#văn học thiếu nhi

Diễn ra từ ngày 17 đến 24/2/2025, Trại sáng tác văn học thiếu nhi do Hội đồng Văn học thiếu nhi, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức tại Vườn thiền Thong Dong, thành phố Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng.

Chiến tranh với những đau thương, mất mát đã lùi xa gần nửa thế kỉ. Văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại từng bước vươn mình ra khu vực và thế giới dường như vắng bóng những tác phẩm viết về chiến tranh. Dù vậy, không thể phủ nhận, cuộc chiến hôm qua, với những vết thương có thể đã lành trên cơ thể đất nước, nhưng soi chiếu lại những tác phẩm viết về chiến tranh của văn học thiếu nhi trong quá khứ vẫn là một việc làm cần thiết và mang nhiều ý nghĩa.

Ngày 20/12, tại Hà Nội, lễ ra mắt bản dịch tác phẩm văn học thiếu nhi kinh điển của Chile – Papelucho đã được Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và Đại sứ quán Chile tổ chức.

Chất lượng và sức hút của văn học thiếu nhi trong nước lâu nay vẫn là bài toán khó. Gần đây một số cuộc thi, cuộc vận động sáng tác cho thiếu nhi được phát động. Các cuộc thi này chỉ mang tính chất phong trào hay là sự vào cuộc của văn học góp phần phát triển Văn học thiếu nhi nước nhà? Chúng ta cùng bàn luận về vấn đề này với nhà văn Lê Phương Liên - Uỷ viên Hội đồng Văn học thiếu nhi - Hội Nhà văn Việt Nam.

Với sự vào cuộc quyết liệt của Hội Nhà văn Việt Nam cùng các đơn vị xuất bản và toàn xã hội, thời gian qua đời sống văn học thiếu nhi có nhiều chuyển biến tích cực, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng đa dạng của độc giả nhí. Thực tế đó tiếp tục đặt ra những thách thức cho các cơ quan, ban, ngành.

Văn học thiếu nhi luôn được cộng đồng quan tâm, nhưng lực lượng viết lại tương đối mỏng. Văn học thiếu nhi thừa dư địa độc giả, nhưng lại thiếu chiến lược phát triển. Trong khuôn khổ trại sáng tác văn học thiếu nhi tại Vũng Tàu, Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh đã tổ chức tọa đàm “Chất liệu nào cho văn học thiếu nhi hôm nay?” để các tác giả tâm huyết với những trang viết nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ được cùng nhau trao đổi về thực trạng và tương lai của văn học thiếu nhi.

Từng có thời điểm văn học thiếu nhi bị “bỏ quên”, tạo khoảng trống đáng tiếc cho nền văn học do một bộ phận những người có trách nhiệm và đội ngũ cầm bút chưa nhận thức được tầm quan trọng và đầu tư đúng mức; chưa có kế hoạch, hoạt động cụ thể nhằm thúc đẩy, khuyến khích sự phát triển...

Tôi thích tập thơ “Thiên thần mũ đỏ” của nhà thơ Tùng Bách vì trong đó là cả một thế giới của trẻ thơ. Thế giới mà trẻ thơ thường thấy, thường nghĩ, thường gặp, thường cảm nhận qua cách nhìn TRẺ THƠ, không áp đặt!

Những năm gần đây, văn học thiếu nhi đã được quan tâm một cách cụ thể và thiết thực thông qua những cuộc thi, trại sáng tác, giao lưu độc giả... Bên cạnh đội ngũ người viết là người lớn, chúng ta còn phát hiện ra những cây bút nhí với những tác phẩm được đánh giá cao, tạo nên những tín hiệu đáng mừng cho nền văn học nói chung và văn học thiếu nhi nói riêng.

Tuần qua, Ban sơ khảo của Giải thưởng Thiếu nhi Dế Mèn - một giải thưởng thường niên do Báo Thể thao và Văn hóa sáng lập và tổ chức từ năm 2020 đã có phiên họp đầu tiên khởi động cho một mùa giải mới đầy hứa hẹn. Những hiệu ứng tích cực từ một giải thưởng nghệ thuật dành cho thiếu nhi đã khiến nhiều người kỳ vọng sẽ có thêm nhiều “người gieo hạt” và ươm mầm cho khu vườn văn học nghệ thuật dành cho trẻ em...

Trong thị phần sách trên thị trường hiện nay, sách dành cho thiếu nhi chiếm một tỉ lệ khá cao. Tuy nhiên, có thể thấy một điều, số lượng các đầu sách dành cho thiếu nhi vẫn chủ yếu là sách dịch. Các đầu sách do tác giả Việt viết cho thiếu nhi Việt khá khiêm tốn, đơn lẻ.

Văn học thiếu nhi đang có nhiều tín hiệu khởi sắc khi vừa “bội thu” tại Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn lần 1 năm 2020, lại tiếp tục “gặt hái” thêm nhiều trái ngọt tại Giải thưởng Sách quốc gia lần III năm 2020.

Theo nhà thơ Lê Thiếu Nhơn, lực lượng văn học thiếu nhi quá mỏng và rất thiếu vắng những cây bút chuyên nghiệp, theo đuổi dài hơi, bền bỉ như Nguyễn Nhật Ánh. Các cây bút mới vẫn không ngừng xuất hiện, thử nghiệm cách sáng tạo mới nhưng ở cuộc đua đường dài, họ dần rơi rụng vì không trụ nổi. Số lượng đã ít ỏi, chất lượng lại càng khiêm tốn...

Tiến sĩ văn học Thanh Tâm Nguyễn là người chuyên nghiên cứu về văn học thiếu nhi. Mới đây, cuốn sách "Bí mật tuổi trăng non" viết về những rung cảm giới tính đầu đời trong văn học thiếu nhi đã được NXB Kim Đồng ấn hành.

Các tạp chí thiếu nhi (trước Cách mạng và đặc biệt dưới thời Liên Xô) đóng vai trò to lớn với tư cách là công cụ bồi dưỡng nhu cầu đọc sách nói chung. Ngoài ra, các tạp chí thu hút mạnh mẽ trẻ em tham gia quá trình sáng tác và giao tiếp, bảo đảm mối "liên hệ ngược" với độc giả. Các tạp chí không chỉ đăng tải những gì viết cho thiếu nhi mà cả những gì các em tự sáng tác....

87 tuổi, ông vẫn cầm bút viết. Tựa như cái tuổi chẳng hề hấn gì khi tiếng trẻ con còn ríu rít vây quanh. Chúng thích thú với những trang sách của ông, tròn mắt trước thế giới hùng vĩ của đại ngàn, với bầy thú hoang dã đáng yêu đầy tình cảm. Bởi ông là nhà văn của thiên nhiên và muông thú, nhà văn của trẻ thơ - thuở hoang sơ của loài người.

Sau Bộ sách Văn học thiếu nhi 12 cuốn sách được tôn vinh Giải vàng ở hạng mục Sách hay tại Giải thưởng Sách Việt Nam năm 2016, NXB Kim Đồng vừa tái bản thêm bộ sách 6 cuốn khác của nhà văn Vũ Hùng.  

Kỷ lục về cuốn sách "Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng" của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh là tín hiệu vui cho làng xuất bản Việt những ngày đầu năm 2016. Điều gì đã làm nên thành công của cuốn sách ngay từ khi còn chưa ra mắt? Tên tuổi và giá trị những sáng tác của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã được minh chứng nhưng sự thành công này còn được "cộng hưởng" từ thực tế khách quan là thiếu vắng tác giả, tác phẩm xuất sắc viết cho thiếu nhi. Sau Nguyễn Nhật Ánh, liệu có tên tuổi nào đủ sức tạo nên những kỷ lục như thế?

Tại đại hội Hội Nhà văn Việt Nam lẫn Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh mới đây, các vấn đề bức xúc của văn học thiếu nhi trở thành đề tài nóng bỏng. Bởi cả nhiệm kỳ qua, các nhà văn đều nhận thấy hội gần như không có hoạt động nào nổi bật thúc đẩy dòng văn học này. Văn học thiếu nhi trong nước vốn ảm đạm chỉ còn biết trông đợi vào người cầm bút.

Nói về văn học thiếu nhi hiện nay, còn đó không ít phiền lo khi mà lực lượng viết cho thiếu nhi đang ngày càng mỏng. Các nhà văn gạo cội người mất, người sức khỏe yếu, có người lại không viết nữa. Còn những nhà văn trẻ hầu như không dám theo đuổi lĩnh vực sáng tác cho thiếu nhi. Trong bối cảnh đó, dù chưa thể gọi là "hiện tượng" nhưng sự xuất hiện của Nguyễn Ngọc Hoài Nam tạo nên sự bất ngờ đầy thú vị cùng một niềm lạc quan về một nhà văn của thiếu nhi trong tương lai.