Cần rà soát thực trạng lao động trong khu vực FDI

• Ký kết hợp tác đào tạo nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao
• Thêm 60 suất học bổng nguồn nhân lực cho Việt Nam
• APEC đối thoại về phát triển nguồn nhân lực trong kỷ nguyên số
• Thúc đẩy đối thoại APEC về phát triển nguồn nhân lực trong kỷ nguyên số

Tìm giải pháp hỗ trợ người lao động 

Tiến sỹ Lê Văn Hùng (Viện Kinh tế Việt Nam) cho biết, vốn FDI có vai trò quan trọng đối với tăng trưởng năng suất lao động của nước nhận đầu tư. Ở khía cạnh tác động trực tiếp, vốn FDI giúp dịch chuyển cơ cấu lao động trong nước từ nhóm ngành có năng suất lao động thấp sang nhóm ngành có năng suất lao động cao hơn.

Trong những năm qua, tăng trưởng năng suất lao động của Việt Nam dần được cải thiện và đạt tốc độ tăng trưởng khá cao, đặc biệt giai đoạn 2014 – 2016, đạt bình quân 5,5%/năm. Giữa các thành phần kinh tế, khu vực FDI luôn có năng suất lao động tuyệt đối cao nhất so với khu vực nhà nước, đặc biệt khi so sánh với khu vực ngoài nhà nước.

Theo đó, yếu tố chính dẫn đến kết quả chênh lệnh này do khu vực FDI tập trung chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp chế biến trong khi khu vực nội địa lao động vẫn tập trung chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp và khu vực phi chính thức, những ngành có năng suất lao động tuyệt đối thấp.

Tuy vậy, FDI chưa tạo được mối liên kết chặt chẽ với DN Việt Nam để cùng tham gia chuỗi giá trị, chưa thúc đẩy được công nghiệp hỗ trợ Việt Nam phát triển. Hoạt động chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý chưa đạt như kỳ vọng. Đóng góp ngân sách nhà nước chưa tương xứng, một số DN có hiện tượng chuyển giá, trốn thuế hoặc vi phạm các quy định về xử lý môi trường…

Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Vũ Đại Thắng cho biết, trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, cạnh tranh thu hút FDI ngày càng gay gắt, việc thu hút FDI thời gian tới đã được Việt Nam xác định phải chuyển đổi theo hướng từ thu hút số lượng sang chất lượng, thu hút công nghệ cao, thân thiện với môi trường và nhất là chuyển dần thu hút đầu tư nước ngoài với lợi thế giá nhân công rẻ sang cạnh tranh bằng nguồn lực chất lượng cao.

Do đó, chúng ta cần rà soát, đánh giá toàn diện thực trạng tình hình lao động của khu vực doanh nghiệp FDI thời gian qua về kết quả đạt được, hạn chế, yếu kém và nguyên nhân để từ đó đề ra những giải pháp phù hợp, có tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của lao động trong khu vực FDI, tận dụng tối đa dòng vốn FDI thế giới đang có xu hướng đổ về các nước châu Á, trong đó có Việt Nam.

Việt Nam cần chú ý tới chất lượng của dòng vốn FDI thu hút thay vì số lượng. Ảnh minh họa

Theo ông Ngọ Duy Hiểu, Trưởng ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, hiện nay các DN FDI “sa thải” người lao động trên 35 tuổi bởi một số ngành, nghề không còn phù hợp. DN “sợ” phải trả lương cao, đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cao hơn cho người lao động có thâm niên.

Bên cạnh đó, một số lao động sau tuổi 35 không đáp ứng được yêu cầu công việc, trong lúc nguồn lao động trẻ dồi dào. Hậu quả là người lao động mất việc làm, bất ổn an sinh xã hội. Theo đó, ông Hiểu đề xuất, Nhà nước nghiên cứu, ban hành các quy định của pháp luật thằm “thắt chặt”, hạn chế tình trạng DN FDI sa thải người lao động sau tuổi 35. Cần có quy định và mở rộng quyền lợi về BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp khi lao động bị sa thải sau tuổi 35.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh, Nguyễn Văn Phong cho biết, sự gia tăng lao động làm việc tại các doanh nghiệp FDI trên địa bàn tỉnh liên tục đặt ra nhiều vấn đề xã hội như: Nhà ở cho công nhân, y tế, giáo dục, cơ sở hạ tầng đô thị, giao thông… Do đó, việc thực hiện các giải pháp hỗ trợ người lao động làm việc tại các DN FDI là cần thiết.

Nâng cao hiệu quả năng suất lao động

Thứ trưởng Vũ Đại Thắng cho rằng, khu vực FDI cũng bộc lộ những bất cập như trong công nghiệp các dự án FDI chủ yếu tập trung vào lắp ráp, gia công, tỷ lệ nội địa hóa thấp, giá trị tạo ra tại Việt Nam không cao. Bên cạnh đó, DN FDI chưa tạo được mối liên kết chặt chẽ với DN Việt Nam để cùng tham gia chuỗi giá trị, chưa thúc đẩy được công nghiệp hỗ trợ Việt Nam phát triển. Hoạt động chuyển giao công nghệ và kinh nghiệm quản lý chưa đạt như kỳ vọng. Đóng góp ngân sách Nhà nước chưa tương xứng, một số doanh nghiệp có hiện tượng chuyển giá, trốn thuế hoặc vi phạm các quy định về xử lý môi trường…

Để nâng cao hiệu quả năng suất lao động từ khu vực DN FDI, Tiến sỹ Lê Văn Hùng khuyến nghị, Việt Nam cần chú ý tới chất lượng của dòng vốn FDI thu hút thay vì số lượng. Trong giai đoạn tới, thu hút vốn FDI cần gắn chặt với chiến lược phát triển quốc gia, chỉ tập trung ưu tiên thu hút một số ngành, lĩnh vực có lợi thế so sánh theo từng vùng, đặc biệt ưu tiên những doanh nghiệp chế biến sâu, công nghệ cao, năng lượng mới để tạo hiệu ứng lan tỏa lớn đối với nền kinh tế trong dài hạn.

Phó Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai, ông Phạm Văn Cộng cho rằng, cần chuyển hướng thu hút FDI trong thời gian tới theo hướng tăng chất lượng, tăng nhanh ngành dịch vụ công nghiệp kỹ thuật cao, đặc biệt chú trọng thu hút các dự án công nghiệp hỗ trợ. Bên cạnh đó, cần xây dựng thí điểm vài khu công nghiệp sinh thái hướng tới chỉ thu hút các DN FDI và DN nội địa cùng ngành, cùng lĩnh vực và có liên kết, hỗ trợ nhau phát triển.

“Chẳng hạn, vùng Tây Nguyên có thể xây dựng khu công nghiệp riêng cho những DN sản xuất chế biến cà phê, cao su; vùng đồng bằng sông Cửu Long có riêng khu công nghiệp chế biến các sản phẩm/thành phẩm liên quan tới thủy sản, trái cây hay các sản phẩm liên quan tới gạo”, ông Lê Văn Hùng khuyến nghị.