Bê bối bủa vây Thủ tướng Canada

• Thủ tướng Canada "trục xuất" hai nữ quan chức khỏi đảng Tự do
• Thủ tướng Canada rút ra bài học sau những rối ren nội các
• Thêm thành viên nội các từ chức, Thủ tướng Canada đau đầu

Và động thái kể trên diễn ra trong bối cảnh ông Justin Trudeau đang nỗ lực tái đắc cử trong cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào tháng 10. Nhất là khi các cuộc thăm dò gần đây cho thấy, đảng Tự do của Thủ tướng Justin Trudeau có thể bị thua trước đảng Bảo thủ đối lập.

Và vụ bê bối có liên quan tới tập đoàn xây dựng SNC-Lavalin (có trụ sở ở Montreal) đang ngày càng rơi vào vòng mất kiểm soát. Bởi khi công bố các tài liệu hôm 29-3, bà Wilson-Raybould đã chứng minh mình từng chịu sức ép từ các quan chức chính phủ trong việc truy tố tập đoàn xây dựng SNC-Lavalin.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau

Đảng Tự do của Thủ tướng Justin Trudeau bắt đầu chia rẽ nội bộ sau khi một số nghị sĩ công khai kêu gọi đuổi bà Wilson-Raybould ra khỏi ban lãnh đạo. Trong khi đó các đảng đối lập yêu cầu điều tra công khai và Thủ tướng Justin Trudeau phải từ chức. Giới truyền thông cho biết, bà Wilson-Raybould là Bộ trưởng Tư pháp người thổ dân bản địa đầu tiên của Canada.

Và phát biểu tại phiên điều trần kéo dài gần 4 tiếng đồng hồ trước Ủy ban Pháp lý Hạ viện hồi tháng trước, bà Wilson-Raybould tuyên bố, đã bị Thủ tướng Justin Trudeau và các quan chức hàng đầu trong chính phủ gây sức ép liên tục để không tiến hành truy tố SNC-Lavalin.

Nữ cựu Bộ trưởng Tư pháp còn công bố 43 trang tài liệu tiết lộ nhiều chi tiết về việc các quan chức chính phủ đã cố ép bà thay đổi quan điểm ngay cả khi đã được yêu cầu ngừng làm việc này. Cựu Bộ trưởng Tư pháp cũng tiết lộ các tin nhắn và bản ghi âm bí mật về việc bị gây áp lực phải bỏ qua cho SNC-Lavalin.

Trong các bản ghi âm bí mật do bà Wilson-Raybould thực hiện hồi tháng 12-2018 có cuộc gọi dài 17 phút với Thư ký hội đồng cơ mật Michael Wernick. Ủy ban Tư pháp Hạ viện Canada đang xem xét những cáo buộc của bà Wilson-Raybould đối với những quan chức trong chính quyền của Thủ tướng Justin Trudeau.

Phản ứng về việc này, Thủ tướng Justin Trudeau cho biết, các quan chức chính phủ đã cố gắng để bà Wilson-Raybould hiểu - hàng nghìn việc làm có thể gặp rủi ro nếu SNC-Lavalin bị kết tội. Phát biểu tại cuộc họp báo gần 1 tháng trước (7-3) ở Ottawa, Thủ tướng Justin Trudeau tuyên bố, đã nhận nhiều bài học từ cuộc khủng hoảng, nhưng khẳng định không làm gì sai.

Sau khi bà Wilson-Raybould từ chối sự "chỉ đạo" của Văn phòng Thủ tướng, Bộ trưởng Tư pháp đã bị chuyển sang làm Bộ trưởng Các vấn đề về cựu chiến binh. Nhưng gần 2 tháng trước (12-2), bà Wilson-Raybould đã từ chức sau chưa đầy 1 tháng được bổ nhiệm ở cương vị mới.

Và hơn 1 tháng trước (4-3), Chủ tịch Ủy ban Ngân khố Jane Philpott, nữ chính khách được coi đang nổi lên trong chính phủ của Thủ tướng Justin Trudeau, cũng đã quyết định từ chức với tuyên bố mất niềm tin vào nội các và đảng Tự do cầm quyền.

Ông Gerald Butts, trợ lý hàng đầu của Thủ tướng Justin Trudeau, cũng đã từ chức sau khi bị cáo buộc gây sức ép đối với cựu Bộ trưởng Tư pháp. Theo cuộc thăm dò gần nhất của Angus Reid, đảng Tự do giảm 9 điểm so với phe đối lập chính, xuống còn 28% so với 37% của đảng Bảo thủ. Và việc này sẽ ảnh hưởng tới việc tái đắc cử của Thủ tướng Justin Trudeau.

Cựu Bộ trưởng Tư pháp Wilson-Raybould (trái) và cựu Chủ tịch Ủy ban Ngân khố Jane Philpott.

Được biết, SNC-Lavalin muốn được nộp phạt để tránh phải hầu tòa, sau khi bị buộc từng hối lộ giới chức Libya trong giai đoạn 2001-2011 để đổi lấy các hợp đồng. Theo giới truyền thông, tranh luận và sóng gió đã nổi lên trên chính trường Canada sau khi tờ Globe & Mail dẫn nguồn tin giấu tên cho biết, bà Wilson-Raybould đã phải chịu sức ép từ Văn phòng Thủ tướng Justin Trudeau để không truy tố hình sự SNC-Lavalin.

7 tháng trước (tháng 9-2018), các công tố viên liên bang đã từ chối đàm phán với SNC-Lavalin về một thỏa thuận để tập đoàn này có thể nộp tiền phạt thay vì đối mặt với những cáo buộc tại tòa. Việc này diễn ra sau khi Chính phủ Canada sửa đổi Bộ luật hình sự năm 2018, cho phép thực hiện các thỏa thuận hoãn truy tố. Gần 1 tháng trước (8-3), Tòa án Liên bang đã bác đơn yêu cầu của SNC-Lavalin đề nghị tòa xem xét lại quyết định của công tố viên liên bang đưa ra trước đó.

Nếu bị kết tội, SNC-Lavalin có thể bị cấm tham gia đấu thầu các hợp đồng của chính phủ liên bang trong 10 năm và đây sẽ là một đòn nặng đánh vào không chỉ đối với tập đoàn này, mà cả nền kinh tế Canada. Bởi sau khi bị kết tội, SNC-Lavalin sẽ bị cấm vận, khiến 9.000 người mất việc làm ở Canada và hơn 50.000 lao động trên thế giới cũng bị ảnh hưởng tương tự.