Vở kịch hát "Ngàn năm mây trắng" tôn vinh vẻ đẹp của nghệ thuật truyền thống

PGS, TS Nguyễn Thế Kỷ:

Năm 1997, tôi có làm bài thơ “Trước nàng Tô Thị”, tôi đã đưa ra những lý giải khác nhau về hình tượng độc đáo này rằng “Chiều nao khỏi lửa mịt mù/ Ôm con nàng ngóng chinh phu cuối trời/ Hay từ đất khách xa xôi/ Vần thơ đi sứ rối bời niềm đau/ Hay nơi ngõ vắng sông sâu/ Thương trường lỡ bước vó câu bẽ bàng…”

 Tôi viết kịch hát “Ngàn năm mây trắng”, ê kíp dự định sẽ làm một vở sân khấu có sự kết hợp của nhiều loại hình nghệ thuật, tôi có chút lo lắng, làm thế nào để không biến vở kịch này thành một nồi lẩu thập cẩm. Tôi vẫn nói với đạo diễn Triệu Trung Kiên rằng, về sân khấu, Kiên là đạo diễn nên có toàn quyền quyết định. Tôi gọi Kiên là một phù thủy sân khấu bởi sự biến hóa, sáng tạo của Kiên không giới hạn, giúp cho những kịch bản của tôi được chắp cánh bay lên. Điều thú vị là phần lời bằng thơ tôi viết gần như được giữ nguyên, dù xẩm, chèo, cải lương hay hát văn Huế đều được sử dụng nguyên vẹn.

Thực ra câu chuyện về nàng Tô Thị rất xót xa. Đất nước ta hòn vọng phu có khắp mọi nơi, Thanh Hóa, Bình Định… Nhưng hình tượng nàng Tô Thị làm tôi nghĩ đến “chinh phụ - chinh phu”, người vợ chờ chồng đi chinh chiến. Tô Thị đi tìm chồng nhưng không tìm được ngay. Và tôi muốn nói rằng, ngoài việc ca ngợi tấm lòng thủy chung của người chiến binh, ở đây còn có chuyện, trong chiến tranh người lính có thể sa ngã không vì hòn tên mũi đạn mà bị thương trường lôi kéo hay nhiều anh tài của nước Nam sang đất Bắc không trở về…

Từ một hình tượng lịch sử, chúng ta có thể có nhiều cách lý giải khác nhau. Tôi không chép lại lịch sử nhưng cũng không làm cho lịch sử méo mó đi, mà tôi muốn khai thác sâu hơn về các vấn đề lịch sử. Ở đây, đạo diễn đã xử lý rất nhuần nhuyễn trong việc lồng ghép các loại hình nghệ thuật. Hành trình đi tìm chồng của nàng Tô Thị đi qua các vùng đất gặp các vùng văn hóa, các loại hình nghệ thuật. Tô Thị luôn nghĩ chồng chưa chết, hình tượng người chồng quá đẹp và vẫn sống trong lòng Tô Thị. Niềm tin sắt đá đến mức nàng đã bế con và hóa đá. Một câu chuyện rất xúc động, bởi có lẽ, trong người phụ nữ không bao giờ hết tình yêu thương, niềm tin và sự thủy chung với tình yêu của người ra trận.

Đây là một vở diễn thử nghiệm nhưng vẫn đậm đà truyền thống Việt Nam. Tôi nghĩ, chúng ta có thể mời khách quốc tế xem vở này để giới thiệu những đặc sắc của văn hóa truyền thống Việt Nam.

NSND Thanh Ngoan:

Đây là một vở diễn có đất cho tôi được thỏa sức đan lồng các nghệ thuật truyền thống của Việt Nam như chèo và xẩm, hát văn Huế vào. Tuy nhiên, đó là một thử thách vì lần đầu tiên tôi làm một vở mang tính kết hợp như vậy. Làm thế nào để chèo, xẩm và hát văn Huế vào mà không bị ôm đồm, thành một nồi lẩu, thành một vở kịch hát tổng hợp. 

Làm sao để bảo đảm được sự nhuần nhuyễn và tinh tế khi các loại hình nghệ thuật kết hợp với nhau. Điểm mấu chốt là phải tìm được sự kết nối. NSƯT Trung Kiên và tôi đã tìm được điểm kết nối trong hành trình của nàng Tô Thị đi tìm chồng. Và cuối cùng, bài toán đau đầu, là chọn cái gì thật tinh túy của xẩm và chèo để làm đối trọng với cải lương, vì trong vở này, cải lương chiếm vị trí chủ đạo. 

Làm sao để xẩm, chèo, ca Huế đưa vào không bị đầy và cũng không bị mỏng. Tất cả bài toán đau  đầu đó đã được ê kíp giải bằng đêm ra mắt ấn tượng tại Nhà hát Chèo Kim Mã. Chúng ta đã tôn vinh được vẻ đẹp của âm nhạc truyền thống qua một câu chuyện xúc động lòng người. 

Một câu chuyện, có lẽ rất quen thuộc trong tâm thức người Việt nhưng được khoác một chiếc áo mới từ hình thức cho đến nội dung. Tôi hy vọng, thử nghiệm với “Ngàn năm mây trắng” sẽ mở ra nhiều cách tiếp cận nghệ thuật sân khấu truyền thống, làm mới nó mà vẫn giữ được cái gốc để tiếp cận gần hơn với khán giả.