Đầu tư công rồi “bán” dự án để lấy tiền đầu tư tiếp cao tốc Bắc – Nam?

• Chưa bổ sung cao tốc Bắc Nam vào chương trình kỳ họp thứ 4
• Phó Thủ tướng yêu cầu xây dựng kịch bản huy động vốn cho cao tốc Bắc - Nam
• Thông qua cao tốc Bắc – Nam ở hai kỳ họp đã là rất gấp gáp
• 17/20 đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam làm theo hình thức BOT
• Thường vụ Quốc hội họp phiên đặc biệt cho ý kiến về cao tốc Bắc – Nam

Bộ Giao thông vận tải chịu trách nhiệm về đề xuất mức giá cho cao tốc Bắc - Nam

Tại văn bản góp ý mới đây về dự án này, bên cạnh việc bày tỏ thống nhất với một số nội dung bổ sung, giải trình làm rõ của Bộ Giao thông vận tải (GTVT) trong dự thảo Tờ trình của Chính phủ kèm theo công văn số 9496 (ngày 21/8/2017) trên cơ sở tiếp thu, hoàn chỉnh theo ý kiến của Ban Kinh tế Trung ương, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội và các chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Tài chính cũng bày tỏ một số ý kiến khác.

Thứ nhất, về mức giá sử dụng đường bộ, trong nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án cao tốc Bắc – Nam, Bộ GTVT đều đề xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội chấp thuận cơ chế “xác định mức tăng giá dịch vụ ngay trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và hợp đồng dự án; mức giá đã quy định trong hợp đồng là không thay đổi”. Theo Bộ GTVT, xác định được yếu tố này mới ra được tổng mức đầu tư để đấu giá. Tuy nhiên, tại các văn bản tham gia ý kiến về dự án, Bộ Tài chính đã có ý kiến đề nghị không đưa nội dung trên vào báo cáo Quốc hội, do “quy định chưa phù hợp với thẩm quyền và hình thức giá sử dụng đường bộ các dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh tại Nghị định số 149/2016 của Chính phủ” và “không phù hợp với nguyên tắc định giá của Nhà nước đã áp dụng chung cho tất cả hàng hóa, dịch vụ Nhà nước định giá”.

Dù vậy, tại Tờ trình số 244 ngày 30-5-2017 về Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án cao tốc Bắc Nam, Chính phủ đã đưa nội dung trên vào báo cáo và đề nghị Quốc hội chấp thuận. Vì vậy, Bộ Tài chính đã “đề nghị Bộ GTVT chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Quốc hội về nội dung đề xuất mức giá sử dụng đường bộ áp dụng với dự án như trên”.

Dự án cao tốc Bắc - Nam vẫn chưa được đưa vào chương trình kỳ họp thứ 4 tới nhưng đang được Bộ GTVT gấp rút chuẩn bị

Xem lại đề xuất đầu tư công rồi “bán” dự án để lấy tiền đầu tư tiếp

Liên quan đến phương án phân kỳ đầu tư và lựa chọn hình thức đầu tư, phương án xử lý trong trường hợp đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, Bộ Tài chính cũng còn một số quan điểm khác. Cụ thể, dự thảo tờ trình chia dự án thành 20 dự án thành phần, trong đó giai đoạn 2017 – 2020 sẽ thực hiện 11 dự án (8 dự án theo hình thức BOT, 3 dự án đầu tư công), giai đoạn 2021 – 2025 thực hiện 9 dự án, sau năm 2025 đầu tư mở rộng tuyến cao tốc theo quy mô phù hợp với quy hoạch và thực hiện đầu tư đoạn Cần Thơ – Cà Mau. 

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ GTVT, việc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án là chưa thể khẳng định ngay sẽ thành công. Bộ GTVT đưa ra dẫn chứng: đã tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án đường bộ cao tốc Dầu Giây – Phan Thiết và đường vành đai 3 TP Hồ Chí Minh đoạn Tân Vạn – Nhơn Trạch... thất bại. Do đó, Bộ này kiến nghị:

Trong trường hợp đấu thầu không thành công, vẫn thực hiện giải phóng mặt bằng theo kế hoạch, nhà nước sẽ đầu tư một số dự án thành phần có nhu cầu cấp bách thuộc đoạn Ninh Bình – Thanh Hóa và đoạn Dầu Giây – Phan Thiết theo hình thức đầu tư công bằng phần vốn trái phiếu Chính phủ còn lại (41.972 tỷ đồng). Sau khi đầu tư xong, sẽ thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư và nhượng quyền vận hành, khai thác, nôm na là “bán” dự án để lấy tiền đầu tư các đoạn tiếp theo. Bộ GTVT cũng đề xuất cơ chế giao Tổng Công ty phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) và Tổng Công ty Cửu Long (CIPM) là các Tổng công ty 100% vốn nhà nước huy động nguồn lực để đầu tư một số dự án thành phần. 

Theo Bộ Tài chính, phương án như vậy “không thể hiện được tính khả thi đồng bộ để triển khai, thực hiện dự án”. “Mặt khác, tại thời điểm hiện nay, năng lực tài chính của VEC và CIPM còn rất hạn chế (ngân sách nhà nước vẫn đang phải tạm ứng để trả nợ các khoản vay đến hạn của các dự án do VEC làm chủ đầu tư, một số khoản vay đang phải chuyển sang cấp phát do VEC không có khả năng trả nợ. Trong khi đó, CIPM vẫn đang thực hiện chủ yếu theo hình thức giao quản lý các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước), vì vậy, việc giao cho VEC và CIPM huy động nguồn lực để đầu tư các đoạn tuyến thuộc cao tốc Bắc – Nam là khó khả thi” – Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Do công tác chuẩn bị đầu tư đối với các dự án PPP mất nhiều thời gian và chi phí cao hơn nhiều so với các dự án đầu tư công, để đảm bảo tính khả thi trong quá trình triển khai thực hiện và tránh lãng phí chi phí chuẩn bị đầu tư, Bộ Tài chính đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo Thủ tướng xem xét, cân nhắc không đề xuất nội dung giao VEC, CIPM huy động nguồn lực để đầu tư vào Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án cao tốc Bắc – Nam trình Quốc hội. Bên cạnh đó, giao Bộ GTVT bổ sung đánh giá cụ thể tính khả thi về tài chính của các dự án thành phần dự kiến được thực hiện theo hình thức BOT (bao gồm dự án không sử dụng phần vốn trái phiếu Chính phủ hỗ trợ và dự án có sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ hỗ trợ). Đối với những dự án phương án tài chính khó khả thi thực hiện theo hình thức PPP, đề nghị nghiên cứu theo hướng đầu tư công.

Bộ Tài chính cũng đề nghị xem xét tính hợp lý của phương án đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư để nhượng quyền vận hành, khai thác đối với dự án đầu tư công, do đây là các dự án sử dụng nguồn trái phiếu Chính phủ, đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Ngân sách nhà nước và hình thức đầu tư.