Hết hạn khai thác, nhiều doanh nghiệp vẫn "quên" đóng cửa mỏ

Tại kỳ họp HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế diễn ra giữa tháng 7/2022, đoàn giám sát đã chỉ ra nhiều bất cập cũng như nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc trong quản lý khai thác khoáng sản trên địa bàn. Theo báo cáo từ bà Dương Thị Thu Truyền, Phó Trưởng ban Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế, trong giai đoạn 2016 - 2021, địa phương đã khoanh định 86 khu vực mỏ khoáng sản, với tổng diện tích hơn 1.319ha. Tỉnh đã cấp 29 giấy phép thăm dò khoáng sản, 40 giấy phép khai thác khoáng sản với tổng diện tích 294ha, trữ lượng địa chất khoảng hơn 14 triệu m³. Hiện, toàn tỉnh có 65 mỏ khoáng sản đang hoạt động khai thác.

Dù kết quả thu ngân sách Nhà nước qua hoạt động khai thác khoáng sản tăng đều qua các năm, song các vi phạm trong lĩnh vực khai thác khoáng sản lại diễn ra nhiều. Những năm qua, thông qua hoạt động thanh kiểm tra, các cơ quan chức năng đã phát hiện 1.353 vụ vi phạm pháp luật về khai thác khoáng sản, với tổng số tiền xử phạt là 14,5 tỷ đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu như khai thác vượt độ sâu, không thực hiện đúng nội dung phê duyệt đánh giá tác động môi trường, không có công trình bảo vệ môi trường, khai thác cát, sỏi dưới lòng sông… Ngoài ra, Cục Thuế tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng tiến hành thanh kiểm tra và xử phạt 60 đơn vị hoạt động trái phép, truy thu 16,5 tỷ đồng.

Báo cáo kết quả giám sát của HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế khẳng định, việc kiểm tra vật liệu nổ để khai thác khoáng sản còn bị buông lỏng, ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự tại địa phương. Nhiều doanh nghiệp khai thác khoáng sản chưa hỗ trợ nâng cấp, duy tu hạ tầng giao thông nông thôn, gây ô nhiễm môi trường trong quá trình vận chuyển khoáng sản, gây bức xúc trong nhân dân. Đặc biệt, báo cáo chỉ rõ nhiều hạn chế trong hoạt động khai thác khoáng sản hiện nay trên địa bàn tỉnh. Cụ thể, hầu hết các địa phương chưa thực hiện báo cáo định kỳ về hoạt động khoáng sản theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010; phần lớn các doanh nghiệp khai thác khoáng sản sử dụng máy móc cũ, công nghệ lạc hậu; một số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính theo quy định; tình trạng cắm mốc ranh giới khai thác không đúng với giấy phép khai thác được cấp và khai thác ngoài phạm vi cho phép.

Điều đáng nói, tỉnh Thừa Thiên-Huế hiện có 15 khu vực mỏ hết thời gian khai thác nhưng doanh nghiệp chưa lập đề án đóng cửa mỏ trình UBND tỉnh phê duyệt. Mới đây, UBND tỉnh đã có quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản đối với Công ty TNHH Xây dựng Bảo Thái. Theo đó, dù giấy phép khai thác khoáng sản hết hiệu lực nhưng công ty này không nộp hồ sơ đề nghị đóng cửa mỏ cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định đối với khai thác khoáng sản thuộc thẩm quyền cấp phép của UBND tỉnh. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã áp dụng hình thức xử phạt Công ty TNHH Xây dựng Bảo Thái số tiền 130 triệu đồng.

Báo cáo cũng nói rõ, một số trường hợp chưa hoàn thành thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, thuê đất nhưng đã tiến hành khai thác khoáng sản. Tại huyện Phong Điền, các khu vực được cấp phép thăm dò khai thác, dự trữ khoáng sản chồng lấn với những quy hoạch khác, với đất nghĩa trang, khu vực dân cư hiện hữu. Vấn đề Công ty cổ phần xi măng Đồng Lâm khai thác đá vôi ở xã Phong Xuân, huyện Phong Điền gây ra tình trạng sụt lún đất, làm mất nguồn nước ngầm ảnh hưởng đến sản xuất lúa, nhà của người dân nhiều năm qua chưa được giải quyết dứt điểm…

HĐND tỉnh Thừa Thiên-Huế cho rằng, nguyên nhân của những thực trạng trên là do công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực thi pháp luật đối với các tổ chức, doanh nghiệp và người dân về hoạt động khoáng sản hiệu quả chưa cao. Sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương về quản lý khoáng sản chưa chặt chẽ; việc điều tra cơ bản về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh chưa toàn diện, độ tin cậy của số liệu chưa cao. Hiện nay, mức ký quỹ cải tạo, phục hồi môi trường của doanh nghiệp khai thác khoáng sản còn thấp, chiếm từ 1-3% tổng mức đầu tư nên các đơn vị này chưa thực hiện nghiêm túc cam kết bảo vệ môi trường…