Lula da Silva: Cựu Tổng thống ngồi tù

Thứ Sáu, 20/04/2018, 15:27
Ngày 8-4, cựu Tổng thống Brazil Lula da Silva đã chấp hành lệnh bắt giữ để thi hành án, dù khẳng định những cáo buộc tham nhũng nhằm vào ông là sai lầm.


Mặc dù trong lịch sử có nhiều đời tổng thống Brazil bị luận tội, kết án, thậm chí là tự tử, nhưng ông Luiz Inácio Lula da Silva (72 tuổi) là người đầu tiên bị buộc tội tham nhũng và phải vào tù.

Chiến dịch “Rửa xe”

Ông Lula da Silva bị kết án 12 năm tù từ năm ngoái, vì đã nhận một căn hộ sang trọng trị giá 2,2 triệu đồng Real (14,6 tỷ VNĐ) như một khoản hối lộ từ một công ty xây dựng liên quan đến Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Petronas. 

Ông là người có chức vị cao nhất trong chiến dịch “Lava Jato” (Rửa xe) - chiến dịch chống tham nhũng và rửa tiền liên quan đến hàng loạt quan chức cấp cao và doanh nhân làm chấn động Brazil cũng như các quốc gia Mỹ Latinh khác. 

Trong chiến dịch điều tra này, có hơn phân nửa trong số 81 thượng nghị sĩ của Brazil và hơn 1/3 số hạ nghị sĩ đã bị tòa án triệu tập. Một số đồng phạm trong vụ bê bối tham nhũng nghiêm trọng này hiện đang bị giam giữ gồm cựu Thống đốc Rio de Janeiro, ông Sérgio Cabral; Chủ tịch Hạ viện Eduardo Cunha.

Trước đó, ông Lula da Silva đã cố thủ trong trụ sở công đoàn ngành thép suốt 2 ngày. Tình thế căng thẳng đã diễn ra trong vài giờ khi những người ủng hộ ông ngăn cản cảnh sát vào cũng như ngăn ông ra hàng. 

Trong bình luận đầu tiên sau khi thời hạn chót vào chiều 6-4 theo giờ địa phương để ông phải thực hiện án tù 12 năm và 1 tháng tù giam theo phán quyết của tòa, cựu Tổng thống đã cáo buộc phía công tố nói dối khi cho rằng ông nhận hối lộ và rằng đây là một vụ án chính trị.

Tù nhân của nhà tù do mình khánh thành

Hiện ông Lula Da Silva đang bị giam tại tòa nhà trụ sở Cảnh sát liên bang ở Curitiba - thành phố 3 triệu dân ở miền Nam Brazil. Điều đặc biệt ở chỗ, tòa nhà này có trưng tấm biển ghi tên Tổng thống Lula da Silva, kỷ niệm ngày khai trương vào năm 2007 ông cắt băng khánh thành.

Ngày đầu tiên trong tù (ngày 8-4), ông Lula da Silva ăn sáng có bánh mì, bơ và cà phê. Cuối ngày, ông theo dõi trận chung kết bóng đá giữa đội Corinthians và Palmeiras. Ông ở trong một buồng giam riêng rộng 15m2 được cho là có điều kiện tốt hơn so với các tù nhân khác. “Đó là một không gian sạch sẽ, với một chiếc giường, chiếc tivi, một tủ quần áo và phòng tắm”, luật sư của cựu Tổng thống cho biết. Ông da Silva có mang theo một số cuốn sách trong thời gian bị giam giữ.

Chế độ dân chủ dựa trên lòng tin của người dân vào việc thi hành luật pháp công minh. Khi nào luật pháp được áp dụng cho tất cả mọi người như nhau, không phân biệt địa vị, thì người dân cũng sẵn sàng tuân thủ pháp luật. Một cựu tổng thống tự ý đến ngồi tù, sau khi biết đơn xin tại ngoại của mình bị bác bỏ, đó là một tấm gương tốt. 

Ông Lula da Silva lại là một nhà chính trị được nhiều người ngưỡng mộ nhất nước, với hy vọng ra tranh cử và thắng cử lần nữa. Việc ông vào tù ngồi coi đá banh trên ti vi càng có ý nghĩa, trong lúc mấy trăm người ủng hộ ông vẫn đang đi biểu tình bên ngoài nhà tù phản đối Tối cao Pháp viện.

Người mở cửa dân chủ

Ông Lula da Silva thuộc đảng Lao động, làm Tổng thống từ năm 2003 đến 2011, và trong thời gian đó kinh tế phát triển tốt đẹp. Người kế nhiệm cùng đảng, bà Dilma Rousseff đắc cử năm 2011, rồi tái đắc cử năm 2014, nhờ thành tích kinh tế đó. Trước năm 2003, tốc độ tăng trưởng của Brazil chỉ đạt được trung bình 0,2% suốt 20 năm. 

Trong thời da Silva nắm quyền, 30 triệu người Brazil thoát nghèo; 21 triệu người được gia nhập giới trung lưu. Đến năm 2014, con số thất nghiệp xuống thấp nhất, lương trung bình tăng thêm 35%, người nghèo giảm bớt còn 55%. Và chênh lệch giàu nghèo, một đặc điểm tại các nước châu Mỹ Latinh, đã giảm bớt ở Brazil.

Thế nhưng, kinh tế nước này bắt đầu xuống dốc từ năm 2014. Năm đó, bà Rousseff tái đắc cử với một tỷ số mong manh, giữa năm 2015, chỉ còn dưới 10% dân chúng tín nhiệm bà. Từ năm 2012 đến 2016, kinh tế toàn cầu tăng trưởng trung bình 3,4% một năm, còn kinh tế Brazil đi lùi mỗi năm 0,4%. 

Các đảng đối lập trong Quốc hội bắt đầu mở cuộc điều tra về nạn tham nhũng tại Công ty Dầu khí Quốc gia Petrobras trong thời gian ông da Silva làm tổng thống và bà Dilma Rousseff là thành viên Hội đồng quản trị. Các cuộc điều tra cho thấy rất nhiều quan chức đã nhận hối lộ từ Công ty Petrobras và các công ty có liên quan.

Chính ông Lula da Silva và đảng Lao động của ông được coi là đã mở cửa cho nền tư pháp Brazil được đóng vai trò độc lập hơn. Bây giờ, chính guồng máy tư pháp đó đang đưa cựu Tổng thống vào tù.

Nhiều hy vọng cho Brazil

Đá banh và tham nhũng là hai “môn thể thao” phổ biến nhất ở Brazil. Nói đến Brazil là nói đến các cầu thủ nổi tiếng và các vụ tham nhũng gây ồn ào không kém. Nhưng người ta có thể thấy dấu hiệu thay đổi, khi các quan tòa bắt đầu ý thức vai trò độc lập của họ, và các nhà chính trị chịu chấp nhận tuân theo luật pháp.

Những cuộc điều tra tham nhũng trong chiến dịch rửa xe “Lava Jato” được Quốc hội phát động đã mở ra một trang sử mới. Quan tòa Sérgio Moro, người xét xử ông da Silva phụ trách việc điều tra tham nhũng nêu cao khẩu hiệu: “Không chừa một hòn đá nào mà không lật lên coi”.

Ông Moro bị những người thuộc phe đảng Lao động tố cáo là lạm dụng quyền tư pháp để chống lại họ, làm lợi cho các đảng đối lập. Nhưng chính Tổng thống mới, ông Temer, lên thay bà Rousseff, cũng bị tố cáo ăn hối lộ khoảng 150.000 USD (3,4 tỷ VNĐ) của một hãng chế biến thịt bò. Tối cao Pháp viện đã cho mở cuộc điều tra về việc này. 

Có thể nói, số tiền nghi tham nhũng tương đương hơn 3 tỷ hoặc hơn 14 tỷ VNĐ có lẽ khá nhỏ so với nhiều nước, đặc biệt khi “nghi phạm” lại là Tổng thống. Điều này cho thấy nạn tham nhũng ở Brazil vẫn chưa đến mức nghiêm trọng. Nhưng hiện tượng đưa các quan chức ra tòa, từ chủ tịch Quốc hội đến tổng thống, cho thấy chiến dịch “Rửa xe” là có thật.

Hành động tự ý đến trình diện nhà tù cho thấy ông da Silva đã “giao đấu thẳng thắn” trong cuộc chơi đá banh dân chủ. Một cựu tổng thống vào ngồi tù, bình thản coi đá banh, cho thấy ông da Silva chấp nhận và tôn trọng luật chơi dân chủ. Khi Tối Cao Pháp Viện bác bỏ đơn xin tại ngoại của da Silva, họ đã xác nhận quyền tư pháp độc lập. 

Việc ông da Silva vào tù có thể nuôi lại niềm tin của người dân Brazil vào thể chế dân chủ tự do. Lãnh tụ đảng Lao động, Nghị sĩ Gleisi Hoffmann tuyên bố cựu Tổng thống Lula da Silva vẫn sẽ là ứng cử viên của đảng này trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 10 tới.

Trong vài thập kỷ qua, tại châu Mỹ Latinh, niềm tin của người dân vào thể chế tự do dân chủ đang xuống thấp. Brazil là nước người dân mất tin tưởng nhiều nhất. Nhưng vụ xét xử ông da Silva cho thấy nền tư pháp Brazil có vẻ xứng đáng với trọng trách của nó.

Xuân Trường
.
.
.