Cháy nhà máy dầu Saudi, nóng thị trường thế giới
- Mỹ "cám ơn" châu Âu vì đổ lỗi cho Iran vụ nhà máy dầu Saudi
- Sau vụ phá hoại nhà máy dầu, Houthi muốn thôi tấn công Arab Saudi
- Nga tuyên bố chiến lược của Mỹ ở Trung Đông sụp đổ sau vụ nhà máy dầu Saudi
Giá dầu sau đó hạ nhiệt, chỉ còn tăng 13% vào cuối ngày thứ Hai, nhưng hệ quả của vụ tấn công được cho là không chỉ gói gọn trong thị trường dầu, mà quan trọng hơn là chế thêm dầu vào lò lửa bất ổn ở Trung Đông.
Sụt giảm 50% sản lượng
Cho đến nay, phiến quân Houthi tại Yemen đã nhận trách nhiệm gây ra vụ tấn công, cho biết 10 máy bay không người lái của họ đã nhắm mục tiêu vào 2 cơ sở sản xuất dầu của tập đoàn Aramco ở Abqaiq và Khurais. Bộ Nội vụ Ả rập Saudi sau đó đã xác nhận vụ việc, cho biết các vụ tấn công bằng máy bay không người lái đã gây cháy tại 2 cơ sở của Aramco, song ngọn lửa đã được kiểm soát và nhà chức trách đang tiến hành điều tra.
Trong một thông báo ngày 15-9, Bộ trưởng Năng lượng Ả rập Saudi Abdulaziz bin Salman cho hay chuỗi cung cấp 5,7 triệu thùng dầu thô và khí đốt/ngày của Aramco, tương đương 50% tổng sản lượng sản xuất toàn quốc, đã phải ngừng hoạt động bởi các cuộc tấn công, làm sụt giảm hơn 5% lượng cung dầu mỏ toàn cầu.
 |
"Những cuộc tấn công này không chỉ nhắm tới các cơ sở quan trọng của Arab Saudi mà c̣n nhắm vào chuỗi cung cấp dầu thế giới, đe dọa kinh tế toàn cầu", Bộ trưởng Abdulaziz nói.
Trước đó, hôm 15-9, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng thông báo cho phép sử dụng dầu trong kho dự trữ chiến lược của Mỹ nếu cần, “với số lượng sẽ được xác định”.
Kho dự trữ dầu chiến lược của Mỹ là kho dự trữ dầu thô khẩn cấp lớn nhất thế giới, hiện có khoảng 630 triệu thùng dầu, được Bộ Năng lượng Mỹ xây dựng, duy trì tại nhiều khu vực dưới lòng đất ở bang Louisiana và Texas.
Theo CNN, trong lịch sử nước Mỹ, kho dự trữ dầu chiến lược mới chỉ được mở cửa 3 lần, vào các năm 1991 khi Mỹ tấn công Iraq, năm 2005 sau siêu bão Katrina và năm 2011 sau bất ổn ở Libya. Quyết định của ông Donald Trump là lần thứ 4 nhưng chưa được thực thi.
Mỹ cáo buộc Iran “ném đá giấu tay”
Dù phiến quân Houthi ở Yemen đã lên tiếng nhận trách nhiệm vụ tấn công. Nếu đúng, các cuộc tấn công với quy mô và độ chính xác này là một sự gia tăng đột ngột và đáng chú ý về khả năng của Houthi. Máy bay không người lái của Houthi dựa trên các mô hình của Iran và thường được phát triển từ công nghệ của Triều Tiên, chủ yếu là tầm ngắn, chỉ dưới 300km.
Tuy nhiên, một ủy ban chuyên gia của Liên Hợp Quốc hồi tháng 1 báo cáo rằng việc triển khai máy bay không người lái tầm xa “cho phép lực lượng Houthi tấn công các mục tiêu sâu bên trong Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất UAE”.
Cho đến nay, cả Ả rập Saudi và Mỹ đều không tin vụ tấn công do phiến quân này thực hiện. Các quan chức Mỹ đã gợi ý rằng Iran đứng sau các cuộc tấn công dầu mỏ của Saudi, nói rằng hình ảnh vệ tinh cho thấy nhiều khả năng người Houthi không thực hiện chúng.
Một phát ngôn viên của quân đội Saudi cho biết các cuộc điều tra ban đầu cho thấy vũ khí của Iran đã được sử dụng trong vụ tấn công. Đại tá Turki al-Malki cũng nói với các phóng viên ở Riyadh hôm 16-9 rằng các cuộc tấn công vào sáng sớm ngày 14-9 không được phát động từ Yemen.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nói "có lý do để tin rằng chúng tôi biết thủ phạm", thêm rằng Washington "đã khóa mục tiêu và lên đạn" (locked and loaded), trong khi chờ thêm thông tin từ Ả Rập Saudi. 3 quan chức Mỹ cho biết có bằng chứng cực kỳ thuyết phục cho thấy điểm xuất phát của các cuộc tấn công, và một quan chức có kiến thức trực tiếp mô tả bằng chứng đó là hình ảnh.
 |
| Mỹ tuyên bố các điểm tác động cho thấy cuộc tấn công không được phát động từ Yemen, nhưng không loại trừ khả năng máy bay không người lái có thể đi vòng. |
Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo đã tweet hôm 14-9 rằng Iran đã phát động thứ mà ông gọi là “một cuộc tấn công chưa từng có vào nguồn cung cấp năng lượng trên thế giới”. Hình ảnh vệ tinh do Mỹ công bố và được Associated Press kiểm tra cho thấy khoảng 17 "điểm ảnh hưởng" tại một cơ sở chế biến dầu ở Abqaiq. Hai điểm tác động khác đã được tìm thấy tại cơ sở Khurais của Saudi.
Các quan chức cấp cao của Mỹ nói với các phóng viên rằng thiệt hại cho thấy cuộc tấn công có thể đã được phát động từ phía Bắc hoặc Tây Bắc, tức từ Iraq hoặc Iran chứ không phải từ nước láng giềng phía Nam của Saudi.
Một quan chức, nói với điều kiện giấu tên, cho rằng có dấu hiệu cho thấy tên lửa hành trình đã được sử dụng, theo hãng tin Reuters. Phiến quân Houthi tuyên bố đã sử dụng máy bay không người lái.
Tấn công từ đâu?
Tuy nhiên, một số hình ảnh, được công bố vào 15-9, dường như cho thấy thiệt hại ở phía Tây của các bể dầu, làm phức tạp thêm lời giải thích của các quan chức. Một khả năng hợp lý, và ly kỳ, là cuộc tấn công đã được phát động bởi các thành viên của Houthi làm việc bên trong Ả Rập Saudi.
Tuyên bố nhận trách nhiệm của Houthi đã “cảm ơn sự hợp tác của những người đáng kính bên trong Vương quốc”, và việc sử dụng các cộng tác viên ở Ả Rập Saudi sẽ giúp giải quyết một số phản đối kỹ thuật về cách người Houthi có thể tấn công các mục tiêu từ đó khoảng cách quá xa.
Bộ trưởng Ngoại giao Đức Heiko Maas cho biết Đức đang hợp tác với các đối tác để xác định ai chịu trách nhiệm cho vụ tấn công này. "Tình hình cực kỳ đáng lo ngại", Maas nói. "Đây thực sự là điều cuối cùng mà chúng tôi hiện đang cần trong cuộc xung đột này". Bộ trưởng Ngoại giao Anh Dominic Raab nói rằng "không hoàn toàn rõ ràng" ai là thủ phạm. Các quan chức Trung Quốc cũng kiềm chế quy kết đổ lỗi cho các cuộc tấn công.
Các chuyên gia và quan chức khác lại đặt giả thuyết các phe phái ủy nhiệm của Iran phát động cuộc tấn công từ lãnh thổ Iraq hoặc Syria. Mỹ từng cáo buộc một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái hồi tháng 5 vào Ả Rập Saudi đã được phát động từ Iraq. Nhưng chính phủ Iraq kịch liệt phủ nhận các báo cáo về cuộc tấn công được phát động từ chính mảnh đất của mình.
Hôm 16-9, Baghdad cho biết ông Pompeo đã gọi cho Thủ tướng Iraq Adel Abdul Mahdi, một phần để nói với ông rằng ông có thông tin xác nhận lãnh thổ Iraq không được sử dụng để thực hiện vụ tấn công này.
Liệu có phản ứng quân sự?
Với dòng tweet “đã khóa mục tiêu và lên đạn” của ông Trump, người ta lo ngại vị Tổng thống Mỹ khó đoán này có thể dùng đến nút chiến tranh. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Ả Rập Xê Út tuyên bố rằng vương quốc Hồi giáo “có khả năng” và “quyết tâm bảo vệ đất đai và con người của mình, đồng thời phản ứng mạnh mẽ trước những vụ xâm lăng này”.
Trong vụ tấn công mới nhất, mọi cặp mắt ngờ vực đều đổ về Iran, đối thủ truyền thống của Saudi, và cũng là quốc gia hưởng lợi lớn khi giá dầu tăng mạnh.
Trong bối cảnh căng thẳng liên tục xảy ra với Iran, ông Trump đã tuyên bố rằng sự mất mát của các sinh mạng Mỹ sẽ là một lằn ranh đỏ cho sự trả đũa của quân đội Mỹ.
Một cuộc tấn công vào Iran để trả thù thiệt hại cho cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Ả Rập Saudi không phải là một tính toán chính trị hấp dẫn 1 năm trước cuộc bầu cử cho một tổng thống, người đã rút quân đội Mỹ khỏi Trung Đông.
Hôm 15-9, ông Trump nói ông chắc chắn muốn tránh một cuộc chiến với Iran và rằng ông Pompeo và các quan chức chính quyền cấp cao khác sẽ sớm tới Ả Rập Saudi. Ông nói rằng ngoại giao với Iran là “không bao giờ chấm dứt”. Và ông nói thêm: “Tôi biết họ muốn thực hiện một thỏa thuận. Tại một số điểm, nó sẽ hoạt động”.
Barbara Leaf, cựu Đại sứ Myx tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và là thành viên cao cấp tại Viện Chính sách Cận Đông của Washington, cho biết Mỹ nên đầu tư vào một nỗ lực ngoại giao mới với các đồng minh châu Âu và các quốc gia khác có lợi ích trong khu vực để giảm bớt căng thẳng với Tehran.
Nhiều tháng tấn công tàu chở dầu và bắn hạ một máy bay không người lái của Mỹ không đủ sức lôi kéo Mỹ vào cuộc chiến với Iran, và thay vào đó, Washington đã dựa vào các lệnh trừng phạt và các cuộc tấn công mạng để tấn công trở lại. Vì vậy, giới quan sát cho rằng sẽ khó có khả năng Mỹ khởi động một cuộc chiến.
