Người dân xếp hàng dài chờ mua xăng, vai trò Quỹ bình ổn giá xăng dầu ở đâu?
Chiều 11/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Giá (sửa đổi). Vấn đề Quỹ bình ổn giá xăng dầu tiếp tục làm "nóng" nghị trường.
Có thể sử dụng linh hoạt nhiều công cụ khác để bình ổn giá
Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hoà) đề cập thực tế từ đầu tháng 10 đến nay, tình trạng đứt gãy nguồn cung, khan hiếm xăng dầu xảy ra trên diện rộng, không hiếm gặp hình ảnh các cây xăng đóng cửa, người dân xếp hàng dài chờ đến lượt mua.
"Vậy không rõ vai trò của Quỹ bình ổn giá xăng dầu ở đâu, liệu có nên duy trì quỹ này nữa hay không? Nên chăng đã đến lúc phải thay đổi cơ chế quỹ bình ổn giá bằng các công cụ điều tiết giá khác hiệu quả hơn để giá cả hàng hóa vận hành theo quy luật của thị trường?", đại biểu băn khoăn và cho rằng, vấn đề này cần được liên Bộ Tài chính, Công thương cân nhắc một cách thận trọng hơn, cũng như việc quy định lập quỹ bình ổn giá thành một điều luật riêng trong dự thảo là không phù hợp.
Nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Giá, ĐBQH Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, trong hoạt động điều hành giá, Nhà nước cần bám sát các nguyên tắc cơ bản để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp, người dân và các bên liên quan. Cùng với đó, rà soát kỹ nhiều quy định dự thảo luật còn chung chung, chưa định lượng, tránh "hiểu thế nào cũng được".
"Cá nhân tôi không đồng tình tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu" - ĐBQH tỉnh Đồng Nai thẳng thắn. Theo đại biểu, quỹ này không phải một biện pháp bình ổn giá nhưng được nói rất dài, nhắc đi nhắc lại là phải giữ trong báo cáo giải trình của Cơ quan soạn thảo. Liên quan quỹ này, báo cáo giải trình có nêu, sử dụng quỹ là bước đệm để chúng ta quản lý, sử dụng nguồn thu... "Không hiểu bước đệm đây là gì, trân trọng đề nghị ban soạn thảo hết sức lưu ý. Chúng ta có thể sử dụng linh hoạt nhiều công cụ khác để bình ổn giá, không nhất thiết phải để tồn tại cái quỹ đang còn rất nhiều vấn đề tranh luận như thế này", đại biểu nhấn mạnh.
Đại biểu Trịnh Xuân An cũng đề cập nhiều trường hợp niêm yết giá một đường, bán một nẻo, nhiều trường hợp bán ra giá cao hơn so với niêm yết. "Ví dụ hãng Honda, niêm yết 1 giá, bán 1 giá và tính thuế giá thấp hơn. Điều 32 quy định quá chung, sẽ còn tình trạng "treo đầu dê, bán thịt chó", đề nghị Ban soạn thảo rà soát vì liên quan đến việc quản lý và trách nhiệm, nghĩa vụ thuế", đại biểu nêu.
Lấp "khoảng trống" về thẩm định giá
Về chính sách thẩm định giá, thời gian gần đây, sau hàng loạt các sai phạm có liên quan đến hoạt động thẩm định giá, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh cho rằng, thị trường thẩm định giá đã và đang phát triển "nóng" về số lượng nhưng chưa đảm bảo chất lượng. Không ít doanh nghiệp thẩm định giá, thẩm định viên về giá thiếu kinh nghiệm hoặc vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vì lợi ích trước mắt mà gian dối, câu kết với khách hàng, làm sai lệch hồ sơ để thổi giá cao hoặc hạ thấp giá một cách bất thường. Do vậy, đại biểu ủng hộ việc siết chặt điều kiện hành nghề thẩm định giá.
Theo ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội), thực tế nhiều vụ án tham nhũng, tiêu cực bị phát hiện thì đều liên quan đến việc thẩm định giá, xác định giá không đúng với giá hàng hóa khi mua hoặc là khi bán tài sản công. Các tổ chức tư vấn định giá rất ngại, thậm chí là không dám nhận nhiệm vụ định giá các tài sản cho khu vực công; nhiều cơ quan, đơn vị công không mua sắm được các tài sản, vật tư hàng hóa; nhiều tài sản công không thể chuyển giao cho khu vực tư, các dự án bất động sản không thể xác định giá đất để cho các nhà đầu tư đầu tư phát triển...
Nguyên nhân căn bản của tình trạng trên là do chưa có quy định chặt chẽ, cụ thể, những căn cứ, phương pháp để xác định giá cả hàng hóa; chưa có các quy định là căn cứ cho cơ quan định giá, quyết định giá bảo đảm không có tư lợi. Do đó, ĐBQH Hoàng Văn Cường nhấn mạnh yêu cầu đầu tiên của việc hoàn thiện Luật Giá lần này là phải "lấp khoảng trống" về các căn cứ pháp luật để làm cơ sở cho việc xác định giá, phương pháp đánh giá, những căn cứ định giá, những nguyên tắc định giá...
Thống nhất sự cần thiết sửa đổi Luật Giá, ĐBQH Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) quan tâm đến hàng hóa dịch vụ do Nhà nước định giá. Đại biểu khẳng định phân cấp phân quyền là chủ trương đúng, nguyên tắc cần áp dụng trong quá trình thực hiện là cấp trên chỉ làm những việc cấp dưới không làm được tốt hơn. Tuy nhiên, phân cấp, phân quyền phải luôn phải đi với việc nâng cao năng lực để thực hiện, nếu "xuống nước trước, tập bơi sau" là việc làm nguy hiểm.
Mặt khác, đại biểu lo ngại, để các bộ và cơ quan ngang bộ định giá hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp và đơn vị trực thuộc liệu có rơi vào "lợi ích nhóm" như trường hợp bộ kit test Việt Á? "Bởi nguyên nhân tham nhũng nhiều khi nằm ngay trong những quy định bất hợp lý của pháp luật. Những thách thức qua phân cấp, phân quyền đặt ra trong dự thảo luật này là rất lớn, đề nghị Quốc hội cân nhắc thận trọng", đại biểu lưu ý.
Quỹ giúp điều chỉnh và "giảm sốc" giá xăng dầu
Phát biểu giải trình thêm tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Cơ quan soạn thảo trân trọng tiếp thu tối đa ý kiến các đại biểu, tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, trình Quốc hội tại kỳ họp đầu năm 2023.
Về vấn đề hướng dẫn xây dựng giá, phương pháp định giá, Bộ trưởng Bộ Tài chính đề nghị Quốc hội giao trách nhiệm cho Bộ chủ trì những vấn đề liên quan phạm vi, phương pháp, nguyên tắc định giá. "Ví dụ, liên quan giá đất, Bộ Tài chính sẽ chủ trì, phối hợp Bộ Tài nguyên - Môi trường xác định giá đất, chứ hiện nay vấn đề giá thuộc trách nhiệm của các bộ chuyên ngành. Nếu được, chúng tôi sẽ bảo đảm không chồng chéo, sai lệch so với tiêu chuẩn chung", ông khẳng định.
Về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết đã lấy ý kiến Bộ Công thương và các bộ, ngành, các ý kiến đề nghị nên giữ quỹ vì giá xăng dầu tăng lên ảnh hưởng đời sống nhân dân, sản xuất kinh doanh và kinh tế vĩ mô. Hiện nay, công cụ điều chỉnh giá xăng dầu gồm: thuế; chi phí tính định mức; nguồn cung; cơ quan cấp phép, xây dựng bộ máy; Quỹ bình ổn giá xăng dầu. "Càng nhiều công cụ thì càng đảm bảo điều chỉnh và "giảm sốc" giá xăng dầu, phục vụ việc phát triển kinh tế xã hội" - Bộ trưởng Bộ Tài chính nêu quan điểm.