Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước chậm cả chất và lượng

• Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước mới đạt 21% kế hoạch
• Lộ trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước tăng mạnh trở lại
• Còn tiêu cực lãng phí trong cổ phần hóa Doanh nghiệp Nhà nước

Số liệu của Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) báo cáo tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm của ngành Tài chính cho biết: Tính từ đầu năm đến ngày 22-6, có 39 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa, trong đó có 6 tổng công ty, gồm 2 Tổng công ty thuộc Bộ Công Thương là Máy và Thiết bị công nghiệp (công ty mẹ và 4 công ty con) và Máy động lực và máy nông nghiệp (công ty mẹ và 5 công ty con); 1 Tổng công ty thuộc Bộ Xây dựng là Tư vấn xây dựng Việt Nam (VNCC); 1 Tổng công ty thuộc Bộ Quốc phòng là Tổng công ty 36 (công ty mẹ và 1 công ty con); 2 Tổng công ty thuộc Bộ NN&PTNT là Lâm nghiệp (công ty mẹ và 6 công ty con) và Vật tư nông nghiệp.

Nhiều vấn đề bất cập trong cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Ảnh: Trần Việt.

Tổng giá trị thực tế của 39 DN đã được phê duyệt phương án cổ phần hóa là 27.061 tỷ đồng, trong đó giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại DN là 21.631 tỷ đồng.

Theo phương án cổ phần hóa được cấp có thẩm quyền phê duyệt, vốn điều lệ của 39 đơn vị là 21.069 tỷ đồng, trong đó Nhà nước nắm giữ 9.890 tỷ đồng, bán cho nhà đầu tư chiến lược 7.050 tỷ đồng, bán cho người lao động 258 tỷ đồng, tổ chức công đoàn 1,8 tỷ đồng, số lượng cổ phần bán đấu giá công khai là 3.868 tỷ đồng.

Cũng trong 6 tháng qua, các đơn vị đã thoái được 2.314 tỷ đồng vốn ngoài ngành kinh doanh chính, thu về 4.490 tỷ đồng. Trong đó, các tập đoàn, tổng công ty đã thoái được 357 tỷ đồng, thu về 400 tỷ đồng tại 5 lĩnh vực nhạy cảm (chứng khoán, bảo hiểm, ngân hàng – tài chính, bất động sản, quỹ đầu tư).

Nhiều lãnh đạo DNNN vẫn còn e ngại ảnh hưởng lợi ích sau cổ phần hóa. Ảnh: Huy Hùng.

Đồng thời, thoái 945 tỷ đồng, thu về 1.207 tỷ đồng tại các DN có vốn đầu tư vào các lĩnh vực ngoài 5 lĩnh vực nhạy cảm nêu trên. Riêng Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC), 6 tháng đã bán 1.011 tỷ đồng, thu về 2.882 tỷ đồng.

Đánh giá về quá trình cổ phần hóa trong thời gian qua và hiện nay, theo ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, trong quý I/2016 tốc độ cổ phần hóa hơi chậm, sang quý II đã tích cực hơn song vẫn chưa đạt về chất và lượng.

Về nguyên nhân chủ quan, nhận thức của một bộ phận cán bộ ở các cấp, các ngành và các DN về chủ trương tái cơ cấu DNNN tuy đã có chuyển biến, nhưng chưa hiểu đúng ý nghĩa quan trọng của việc tái cơ cấu DN đối với phát triển kinh tế - xã hội; còn tư tưởng e ngại, lo lắng về vị trí và vai trò lãnh đạo sau cổ phần hóa.

Về khách quan, trong bối cảnh tác động của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới và những khó khăn của kinh tế trong nước, ảnh hưởng đến thị trường tài chính, thị trường chứng khoán làm  cho nhu cầu sụt giảm, do đó kế hoạch bán cổ phần ra công chúng của các DN cổ phần hóa không đạt được kế hoạch đề ra, tỷ lệ bán thành công chưa cao, nhiều DN sau bán cổ phần lần đầu vẫn còn số lượng vốn Nhà nước lớn.

Bên cạnh đó, đối tượng sắp xếp, cổ phần hóa hiện nay hầu hết là các DN có quy mô lớn, phạm vi hoạt động rộng, kinh doanh đa ngành nghề, tài chính phức tạp nên cần có nhiều thời gian chuẩn bị, xử lý. Mặt khác, việc thực hiện cổ phần hóa, tái cơ cấu đối với các DN có quy mô vốn lớn cần sự tham gia của nhiều nhà đầu tư lớn, có tiềm lực tài chính và năng lực quản trị, đầu tư tốt nên cần nhiều thời gian để chuẩn bị…

Theo đề án tái cơ cấu DNNN, đến năm 2020, số DNNN sẽ giảm từ 1.309 xuống còn 17 tập đoàn, tổng công ty giữ 100% vốn Nhà nước và khoảng 200 DN trong các lĩnh vực độc quyền nhà nước, quốc phòng, an ninh.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, mục tiêu được đặt ra là thực hiện tái cấu trúc DNNN, trên cả nước sẽ tiếp tục sắp xếp, đổi mới và chuyển đổi sở hữu các DNNN còn lại, đồng thời cơ bản hoàn thành việc xử lý các tồn tại về tài chính, lao động dôi dư của khu vực này.

Bộ Tài chính cho biết sẽ tiếp tục tập trung nghiên cứu xây dựng hoàn thiện các Đề án, chính sách về sắp xếp, đổi mới quản lý và nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN, thực hiện kế hoạch, lộ trình tái cơ cấu DNNN, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm cần tập trung chỉ đạo hoàn thành theo đúng Đề án đã được phê duyệt.

Xử lý nghiêm đối với lãnh đạo DN không thực hiện đúng hoặc thực hiện không có hiệu quả tái cơ cấu và nhiệm vụ được giao trong quản lý, điều hành DN. Tiếp tục thực hiện thoái vốn đầu tư ngoài ngành và vốn Nhà nước ở DN mà Nhà nước không cần nắm giữ theo tiêu chí phân loại DNNN và theo lộ trình hợp lý, đảm bảo hiệu quả kinh tế cao nhất.