#người Dao

Người Dao là một tộc ít người, sống rải rác ở vùng núi phía Nam Trung Quốc vùng Đông Nam Á lục địa và Mỹ. Họ gồm nhiều nhóm, với tên gọi phần lớn dựa trên đặc trưng trang phục (Dao Đỏ, Dao Tiền, Dao Áo Xanh, Dao Quần Trắng…). Tuy nhiên, dù ở đâu, mọi nhóm Dao đều coi Bàn Vương là Ông Tổ của mình.

Một người đàn ông dân tộc Dao chỉ được coi là thực sự trưởng thành khi trải qua nghi lễ cấp sắc. Lễ cấp sắc không chỉ thể hiện ý nghĩa tâm linh mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Chúng tôi may mắn được chứng kiến một lễ cấp sắc của dân tộc Dao Lù Gang tại thôn An Bình (xã Tân Thành, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn) cũng như được những người dân nơi đây chia sẻ về ý nghĩa tốt đẹp của nghi lễ này.

Phải gần 5 năm nay tôi không gặp nhà thơ trẻ người Dao, khoác áo lính Lý Hữu Lương. Hôm rồi thấy Lương inbox: "Chú cho cháu địa chỉ, cháu tặng chú tập thơ mới". Cảm động vì hai chú cháu mới gặp nhau ngoài đời một lần. Lý Hữu Lương, là nhà thơ 8X "đời cuối", quá trẻ nhưng đã kịp thành danh. Và rồi Lương tin cho tôi ngay.

“Chưa được chứng kiến lễ cấp sắc của người Dao chúng tôi thì coi như chưa hiểu gì về đồng bào dân tộc chúng tôi”, anh Bàn Văn Minh, khi còn là Chủ tịch UBND xã Tuấn Mậu (nay là thị trấn Tây Yên Tử), đã nói với tôi như vậy trong một lần đến mảnh đất vùng cao với phong cảnh đầy quyến rũ này.

Nam bệnh nhân 36 tuổi, dân tộc Dao, ở huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai nhập viện cấp cứu trong tình trạng mệt mỏi, suy kiệt, da xanh, mất thăng bằng do mất máu nhiều, huyết áp tụt. Các bác sĩ BV E nội soi ruột non bóng đôi, phát hiện giun mỏ lúc nhúc trong ruột non gây chảy máu ồ ạt cho bệnh nhân.

Chuyến công tác cho tôi được trở về vùng đất “nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt” nhưng lần này đích đến không phải là Mường Khương hay Sa Pa mà là huyện Bảo Thắng.

Người Dao sống trên núi Ba Vì từ hàng trăm năm trước. Họ là một bộ tộc đầy bí ẩn từ bao đời nay ở phía Tây Hà Nội (cách trung tâm thủ đô chừng 60 cây số). Xưa dân quanh vùng vẫn gọi là người Mán sơn đầu. Thực ra đó là một dòng Dao quần chẹt vì sự khác biệt ở trang phục và nếp sống văn hóa riêng biệt. Từ khi thành lập rừng Quốc gia Ba Vì (1991) bộ tộc này xuống chân núi Ba Vì sinh sống.

Thiếu úy Bàn Thị Huệ sinh ra và lớn lên ở bản Thung Rếch thuộc xã Tú Sơn, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình. Khi Huệ trúng tuyển vào Trường Trung cấp Cảnh sát, em là nữ dân tộc Dao duy nhất ở bản vinh dự khoác lên mình bộ trang phục Công an.

Ít ai biết giữa lòng thủ đô tồn tại một tộc người được mệnh danh là "tộc người mang thiên mệnh chiến binh". Để bảo vệ bản thân, dân làng và mùa màng, họ từng có những cuộc đi săn, trừng trị thú dữ đã đi vào huyền thoại.

Từ lâu, đồng bào người dao sinh sống ở miền sơn cước tỉnh Cao Bằng đã tồn tại nhiều phong tục tập quán, những giá trị văn hóa dân tộc vô cùng phong phú như Pút tồng, lễ cấp sắc, trang sức bạc truyền thống, trang phục dân tộc… Những thứ đó đều được ghi chép lại qua các tập sách bằng chữ nho của người Dao từ hàng trăm năm. Tuy nhiên, ngày nay, những cuốn sách cổ giá trị đó đang ngày càng mai một.

Tắm lá thuốc người Dao được coi là một sản phẩm du lịch của Sa Pa, tuy nhiên khi dịch vụ mọc lên nhiều, người ta lại lo ngại bài thuốc không còn là nguyên bản của người Dao nữa...

Nơi thâm sơn cùng cốc trong các bản làng của đồng bào người Dao đỏ ở Cao Bằng, rượu Báng được bà con nấu nhiều, nhất là vào dịp Tết Nguyên đán. Nguyên liệu để tạo ra loại sản phẩm này hoàn toàn bằng cây rừng.

Nỗ lực tự học tiếng Anh rồi nỗ lực giành được học bổng thạc sĩ trị giá hơn 50.000 USD, cô gái người Dao Chảo Thị Yến chỉ có một ước mơ giản dị là được nghiên cứu về quản lý và bảo vệ rừng để bảo vệ nguồn sống của những người quê mình.