Nếu Mỹ rút khỏi WTO

• Trung Quốc đệ đơn muốn WTO trừng phạt Mỹ 7 tỷ USD mỗi năm
• Khủng hoảng rình rập khi Mỹ dọa rút khỏi WTO
• Tổng thống Mỹ dọa rút khỏi WTO

"Nếu họ không chấn chỉnh, tôi sẽ rút khỏi WTO", ông Trump nói trong một cuộc phỏng vấn tại Phòng Bầu dục với Hãng Bloomberg News. Ông Trump cho biết thỏa thuận về thiết lập cơ quan này “là một thỏa thuận tồi tệ nhất từng được thực hiện”.

Không phải lần đầu

Đây không phải lần đầu ông Trump đưa ra lời đe dọa nhằm vào WTO. Ngay sau khi lên nắm quyền từ đầu năm 2017, ông Trump đã bày tỏ sự thất vọng về WTO. Trong thời gian còn là ứng cử viên tổng thống, ông Trump cũng đã từng lên tiếng chỉ trích WTO là “thảm họa," cho rằng Mỹ đã bị "đối xử bất công" trong các vụ tranh chấp thương mại tại WTO. Ông Trump nói WTO được thành lập để mang lại lợi ích cho tất các nước ngoại trừ Mỹ, và Washington đã thua gần như tất cả vụ kiện ở tổ chức thương mại này.

Ông Michael Punke - Đại sứ Hoa Kỳ tại Tổ chức Thương mại Thế giới tại Geneva, Thụy Sĩ.

Tổng thống Trump than phiền rằng WTO thường đưa ra quyết định bất lợi cho Mỹ, đặc biệt trong vấn đề liên quan đến chính sách chống bán phá giá của nước này. Tháng 7 vừa qua, nhà lãnh đạo Mỹ đe dọa sẽ có hành động chống lại WTO, dù không nói cụ thể. Thậm chí Mỹ cho rằng hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO vi phạm chủ quyền của Mỹ. Đây cũng là lý do để Mỹ đã ngăn chặn việc bổ nhiệm thẩm phán Cơ quan Phúc thẩm (AP) của Cơ quan Giải quyết tranh chấp (DSB) thuộc WTO, gây lo ngại cơ quan này sẽ phải ngừng hoạt động trong những năm tới.

Được coi là “Liên hợp quốc” về thương mại toàn cầu, WTO ra đời từ năm 1995, với sứ mệnh là tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại tự do và công bằng. WTO đã thực hiện nhiệm vụ này bằng cách thiết lập các quy tắc, giải quyết các tranh chấp và đưa các nước ngồi vào bàn đàm phán để giải quyết những bất đồng. Mỹ là một trong số nước góp công lớn xây dựng và củng cố các quy định thương mại trong WTO, bởi vậy việc ông Trump cảnh báo rút Mỹ khỏi tổ chức này đồng nghĩa với việc chối bỏ nỗ lực và vị thế của Mỹ trong WTO.

“Cái gai” Trung Quốc

Cho tới nay, chính sách thương mại và thuế quan của Mỹ đang đẩy nước này vào “những cuộc chiến” cùng các hành động “ăn miếng trả miếng” với nhiều đối tác, đặc biệt là Trung Quốc. Mỹ cũng liên tục bị các đối tác nộp đơn kiện lên WTO. Thái độ “thách thức” của chính quyền Mỹ đối với WTO có thể cũng xuất phát từ đây, do Washington cần sự ủng hộ và hành động của WTO trong việc áp thuế lên Trung Quốc, song phản ứng của tổ chức thương mại này chỉ dừng ở mức kêu gọi các bên ngừng các hành động trả đũa.

Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer nói rằng việc cho phép Trung Quốc gia nhập WTO vào năm 2001 là một sai lầm. Từ lâu, ông đã kêu gọi Mỹ tiếp cận mạnh mẽ hơn với WTO, cho rằng tổ chức này không có khả năng đối phó với một nền kinh tế phi thị trường như Trung Quốc. Ông Lighthizer cáo buộc hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO can thiệp vào chủ quyền của Mỹ, đặc biệt là đối với các vụ chống bán phá giá.

Trong cuộc phỏng vấn tại Văn phòng Bầu dục, ông Trump nói tại WTO “Mỹ hiếm khi thắng một vụ kiện, trừ năm ngoái”. Ông nói thêm: "Trong năm qua, chúng tôi bắt đầu giành nhiều chiến thắng. Bạn có biết tại sao không? Bởi vì họ biết nếu chúng tôi không thắng, tôi sẽ rút ra khỏi chỗ đó”. 

Dù phàn nàn nhiều về WTO, chính quyền của ông Trump vẫn tiếp tục nộp các đơn kiện các thành viên khác. Đầu tuần này, chính quyền Mỹ đã nộp đơn kiện các mức thuế của Nga đối với các sản phẩm của Mỹ mà chính quyền của ông Trump cho là các mức thuế đó thật “bất hợp pháp”.

Các nước nộp đơn kiện ở WTO thường có xu hướng giành chiến thắng, còn bị đơn trong các tranh chấp thương mại thường thua. Tuy nhiên, dữ liệu của WTO cũng cho thấy rằng Mỹ đạt kết quả tốt hơn một chút so với mức trung bình của WTO trong cả hai trường hợp là họ đi kiện hoặc bị kiện, theo Simon Lester, một nhà phân tích thương mại tại Viện Cato, có trụ sở đặt tại Washington, cổ súy cho thương mại quốc tế cởi mở hơn.

Ảnh minh họa

Trong số 54 vụ mà Mỹ nộp đơn kiện trong suốt thời gian WTO hoạt động, Washington được tuyên thắng ít nhất ở một mục nào đó trong 49 vụ, tương đương 91% số vụ, theo Lester. Trong số 80 vụ mà Mỹ bị kiện, ban xử lý khiếu nại của WTO đã tuyên Mỹ thua về ít nhất một khía cạnh nào đó trong 69 vụ, tương đương 86% số vụ.

Tệ hơn chiến tranh thương mại?

Theo Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), việc Mỹ rút khỏi WTO có thể có ảnh hưởng lớn đối với kinh tế toàn cầu, còn hơn cả cuộc chiến thương mại đang gia tăng do ông Trump phát động với Trung Quốc.

Hậu quả của việc Mỹ rút khỏi WTO có thể còn lớn hơn những gì mà Tổng thống Trump hình dung. Đối với Mỹ, không còn là thành viên WTO đồng nghĩa với việc nền kinh tế số 1 thế giới này, gồm các công ty trong nước, sẽ đối mặt với nhiều bất lợi. 

Trong trường hợp này, các nước thành viên WTO khác có thể tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Mỹ, áp đặt những yêu cầu “phiền toái”, khiến những công ty này khó cạnh tranh trên thị trường thế giới. 

Ngoài ra, Mỹ cũng sẽ không còn khả năng xử lý các hành vi thương mại bất bình đẳng dựa trên hệ thống xử lý tranh chấp của WTO. Theo ông Rufus Yerxa, cựu Phó Tổng giám đốc WTO, Mỹ sẽ bị cô lập trong nền kinh tế thế giới nếu rút khỏi WTO.

Đối với nền kinh tế thế giới, việc Mỹ rút khỏi WTO sẽ để lại tác động tiêu cực và nghiêm trọng, gây ra sự bất ổn ngày càng lớn đối với thương mại. Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách thương mại Herbert A. Stiefel thuộc Viện Cato, ông Simon Lester, cho rằng việc Mỹ chấm dứt tư cách thành viên của WTO sẽ dẫn tới một thảm họa kinh tế.

Với tư cách là nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ rõ ràng đóng vai trò then chốt đối với sự tồn tại của WTO và việc nước này rút khỏi tổ chức sẽ tạo ra những hệ lụy rất lớn. Chuyên gia nghiên cứu tại Viện Peterson về kinh tế quốc tế và từng là quan chức thương mại Mỹ Gary Clyde Hufbauer lo ngại chỉ riêng việc đe dọa thực hiện một động thái bảo hộ như vậy cũng đủ sức tạo nên một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Nếu cắt bỏ các ràng buộc với WTO, Mỹ có thể nâng thuế tùy ý và buộc các quốc gia khác phải có những biện pháp phản ứng lại. Hệ quả là một cơn khủng hoảng toàn cầu sẽ hình thành. Ngoài ra, Mỹ có thể ra khỏi WTO và gây áp lực với các nước khác cũng có động thái tương tự, hoặc không tôn trọng các quy tắc của tổ chức này.

Một số nhà quan sát cho rằng ẩn sau các lời đe dọa chiến tranh thương mại của Tổng thống Mỹ Donald Trump chống lại WTO là nỗ lực của Washington nhằm “cải tổ” WTO để khiến định chế này có lợi hơn cho Mỹ. Thực chất, việc cải tổ WTO trở nên cấp thiết và đã được đưa ra bàn thảo từ nhiều năm nay, song vẫn rơi vào bế tắc. Tuy nhiên, đây sẽ là vấn đề rất khó khăn bởi nó động chạm tới lợi ích của 164 nước thành viên.