Sau lệnh cấm, nạn khai thác cát trên sông Đồng Nai vẫn diễn ra... bình thường

• Vẫn "nhộn nhịp" nạn khai thác cát trên sông Tiền
• Hàng trăm hộ dân kêu cứu vì nạn khai thác cát2
• Bờ sông Thạch Hạt nát bươm vì nạn khai thác cát sỏi trái phép
• Hưng Yên đang bất lực trước nạn khai thác cát trên sông Hồng?1

Phớt lờ lệnh cấm

Xua đuổi mãi không được, báo chính quyền địa phương nhiều lần cũng không xong, bây giờ gia đình ông Đ. K. H. ngụ thôn 3, xã Phước Cát 2, huyện Cát Tiên (Lâm Đồng) đành bất lực phó mặc cho những chiếc tàu ngày đêm hút cát ngay tại vị trí đang sạt lở mạnh về phía vườn của gia đình ông. Trước đây, khi sông Đồng Nai chảy qua địa bàn xã Phước Cát 2, cụ thể là đoạn giáp vườn của gia đình ông H. bắt đầu gây sạt lở, hằng ngày gia đình ông đều “cắt cử” người trông coi, hễ thấy có tàu hút cát tới gần là xua đuổi hoặc gọi điện báo với chính quyền. 

“Mấy lần đầu họ còn sợ, cho tàu lui chỗ khác, sau mình có chửi mắng họ vẫn cứ ở trên tàu hút, máy nổ chạy ầm ầm!..” - ông H. bức xúc cho biết. Cuối tháng 6-2017 vừa qua, UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo mọi hoạt động khai thác cát (kể cả có phép) trên sông Đồng Nai, thuộc địa phận Lâm Đồng phải tạm ngừng để cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, thẩm định. Tin này khiến hàng trăm gia đình tại huyện Cát Tiên có đất canh tác dọc sông Đồng Nai mừng thầm.

Thế nhưng, thực tế thì mọi hoạt động khai thác cát vẫn diễn ra nhộn nhịp như chưa từng có lệnh cấm. Hàng chục tàu hút cát công suất lớn vẫn ngày đêm hoạt động, nhiều diện tích đất hai bên bờ sông Đồng Nai tiếp tục sạt lở nghiêm trọng khiến người dân chỉ biết “kêu trời”. Hôm chúng tôi có mặt, mới 8 giờ sáng, sông Đồng Nai, đoạn qua thôn Vĩnh Ninh, thôn 3, xã Phước Cát 2, đã 5 thấy chiếc tàu được trang bị máy hút cát công suất lớn hối hả hoạt động. 

Theo người dân địa phương, vào ngày cao điểm, đoạn sông này có hơn 10 tàu hút cát. Người dân đã nhiều lần trình báo cho cơ quan chức năng xử lý nhưng tình trạng trên chỉ lắng đi vài ngày rồi mọi việc vẫn như cũ. Sự có mặt của người lạ không làm gián đoạn công việc hút cát của các tàu. Những người làm trên tàu cát phần lớn là người làm thuê, được chủ tàu khoán trả lương theo khối lượng cát hút được. 

Thông thường, mỗi ngày một tàu hút cát hút được từ 3-4 chuyến với hàng chục mét khối cát. Tùy vào kết quả công việc mà người làm cát được chủ trả công từ 500.000 đến 1 triệu đồng/ngày.

Bất chấp lệnh cấm, nạn khai thác cát trên sông Đồng Nai, địa phận Lâm Đồng vẫn hoành hành.

Chỉ cần sắm tàu, hút cát dưới sông lên bán, không phải trả thuế, phí và các nghĩa vụ khác đối với Nhà nước, “món hời” béo bở này ngày càng được nhiều người nhận ra. Chính vì thế, những năm gần đây xuất hiện nhiều tổ chức, cá nhân sắm tàu lớn đẩy xuống sông Đồng Nai hút cát lên bán. Nhiều gia đình phải lãnh hậu quả nặng nề của việc hút cát trái phép gây sạt lở hai bên bờ sông, thiệt hại hoa màu lên tiếng phản đối quyết liệt tới cơ quan chức năng lập tức bị đe dọa. 

Anh H. V. S, ngụ thôn Vĩnh Ninh, xã Phước Cát 2, từng bị các đối tượng ngày đêm “khủng bố” bằng cách gọi điện, nhắn tin đe dọa. Thậm chí, theo anh S, tại địa phương đã có người đã bị côn đồ vây đánh vì dám lên tiếng tố cáo hoạt động khai thác cát bất hợp pháp. Bây giờ, anh S cũng như không ít người khác phải im lặng, làm ngơ cho những con tàu đua nhau chĩa vòi hút cát thúc vào phía vườn của gia đình mình để đổi lấy sự yên lành.

Dân mất đất vì sạt lở

Anh T. X. N. ngụ thôn Vĩnh Ninh, xã Phước Cát 2, huyện Cát Tiên bức xúc: “Tỉnh đã có lệnh cấm hút cát nhưng tôi chưa thấy ngày nào khúc sông này được bình yên. Tàu hút cát hoạt động trên địa bàn vẫn rất tấp nập, suốt ngày đêm!..”. Cùng chung nỗi búc xúc từ nhiều năm qua, gia đình bà Ng. T. Ph.  (ngụ thôn Vĩnh Ninh) có nhiều diện tích đất bên bờ sông Đồng Nai sạt lở nghiêm trọng cho biết: “Chỗ nào đất dễ sạt lở là chỗ đó có cát nhiều. Biết được “điểm yếu” này, thấy vị trí vườn của gia đình tôi bị sạt lở, nhiều tàu cứ thế chĩa vòi vào hút như đỉa đói, khiến đất của gia đình tôi ngày càng bị thu hẹp!..”. 

Ông Đoàn Ngọc Nam, Chủ tịch UBND xã Phước Cát 2, huyện Cát Tiên, thừa nhận tình trạng dọc bờ sông thuộc địa phận xã Phước Cát 2 bị sạt lở là có. Theo ông Nam, người dân cho rằng nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do nạn khai thác cát. Vị Chủ tịch xã này cho biết thêm, trong thời gian từ đầu tháng 7-2016 đến nay, mỗi ngày có rất nhiều tàu khai thác cát hoạt động. Một đoạn sông dài chưa tới 500m, một ngày có khoảng 4 tàu hút cát, mỗi tàu khai thác ít nhất 4 chuyến. 

Trung bình một ngày UBND xã Phước Cát 2 nhận trên 5 tin báo của người dân về việc tàu hút cát trái phép. Xã cử cán bộ xuống kiểm tra, hầu hết các tàu hút cát đứng giữa sông hoặc thuộc địa phận tỉnh Bình Phước nên không có cách nào xử lý được mặc dù có thể dưới lòng sông, vòi hút cát đang ở phía tỉnh Lâm Đồng.

Trong khi đó, báo cáo mới nhất của UBND huyện Cát Tiên về tình hình hoạt động khai thác cát trên sông Đồng Nai, từ năm 2016 đến nay, qua công tác kiểm tra, ngành chức năng huyện đã xử lý hành chính 49 trường hợp vi phạm các quy định về khai thác cát với tổng số tiền hơn 130 triệu đồng. Một kết quả chế tài quá nhỏ so với lợi nhuận khổng lồ từ hành vi sai phạm của việc khai thác cát đem lại. 

Đến nay, chỉ tính riêng tại xã Quảng Ngãi, huyện Cát Tiên, theo thống kê đã có 155 hộ dân có đất bên bờ sông Đồng Nai bị sạt lở với tổng diện tích là 89.801m2. Xã Phước Cát 2 cũng có hàng nghìn mét vuông đất bên bờ sông bị sạt lở. Trước thực trạng trên, cuối tháng 6-2017 vừa qua, UBND tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo tạm dừng việc khai thác cát của các tổ chức, cá nhân đã được cấp phép trên sông Đồng Nai, đoạn giáp ranh giữa 3 tỉnh Lâm Đồng - Đồng Nai - Bình Phước. 

Theo đó, 7 tổ chức, cá nhân được tỉnh Lâm Đồng cấp phép khai thác cát thuộc địa bàn huyện Đạ Tẻh phải tạm dừng khai thác trong thời gian 2 tháng và 9 tổ chức, cá nhân khác thuộc khu vực huyện Cát Tiên phải dừng khai thác cát trong 3 tháng để cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra, chấn chỉnh, quyết định việc thu hồi giấy phép hoặc tiếp tục được hoạt động.