Quyết liệt “thanh lọc” thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Thứ Bảy, 04/12/2021, 09:38

Ngày 3/12, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã có văn bản yêu cầu các đơn vị chức năng đẩy mạnh việc kiểm tra, giám sát việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) để đảm bảo thị trường TPDN trở thành một kênh huy động vốn quan trọng, hiệu quả và hạn chế tối đa rủi ro cho nhà đầu tư. Động thái này thể hiện sự quyết tâm “dẹp loạn” trên thị trường TPDN đầy rẫy cạm bẫy rủi ro.

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, từ ngày 1/1/2021, việc phát hành TPDN được quy định đồng bộ tại Luật Chứng khoán năm 2019, Luật Doanh nghiệp năm 2020 và các Nghị định, Thông tư hướng dẫn. Sau 11 tháng triển khai các quy định mới, khối lượng phát hành TPDN đạt trên 495.000 tỷ đồng, trong đó khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ chiếm 94,5%, còn lại là TPDN phát hành ra công chúng chiếm 5,5% tổng khối lượng phát hành. Các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp (DN) bất động sản (BĐS) là các nhà phát hành lớn nhất trên thị trường chiếm lần lượt 34% và 27,7% tổng khối lượng phát hành.

Trong số các TPDN phát hành riêng lẻ các tháng đầu năm 2021, TPDN có tài sản đảm bảo chiếm 50,9%; trái phiếu không có tài sản đảm bảo chiếm 49,1%. Trong số 300 DN phát hành trái phiếu riêng lẻ trong các tháng đầu năm 2021, 207 DN phát hành trái phiếu có tài sản đảm bảo nhưng chủ yếu đảm bảo bằng BĐS, chứng khoán, chương trình, dự án.

“Mặc dù tỷ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng thực tế chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của DN. Giá trị của các tài sản này thường không định giá được chính xác hoặc có biến động mạnh theo diễn biến thị trường; theo đó, trường hợp thị trường BĐS hoặc thị trường chứng khoán có biến động, giá trị tài sản đảm bảo có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu. Bên cạnh đó, tài sản đảm bảo của trái phiếu có thể dùng để bảo đảm cho các khoản vay, khoản phát hành trái phiếu khác của DN”, Bộ Tài chính cho biết. 

Cùng với đó, chất lượng DN phát hành cũng là một vấn đề đáng báo động. Trên thị trường vẫn có trường hợp DN phát hành TPDN với khối lượng lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lỗ qua các năm. Đặc biệt đối với nhóm BĐS, trong số hơn 100 DN BĐS phát hành TPDN riêng lẻ trong năm 2021 có 26 DN ghi nhận lỗ trong 6 tháng đầu năm 2021. Thế nhưng, bất chấp những rủi ro này, số liệu thống kê cho thấy nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp có xu hướng giảm mua trên thị trường sơ cấp TPDN riêng lẻ, tuy nhiên, trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ nắm giữ của các nhà đầu tư cá nhân vẫn rất cao. 

Bình luận về nguy cơ vỡ nợ của TPDN không có tài sản đảm bảo, hoặc tài sản đảm bảo “có cũng như không” này, nhóm nghiên cứu đến từ FiinRatings dẫn số liệu trong 9 tháng năm 2021, hơn 80% giá trị TPDN của ngành BĐS dân cư, lên đến 100 nghìn tỷ đồng thuộc về các DN chưa niêm yết. “Các DN này có sức khỏe tài chính ở mức yếu rất đáng báo động”, FiinRatings nhấn mạnh. Điều này thể hiện ở mức độ đòn bẩy tài chính (Nợ vay ròng/Vốn chủ sở hữu) hiện ở mức lên tới 8,1 lần, trong khi các DN niêm yết chỉ là 2,5 lần.

Theo phân tích của các chuyên gia, thời điểm xuất hiện “vết rạn” trên thị trường TPDN sẽ bắt đầu từ năm 2023. "Trong ngắn hạn, rủi ro vỡ nợ đến từ các DN này là chưa nhiều, khi thời điểm đáo hạn sẽ rơi nhiều vào năm 2023 – 2024, tuy nhiên dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện tại sẽ đẩy nhanh nguy cơ vỡ nợ từ các DN” chuyên gia đến từ FiinRatings tính toán.

Trước nhiều nghi ngại về chất lượng tín dụng và sức khỏe tài chính của DN phát hành trái phiếu, các chuyên gia cho rằng, cần tăng cường giám sát các hoạt động phát hành của các đơn vị chưa niêm yết cho sự phát triển lành mạnh của thị trường và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư. Phía cơ quan quản lý là Bộ Tài chính ngày 3/12 cũng phát đi thông tin chính thức về việc quyết tâm “nắn” lại thị trường TPDN đi đúng hướng.

Theo đó, Bộ Tài chính yêu cầu Ủy ban Chứng khoán nhà nước (UBCKNN) đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, xử phạt nghiêm, công bố rộng rãi trên phương tiện thông tin đại chúng về các hành vi vi phạm của các cá nhân, DN. Trường hợp xác định có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư, khẩn trương chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định của pháp luật.

Trước đó, Bộ Tài chính đã chỉ đạo UBCKNN triển khai các đoàn kiểm tra về tình hình phát hành, cung cấp các dịch vụ liên quan đến TPDN. Trên cơ sở kết quả kiểm tra, bước đầu đã ghi nhận và triển khai thủ tục xử phạt vi phạm hành chính đối với 2 DN phát hành, 1 công ty chứng khoán. Trong thời gian tới UBCKNN sẽ tiếp tục kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc phát hành trái phiếu của các DN phát hành với quy mô lớn so với vốn tự có, phát hành không có tài sản đảm bảo và phát hành nhiều đợt. Với các nhà đầu tư TPDN, Bộ Tài chính khuyến cáo trước khi cân nhắc mua TPDN riêng lẻ, cần nghiên cứu các quy định về điều kiện, tài liệu chứng minh và các quy định về xử phạt vi phạm đối với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.

“Khi được giới thiệu mua TPDN riêng lẻ, nhà đầu tư cần yêu cầu DN phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về tình hình tài chính của DN phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu và các chỉ tiêu đánh giá khả năng trả nợ của DN; mục đích phát hành trái phiếu; tài sản đảm bảo của trái phiếu; đặc điểm của trái phiếu, quyền lợi, nghĩa vụ của chủ sở hữu trái phiếu, các cam kết đối với trái phiếu, nghĩa vụ của DN phát hành, nghĩa vụ của tổ chức phân phối đối với trái phiếu.

Ngoài ra, sau khi mua trái phiếu, nhà đầu tư cần thường xuyên cập nhật về tình hình tài chính, khả năng trả nợ của DN phát hành và việc sử dụng vốn huy động từ trái phiếu có phù hợp với mục đích phát hành trái phiếu hay không. Chỉ khi nắm rõ thông tin về trái phiếu, đánh giá đầy đủ và cân nhắc kỹ lưỡng về các rủi ro có thể gặp phải, nhà đầu tư mới nên quyết định mua trái phiếu. Nhà đầu tư cần hết sức lưu ý nguyên tắc đầu tư cơ bản là lãi suất cao sẽ đi kèm với rủi ro cao; do đó phải hết sức thận trọng đánh giá kỹ về các rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu; không nên mua trái phiếu thông qua chào mời của các tổ chức cung cấp dịch vụ khi chưa tìm hiểu kỹ về tình hình tài chính của DN phát hành và các điều kiện, điều khoản của trái phiếu”, Bộ Tài chính khuyến cáo.

Hà An
.
.
.