Brazil và khát vọng lớn của tôi

Nhân dịp kỷ niệm 35 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, đại sứ Bùi Văn Nghị gửi cho An ninh thế giới Giữa tháng- Cuối tháng bài viết này, chia sẻ cảm xúc của ông sau 6 tháng nhận nhiệm vụ và kế hoạch để vun đắp mối quan hệ tốt đẹp giữa hai nước.

1. Trong sự kiện phức hợp kỉ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, 35 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Brazil, tối 7/5/2024, tại thủ đô Brasilia, Đại sứ quán Việt Nam đã vinh dự tôn vinh người Việt Nam kiệt xuất - Hồ Chí Minh.

Niềm xúc động lớn khi tôi được đứng tại Đại sứ quán Việt Nam ở thủ đô Brasilia để tôn vinh những mốc son lịch sử trong sự kiện kép tổ chức ở nơi này. Một buổi tối có lẽ đặc biệt nhất trong sự nghiệp ngoại giao của tôi bởi có cơ hội chào mừng những kỉ niệm lớn ngay ở năm đầu của nhiệm kỳ.

Thật bồi hồi khi nghĩ tới mùa hè 35 năm trước, khi Việt Nam và Brazil thiết lập quan hệ ngoại giao. Một đất nước vừa mở cửa kinh tế được 3 năm, đầy khó khăn, còn đang bị Hoa Kỳ cấm vận; hạt nhân của Liên bang Đông Dương thời Pháp thuộc, quốc gia bên biển Đông, đã nhìn xa tới Nam bán cầu, kết bạn với một cường quốc ở Nam Mỹ.

Tình bạn ấm qua hơn 20.000km và 26 giờ mỗi chuyến bay qua hai châu lục. Tình bạn gần gũi qua hai biển Thái Bình Dương, Đại Tây Dương mà vẫn đồng cảm, tương đồng bởi chính thể luôn tôn trọng nhân dân, tôn quý người lao động.

Với quyết tâm nâng quan hệ ngoại giao lên Đối tác chiến lược, Việt Nam luôn coi Brazil là bạn quý và hai nước có nhiều tiềm năng để phát triển. 

Mối bang giao giữa hai nước đã đi qua mấy thế hệ. Có một sự kiện khá đặc biệt là năm 1912, trên hành trình bôn ba đi tìm đường cứu nước, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã có 6 tháng sống và làm việc ở thành phố Rio de Janeiro, hòa mình vào đời sống thợ thuyền, người lao động Brazil nơi cảng lớn này. Tôi nghĩ, lịch sử quan hệ sâu sắc của hai nước phải tính từ đó.

Giữa tháng 3/2024, trong chuyến công tác lần đầu tới Rio de Janeiro, tôi đã đến những nơi Bác Hồ từng sống, làm việc năm 1912. Trong các địa danh đó có khu Lapa, nơi Người từng làm việc để tìm hiểu về đời sống và đấu tranh của công nhân, thủy thủ Brazil. Tôi đã gặp hậu duệ của những người từng được gặp Bác Hồ. Thật xúc động khi một số người dân và các quan chức cao nhất của thành phố đều biết Hồ Chí Minh thời trẻ sống tại đây. Năm 1922, tròn 10 năm sau ngày Nguyễn Tất Thành đến Rio de Janeiro, Đảng Cộng sản Brazil ra đời. Vì thế, trong chuyến công tác tại Rio de Janeiro lần này, tôi đã ghé thăm Câu lạc bộ bóng đá Vasco de Gama gắn với Đảng Cộng sản Brazil, dự và phát biểu trong “Lễ hội đỏ” tại Salvador.

Phó Thị trưởng Nilton Caldeira khẳng định sự quan tâm của thành phố đối với hành trình của lãnh tụ Hồ Chí Minh tại Rio de Janeiro và đề xuất các hình thức lưu niệm/tưởng niệm hành trình này tại khu vực Quảng trường Lapa; đặt tên con đường Việt Nam; vẽ tranh tường về hành trình của Nguyễn Tất Thành tại Rio de Janeiro...

2. Hơn 60 năm trước, độc giả Việt Nam đã biết đến Brazil qua tiểu thuyết “Đất dữ” của nhà văn lớn và danh tiếng nhất Brazil - Jorge Amado (1912 - 2001) qua bản dịch của dịch giả Dương Tường. “Đất dữ” đã tái hiện cuộc tranh giành khốc liệt địa hạt đất đen, loại đất lý tưởng nhất cho cây cacao, là cuộc chiến sinh tồn giữa giới chủ đồn điền và giới chủ với người lao động... Tiểu thuyết này đã dịch ra nhiều thứ tiếng ở hơn 50 nước trên thế giới và được làm phim điện ảnh. Nhà văn I.Erenburg (1891-1967) khi giới thiệu “Đất dữ” xuất bản tại Nga đã viết: "Có một thời, trước khi biết đến một Brazil qua báo chí và các công trình nghiên cứu, bạn đọc trên thế giới thường chỉ biết đến một Brazil qua tác phẩm của Jorge Amado".

Amado là con điền chủ sa sút, sinh trưởng tại Salvador (thủ đô Brazil trước năm 1763, thủ phủ bang Bahia) tại khu phố nghèo, gia đình sống bằng nghề trồng cacao, Amado đã chứng kiến quá trình đấu tranh để Brazil sau này là vựa cacao, cafe của thế giới. Trên 100 đầu sách của Amado, nhiều cuốn được chấp bút tại Salvador.

Là nghị sĩ Cộng sản của bang Sao Paulo, từng bị nhà cầm quyền bỏ tù, nhà văn Amado phải sống lưu vong nhiều năm tại Argentina và Pháp. Amado từ trần ngày 6/8/2001 tại Salvador. Sự ra đi của ông gây xúc động mạnh trong công chúng yêu văn học toàn thế giới. Tại bang Bahia, chính quyền đã để tang ông trong 3 ngày.

Jorge Amado là nhà văn có lối sống rất thẳng thắn, trung thực. Bởi ông đã từng nói mình viết sách là để tái tạo thực tế Brazil, tái tạo cuộc sống của nhân dân, tất cả nội dung các cuốn sách đều thoát thai từ thực tế cuộc sống. Vì thế, trên bìa sách của cha đẻ “Đất dữ” khi xuất bản tại nước ngoài thường có dòng chữ "Nhà văn Brazil nổi tiếng nhất". 

Trong sự kiện tổ chức kết hợp 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ và 35 năm hữu nghị Brazil, tôi đã mời lãnh đạo Bộ Ngoại giao, Bộ trưởng Bộ Phát triển điền địa và nông trại gia đình và các nghị sĩ, trí thức đến dự. Tới đây, tôi sẽ gặp lãnh đạo, chuyên gia nhiều bộ, ngành và thăm ngài Chủ tịch Thượng viện, Hạ viện.

Năm nay, Nhà nước đồng ý tổ chức “Ngày Văn hóa Việt Nam” tại Brazil và Ảrập Xêút. Tôi đã có đề cương cho sự kiện đặc biệt này trình Bộ Ngoại giao từ cuối tháng 12/2023 và vẫn đang tích cực bổ sung, hoàn thiện. Cá nhân tôi đang và sẽ tiếp tục nỗ lực để khai thông và phát triển giao lưu văn hoá nghệ thuật đầy bản sắc của hai nước, đặc biệt là nỗ lực cao nhất cho hoạt động giao lưu, quảng bá văn hóa hai nước. Bởi hiện nay, văn học tiếng Bồ Đào Nha vào Việt Nam và văn học Việt Nam sang Brazil gần như "vùng trắng". Vì vậy, bên cạnh tuần phim, triển lãm tranh, ảnh, hoạt động biểu diễn, tôi rất mong sẽ có các sáng tác văn chương của Việt Nam viết về Brazil, Peru để tổ chức dịch ra tiếng Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha - ngôn ngữ của hai quốc gia này và tiếng Anh để quảng bá rộng khắp về thơ đương đại Việt Nam cũng như tìm tác phẩm hay để phối hợp với Đại sứ quán Brazil tại Việt Nam đầu tư xuất bản.