Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang

Thứ Hai, 03/10/2022, 20:21

Chọn một ngày cuối thu, chúng tôi về thôn Xuân Đào. Nắng thu hanh nhẹ, gió thu man mác. Cách trung tâm thị xã Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên chừng 7km theo hướng đi Hải Phòng, thì rẽ phải. Con đường tiếp giáp với đường Nguyễn Văn Linh dài 3km chạy xuyên qua xã Xuân Dục giờ được mang tên “Nguyễn Thiện Kế”, ông là vị thủ lĩnh thứ 3 của Nghĩa quân Bãi Sậy, sau khi vị thủ lĩnh thứ hai là Nguyễn Thiện Thuật tìm đường sang Trung Quốc tính kế kháng chiến lâu dài.

Đến giữa làng chúng tôi bắt gặp đường phố Trần Thị Khang, một đường phố hơi khiêm tốn bởi nó còn đang trong quá trình tôn tạo nâng cấp. Nhà lưu niệm Lực lượng Nữ du kích Hoàng Ngân và AHLLVT Trần Thị Khang nổi bật dưới trời thu. Một ngôi nhà được khởi công xây dựng năm 2016 và hoàn thành năm 2019.

3.jpg -0
Cây đa La Tiến - chứng tích tội ác của quân Pháp.

Từ quê hương giàu truyền thống

Tiếp tôi hôm nay là cô Đỗ Thị Uyên, Chi hội trưởng Phụ nữ thôn Xuân Nhân, cô Uyên cũng đồng thời là người được giao trọng trách trông coi Nhà lưu niệm này. Cô Uyên vừa hướng dẫn chúng tôi đi thắp hương trên ban thờ bà Trần Thị Khang vừa cho hay, “bức tượng bà Khang được đúc theo hình ảnh thời trẻ của bà. Các cô các chú thấy đấy, bà Khang rất đẹp”. Đúng là bức tượng khá đẹp, dáng ngồi thanh thoát, nét mặt đôn hậu, ánh mắt bao dung và đặc biệt là chiếc khăn quấn đầu rất “đồng bằng Bắc Bộ”, nhìn vừa ra chất quê lại vừa thấy vẻ hoạt bát.

Thấy tôi muốn hỏi chuyện nhiều hơn nên cô Uyên bèn gợi ý: “Chúng cháu là hậu sinh nên không hiểu nhiều. Các chú qua thôn Xuân Đào hỏi ông Nguyễn Tất Nghiệm là ra hết”. Ông Nguyễn Tất Nghiệm năm nay 73 tuổi, từng là bác sĩ trong quân đội rồi chuyển ngành, hiện nghỉ hưu tại quê nhà. Ông Nghiệm tranh thủ lúc vắng khách vui vẻ cho hay: “Căn nhà tôi ở vốn là phần đất của cụ Nguyễn Thiện Thuật. Tôi là chắt nội cụ Nguyễn Thiện Dương, cụ là em út của cụ Thuật và cụ đã hy sinh trong một trận chiến với quân Pháp khi chúng đẩy mạnh đàn áp nghĩa quân Bãi Sậy”. Nghe ông Nghiệm nói vậy tôi hơi là lạ. Thì ra thôn Xuân Đào là một trong những thôn quê Bắc bộ mà những người con cháu của cụ Nguyễn Anh Vũ tìm đến lập nghiệp sau thảm án Lệ Chi Viên. Theo đó cụ Nguyễn Anh Vũ là người con sống sót của Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi. Tôi vội chen ngang, “Vậy họ Nguyễn làng ta chính là hậu duệ của Nguyễn Trãi?”. Ông Nghiệm gật đầu: “Vâng chúng tôi là hậu duệ đời thứ 17 của Nguyễn Trãi”.

Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang -0
Chân dung chị Trần Thị Khang.

Câu chuyện của ông Nghiệm đã cho chúng tôi hay rằng: Thôn Xuân Đào với bốn anh em ruột người họ Nguyễn là Nguyễn Thiện Thuật, Nguyễn Thiện Kế, Nguyễn Thiện Hiển và Nguyễn Thiện Dương vốn xuất thân trong một gia đình Nho học, đã “trái lệnh” triều đình quyết tâm lãnh đạo nông dân Hưng Yên nổi dậy kháng chiến chống quân Pháp xâm lược. Cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy tuy thất bại nhưng ngọn lửa yêu nước còn âm ỉ cháy trong lòng mỗi người dân.

Rồi ông Nghiệm nói thêm, “Làng tôi có nhiều người nổi tiếng lắm. Như Thượng tướng Lê Quang Hào này. Như anh em nhà họ Vũ này. Và còn nhiều người khác nữa”. Theo đó thì Nữ anh hùng du kích Trần Thị Khang tức Vũ Thị Kính là người con của dòng họ Vũ thôn Xuân Đào. Năm 1945, khi mới 16 tuổi, cô gái Vũ Thị Kính được hai người anh trai là Vũ Văn Nhung và Vũ Văn Dung “dẫn đi” hoạt động cách mạng (ông Vũ Văn Dung từng là Phó Bí thư Tỉnh ủy Hưng Yên khi mới 21 tuổi, là Giáo sư, Tiến sĩ Kinh tế, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng nước CHXHCNVN 1982-1986). Hai anh em đã cùng lấy họ Trần làm bí danh để che mắt địch. Bà Vũ Thị Kính là Trần Thị Khang, còn người anh Vũ Văn Dung là Trần Phương.

Đến Đội nữ du kích Hoàng Ngân huyền thoại

Nhà lưu niệm Lực lượng Nữ du kích Hoàng Ngân và AHLLVT Trần Thị Khang tuy mới được xây dựng và đưa vào hoạt động chưa lâu nhưng ngay từ khi khánh thành, nơi đây đã trở thành “Địa chỉ đỏ” để mọi người dân, đặc biệt là chị em phụ nữ trong tỉnh Hưng Yên đến để tham quan và tiến hành sinh hoạt chính trị. Cô Uyên cho biết: “Chúng cháu vừa đón đoàn Phụ nữ Công an Hưng Yên. Đoàn đông lắm, chắc cũng phải trăm người. Tham quan và sinh hoạt chính trị xong rồi, đoàn vừa mới đi”. Nghe cô Uyên nói vậy chúng tôi chợt nhớ ra lúc rẽ vào làng thấy đoàn xe mấy chiếc nối nhau đi ra. Nhìn trên xe thấy toàn các “thím công an” vừa xinh vừa trẻ. Đúng là đến sớm hơn chắc sẽ được tham gia sinh hoạt chính trị cùng “các thím”.

Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang -0
Bức tượng và ban thờ chị Trần Thị Khang trong nhà Lưu niệm.

Thắp hương xong, cô Uyên dẫn chúng tôi tham quan Nhà lưu niệm. Một ngôi nhà thiết kế theo hình chữ Đinh nên có dáng dấp của một ngôi đền thờ truyền thống. Tuy nhiên bao quanh nhà tiền thì thực sự là một nhà truyền thống với những hình ảnh, biểu đồ, mô hình và hiện vật được bố trí theo trình tự thời gian và sự phát triển của phong trào cách mạng.

Cô Uyên lúc này trong vai của một hướng dẫn viên đã giới thiệu cho chúng tôi. Theo đó vào ngày mùng 2 tháng 2 năm 1950, tỉnh Hội Phụ nữ Hưng Yên tổ chức Lễ truy điệu đồng chí Hoàng Ngân - Bí thư đầu tiên (nay là chủ tịch) Trung ương Đoàn Phụ nữ Cứu quốc Việt Nam (nay là Hội Phụ nữ Việt Nam), tại thôn Muội Sảng, xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ. Với mục đích là để học tập tinh thần hoạt động và đấu tranh cách mạng của đồng chí Hoàng Ngân. Trong lễ truy điệu đó, tỉnh Hội phụ nữ Hưng Yên đã đề nghị với Tỉnh ủy lấy tên đồng chí Hoàng Ngân đặt cho Phong trào phụ nữ Hưng Yên là “Phong trào Hoàng Ngân”. Lực lượng Nữ du kích Hoàng Ngân của tỉnh Hưng Yên ra đời ngay sau đó với các đội ở các huyện. Và cô gái tuổi 20 Trần Thị Khang được giao nhiệm vụ làm Đội trưởng Đội nữ du kích Hoàng Ngân của huyện Phù Cừ.

Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang -0
Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang -0
Nữ Anh hùng du kích Trần Thị Khang -1
Một số hình ảnh trong nhà lưu niệm ở xã Xuân Dục, thị xã Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên.

Cũng từ đây phong trào “Nữ du kích Hoàng Ngân” phát triển mạnh mẽ, từ tháng 2 năm 1950 đến tháng 7 năm 1952, Đội nữ du kích Hoàng Ngân đã có 7.365 chị em tham gia trong tổng số 11.024 du kích nói chung toàn tỉnh. Phong trào “Nữ du kích Hoàng Ngân” đã trưởng thành nhanh chóng, và không chỉ dừng lại ở một đội du kích mà trở thành lực lượng hùng hậu của lực lượng vũ trang Hưng Yên.

Chúng tôi dừng lại trước điện thờ để thêm một lần ngắm bức tượng “Người nữ chỉ huy du kích huyền thoại”. Hình ảnh một người con gái còn trẻ tuổi đời, còn phơi phới yêu thương, ấy vậy mà vô cùng bản lĩnh, vô cùng chí khí. Những trang tài liệu được trưng bày trong Nhà lưu niệm đã cho thấy: Trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, lực lượng Nữ du kích Hoàng Ngân thực sự là lực lượng chiến đấu, giữ vai trò quan trọng trong thế trận chiến tranh nhân dân.

Chỉ tay lên tấm bản đồ miêu tả bố trí và hoạt động của Lực lượng du kích Hoàng Ngân treo trên tường, cô Uyên cũng không giấu được sự “kinh ngạc” khi biết chính lực lượng gồm toàn chị em chân yếu tay mềm này, đã tham gia đánh hơn 1.000 trận. Thêm nữa chị em du kích còn sáng tạo thêm nhiều cách đánh linh hoạt. Trong đó công tác địch vận được coi là thế mạnh, là phương châm đánh địch của lực lượng nữ du kích Hoàng Ngân. Chỉ riêng tháng 7 năm 1954, toàn tỉnh vận động được 1.400 sĩ quan, binh lính địch mang súng và 14 xe ô tô về với nhân dân.

Không chỉ là Đội trưởng Đội nữ du kích Hoàng Ngân, chị Trần Thị Khang còn trực tiếp làm Bí thư Phụ nữ cứu quốc huyện Phù Cừ. Đây là một huyện có địa bàn giáp với Hải Dương lại thông sang Thái Bình nên quân Pháp đã bố trí ở đây nhiều đồn bốt. Ngày 8 tháng 6 năm 1950, chị Trần Thị Khang về công tác tại thôn Phù Oanh, xã Minh Tiến, huyện Phù Cừ, thì gặp địch càn quét. Chúng bắt được chị dưới hầm bí mật và đưa chị về bốt La Tiến giam giữ.

Tại đây chúng tìm mọi cách dụ dỗ chị khai báo cơ sở cách mạng. Dụ dỗ không được, chúng dùng cực hình tra tấn hết sức dã man hòng làm khuất phục ý chí của chị. Những người dân thôn La Tiến đã chứng kiến sự dã man của quân Pháp và sự kiên trung của người con gái trẻ. Quân Pháp treo ngược chị Khang lên, đấm đá đến khi ngất lịm, máu chảy đầm đìa, rồi tra cùi điện, dùng kìm rút hết móng tay, rồi cắm kim vào làm cho thể xác đau đớn đến tột cùng. Sau 5 ngày vừa dụ dỗ, vừa tra tấn không có kết quả, chúng cắt cổ chị rồi vứt xác chị xuống sông Luộc.

Sau ngày chị Trần Thị Khang bị hành hình, Lực lượng Nữ du kích Hoàng Ngân đã phát động tuần lễ giết giặc trả thù cho chị. Huyện ủy Phù Cừ và Đội nữ du kích Hoàng Ngân của huyện đã nhiều lần bí mật đi tìm xác chị nhưng không thấy; thân xác của người nữ du kích kiên cường; thân xác của người cán bộ phụ nữ tận tuỵ đã theo sông hòa vào Biển Đông. Chị Trần Thị Khang hy sinh nhưng còn đọng lại hình ảnh người con gái thôn Xuân Đào đẹp tươi mãi mãi tuổi 21. 

Ngày mùng 8 tháng 11 năm 2000, liệt sỹ Trần Thị Khang được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Và thể theo nguyện vọng của gia đình, phần mộ tượng trưng của chị Trần Thị Khang được an táng tại Nghĩa trang liệt sỹ thị xã Mỹ Hào.

Nguyễn Trọng Văn
.
.
.