng thống Celal Bayar cùng 11 quan chức khác bị tuyên án tử hình nhưng được ân xá xuống là tù chung thân. Thủ tướng Adnan Menderes và 3 cựu Bộ trưởng trong nội các bị treo cổ.

Năm 1971, đảo chính lại nổ ra sau khi quân đội ra tối hậu thư với chính phủ, yêu cầu khôi phục lại các lệnh trước khi xảy ra những vụ biểu tình và bạo lực trên đường phố giữa lực lượng cánh tả và những kẻ mang chủ nghĩa dân tộc cực đoan.

Cuối cùng, Thủ tướng Suleyman Demirel từ chức và liên minh bảo thủ và các chính trị gia theo chủ nghĩa kỹ trị đã lập lại trật tự xã hội dưới sự giám sát của quân đội. Quân đội cũng đã ban lệnh thiết quân luật tại một số tỉnh cho đến hết tháng 9-1973.

Trong 50 năm qua, Thổ Nhĩ Kỳ đã phải trải qua nhiều cuộc đảo chính quân sự. ảnh: Reuters

Ngày 12-9-1980, một nhóm sĩ quan cấp cao trong quân đội, đứng đầu là Tướng Kenan Evren đã tiến hành đảo chính. Bạo lực diễn ra trên đường phố giữa phe cánh tả và những người theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan.

Nhiều chính trị gia hàng đầu đã bị bắt giữ. Quốc hội, các đảng phái chính trị và các Liên đoàn thương mại bị giải tán. 5 thành viên trong Hội đồng an ninh quốc gia nắm quyền kiểm soát, phong tỏa Hiến pháp và đưa ra các luật lệ mới.

Ngày 18-6-1997, một cuộc đảo chính mới lại xảy ra. Thủ tướng Necmettin Erbakan đã bị lực lượng đối lập hạ bệ với lý do gây ra sự mất an toàn cho đất nước.

Năm 2007, nhóm Ergenekon lần đầu xuất hiện trở lại sau hàng chục năm vắng bóng. Cảnh sát trong một chiến dịch truy quét ở Istanbul đã phát hiện nơi ẩn náu của các thành viên nhóm này cùng nhiều vũ khí, đạn dược. Hàng trăm người bị cáo buộc âm mưu đảo chính chống chính phủ của Thủ tướng thời bấy giờ là Tayyip Erdogan đã bị bắt giữ.

Cuối cùng 275 người trong đó có nhiều luật sư, nhà báo bị tuyên bố là có tội. Hồi đầu năm nay, phiên tòa xét xử những người này đã được tiếp tục mở với tuyên bố của chính phủ rằng Ergenekon không còn tồn tại.

Ông Tayyip Erdogan thì trở thành Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2014. Năm 2010, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cũng tuyên bố phá được một âm mưu đảo chính lớn có liên quan đến một số kẻ theo chủ nghĩa dân tộc. Chi tiết về âm mưu đảo chính này không được công bố rộng rãi.