Chuẩn bị thả muỗi vằn phòng bệnh sốt xuất huyết và Zika ở Nha Trang

• Tiết kiệm hàng chục tỉ đôla nếu kiểm soát được dịch Zika và sốt xuất huyết
• Ca nhiễm vi-rút Zika đầu tiên ở Bến Tre
• Bệnh do vi rút Zika sẽ trở thành bệnh dịch lưu hành
• Loại bỏ nỗi ám ảnh bà bầu “dính” virus Zika
• Số người mắc bệnh do virus Zika tăng nhanh

Đây là sự hợp tác nghiên cứu giữa Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương với Viện Pasteur Nha Trang, Sở Y tế Khánh Hoà, do Đại học Monash (Australia) chủ trì. Chương trình đã và đang triển khai phương pháp Wolbachia tại Australia, Việt Nam, Indonesia, Brazil, Colombia và tiếp tục mở rộng ra một số nước khác với mục tiêu phát triển ứng dụng muỗi vằn mang vi khuẩn Wolbachia nhằm hạn chế lây truyền SXH và Zika. Chương trình được sự hỗ trợ của chính phủ các nước và các nhà tài trợ, bao gồm Quỹ Bill & Melinda Gates, Quỹ Wellcome Trust, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa kỳ (USAID), Quỹ Tahija.

Dự án này sẽ triển khai các hoạt động thả muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn) mang Wolbachia tại 2 khu vực ở phía Bắc và phía Nam của thành phố Nha Trang – nơi có khoảng 55.900 người thuộc 12.600 hộ gia đình sinh sống, gồm phường Vĩnh Phước, Vĩnh Thọ, phường Vĩnh Trường và bốn tổ dân phố của phường Phước Long. Dự án chia 773 ô thả muỗi trên địa bàn các khu vực nói trên. 

Hàng năm, vẫn có rất nhiều người mắc bệnh SXH

Mỗi ô thả muỗi có kích thước 50m x 50m (diện tích 2.500m2). Từ tháng 3-2017, mỗi tuần Dự án sẽ thả khoảng 100 con muỗi vằn mang Wolbachia trong mỗi ô như vậy, trong thời gian 12-18 tuần để làm giảm số lượng muỗi vằn tự nhiên truyền bệnh và phòng SXH và Zika.

Sau khi được thả, vi khuẩn Wolbachia sẽ lan truyền nhờ quá trình cặp đôi và sinh sản tự nhiên của muỗi. Muỗi vằn đực mang Wolbachia khi giao phối với muỗi vằn cái không mang Wolbachia thì trứng do con cái đẻ ra sẽ không nở (làm giảm số lượng muỗi truyền bệnh). Muỗi cái mang Wolbachia giao phối với muỗi đực (mang hay không mang Wolbachia) đều sản sinh ra thế hệ muỗi mới mang Wolbachia. Do hai cơ chế trên, muỗi mang vi khuẩn Wolbachia sẽ dần chiếm ưu thế hơn trong quần thể muỗi vằn tự nhiên và giúp hạn chế lan truyền bệnh SXH và Zika mà không làm tăng số lượng muỗi trong cộng đồng. 

Theo Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, muỗi vằn dùng để thả ở Nha Trang về cơ bản là muỗi có nguồn gốc từ chính thành phố Nha Trang. Những con muỗi vằn cái mang vi khuẩn Wolbachia đầu tiên (muỗi giống nuôi trong phòng thí nghiệm) được cho giao phối với muỗi vằn đực tự nhiên của thành phố Nha Trang để đẻ ra thế hệ muỗi con mang Wolbachia. 

Các con muỗi cái mang Wolbachia của thế hệ này lại tiếp tục được cho giao phối với muỗi vằn đực tự nhiên của thành phố Nha Trang để sinh ra thế hệ muỗi thứ hai mang Wolbachia. Qua nhiều thế hệ, Dự án đã có được dòng muỗi vằn mang Wolbachia của Nha Trang. Trước và trong toàn bộ quá trình nuôi và nhân giống, muỗi được kiểm nghiệm chặt chẽ để đảm bảo chúng không mang bất kì mầm bệnh nào.

Sẽ thả muỗi vằn phòng bệnh sốt xuất huyết và Zika ở Nha Trang

Vi khuẩn Wolbachia là một loại vi khuẩn nội bào, chúng sống trong tế bào của khoảng 60% các loài côn trùng trong tự nhiên, trong đó có nhiều loài sống gần người như bướm, chuồn chuồn, ruồi giấm và một số loài muỗi. Tuy nhiên muỗi vằn trong tự nhiên, trung gian truyền bệnh SXH và Zika, lại không mang vi khuẩn Wolbachia.

Dựa trên những đánh giá khoa học toàn diện về tính an toàn tại Australia, Việt Nam và Indonesia cũng như kết quả từ hơn 10 năm nghiên cứu ứng dụng, phương pháp Wolbachia đã được khẳng định là an toàn cho con người, động vật và môi trường. Các nhà khoa học cũng đã chứng minh rằng vi khuẩn Wolbachia có khả năng ức chế sự phát triển của virus Dengue và Zika trong cơ thể muỗi vằn. 

Tháng 3-2016, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khuyến nghị mở rộng nghiên cứu ứng dụng phương pháp Wolbachia để kiểm soát các bệnh do muỗi truyền và chuẩn bị sẵn sàng cho việc phòng, chống virus Zika. Tại đảo Trí Nguyên và những khu vực đã triển khai Dự án ở một số quốc gia khác, Dự án đều nhận được sự ủng hộ của chính quyền và người dân.