Cần làm rõ giá trị pháp lý của những tờ giấy bán đất viết tay

Tin bạn mất… đất

Theo tóm tắt một phần nội dung từ các bản án cùng nhiều tài liệu liên quan đến vụ việc cho thấy, ngày 22/06/2011, bà Đỗ Thị Hạt (SN 1971, trú tại phường Lào Cai, tỉnh Lào Cai) thoả thuận mua bán thửa đất của bà Kim Thị Dung (SN 1945, trú tại Đội 9, xã Đồng Tuyển, TP Lào Cai, tỉnh Lào Cai).

Thửa đất có tổng diện tích 9.437m2, Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) số M878791 do UBND thị xã Lào Cai, tỉnh Lảo Cai cấp ngày 10/10/1998, vào sổ cấp GCNQSDĐ số 386/QSDĐ. Thửa đất có mặt tiền rộng 35m nằm song song với đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, giáp ranh các bên: bên phải giáp với đất ông Trần Văn Hạnh; phía sau giáp với đất ông Hoàng Văn Giang, ông Hoàng Văn Nhuận, ông Hoàng Văn Tiến.

Sau khi thoả thuận, bà Dung bán cho bà Hạt 30m đất mặt tiền kéo dài theo hết chiều sâu thửa đất với số tiền 60 triệu đồng. Còn lại 5m, bà Dung cho con trai là anh Trần Đăng Khoa. Chữ ký và chữ viết trong giấy viết tay mua bán đất sau này đã được Phòng Kỹ thuật Hình sự - Công an tỉnh Lào Cai giám định là đúng.

Kèm theo giấy bán đất viết tay này là bản Hợp đồng ủy quyền thể hiện việc bà Dung chuyển quyền sử dụng đất cho bà Hạt được công chứng tại Văn phòng công chứng Lào Cai. Số công chứng 123, quyển số 02/2011-TP/CC-SCC/HĐGD. Việc mua bán, sử dụng thửa đất này của bà Hạt được Tổ trưởng TDP cùng nhiều người là hàng xóm, các hộ giáp ranh xác nhận là đúng sự thật.

Ngày 13/4/2012, bà Hạt chuyển nhượng quyền sử dụng thửa đất trên cho 3 người là ông Lê Văn Tạo, ông Nguyễn Văn Phúc (đều ở Tổ 3, phường Duyên Hải, TP Lào Cai, tỉnh Lào Cai) và ông Đỗ Văn Chinh (ở xã Hải Sơn, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định - là cháu ruột bà Hạt). Trong đó, thửa đất tách cho ông Đỗ Văn Chinh có diện tích 1.379m2 (bà Hạt nhờ ông Chinh đứng tên hộ). Toàn bộ việc chuyển nhượng này được bà Hạt nhờ một người bạn xã hội tên là Trương Thị Thanh (ở phường Cốc Lếu, TP Lào Cai, tỉnh Lào Cai) thực hiện cùng với lời hứa sẽ cho bà Thanh 10m mặt tiền chiếu hết chiều sâu của thửa đất trên.

Đến năm 2015, bà Hạt tiếp tục bán cho một người phụ nữ tên là Tỵ một phần trong diện tích 1.379m2 (đất nhờ ông Chinh đang đứng tên). Tin tưởng bạn, năm 2016 bà Hạt tiếp tục nhờ bà Trương Thị Thanh đi làm thủ tục tách thửa cho Tỵ, gồm cả 10m mặt tiền mà bà Hạt hứa cho bà Thanh trước đó.

“Tuy nhiên, sau khi có giấy tờ liên quan đến thửa đất, bà Thanh đã không thực hiện như yêu cầu của mình mà tự ý làm giả một số giấy tờ để chuyển nhượng quyền sử dụng toàn bộ thửa đất 1.379m2 đứng tên ông Đỗ Văn Chinh sang thành Trương Thị Thanh mà bà Hạt không hề hay biết. Kể từ đây, tranh chấp đã bắt đầu nảy sinh dẫn đến những đơn thư, khiếu kiện kéo dài đến nay và tờ giấy bán đất viết tay thứ 2 cũng bắt đầu xuất hiện”, bà Đỗ Thị Hạt chia sẻ.

Cụ thể, theo hồ sơ bà Hạt cung cấp là 1 giấy bán đất khác giữa bà Kim Thị Dung với bà Trương Thị Thanh với người làm chứng là Trần Thị Huệ (là con gái bà Dung). Diện tích 30mx50m, bên phải giáp nhà ông Tỷ, bên trái giáp nhà chị Hương. Cũng với số tiền là 60 triệu đồng.

Bà Hạt cho biết, tờ giấy mua bán đất này có vấn đề khi không có thông tin nào về số lô, số thửa hay số GCNQSDĐ, không đúng giáp ranh. Tờ giấy bán đất đề ngày 15/10/2010, nhưng hộ giáp ranh ghi “chị Hương” thì bà Hạt cho hay, người này năm 2015 mới mua đất của bà Kim Thị Dung và năm 2017 mới về đây sinh sống.

Vấn đề này, bà Hạt cho rằng đây là điểm mấu chốt cần cơ quan chức năng xem xét, giám định chữ viết bản gốc cũng như xác minh nhân chứng cùng các hộ giáp ranh để làm rõ dấu hiệu giấy tờ có bị làm giả hay không?

Hé lộ những điểm mờ

Cũng từ tờ giấy bán đất thứ 2 này, các giấy tờ khác giữa bà Trương Thị Thanh và ông Đỗ Văn Chinh cũng bắt đầu được xuất hiện một cách khó hiểu. Đầu tiên là tờ “giấy bán đất thứ ba” ký ngày 10/8/2012, với nội dung ông Đỗ Văn Chinh bán cho bà Trương Thị Thanh thửa đất 1.379m2 với giá 200 triệu đồng, người làm chứng Đỗ Thị Hạt(?!).

Đây là tình tiết khá bất ngờ vì theo bà Hạt, bản thân mình là cô ruột ông Chinh, việc mua, bán đất không hề diễn ra bởi bà Hạt không ký tên vào các giấy tờ này và cũng không ai nhận được số tiền 200 triệu đồng của bà Thanh dẫn đến tranh chấp như hiện tại.

Tiếp theo là bản Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất kèm theo tờ “giấy bán đất thứ ba” trên thể hiện việc bà Thanh được ông Chinh chuyển quyền sử dụng đất. Tại bản hợp đồng chuyển nhượng này thì chữ ký của ông Đỗ Văn Chinh là đúng, nhưng lý do cả ông Chinh và bà Hạt đều cho rằng, bà Thanh khi đó đã gọi điện cho bà Hạt hỏi địa chỉ và tìm về nhà của ông Chinh (tại huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định) và đã cầm theo bản hợp đồng soạn sẵn để lấy chữ ký của ông Chinh (cùng vợ là Đoàn Thị Tuất).

Số chứng minh nhân dân của bà Đoàn Thị Tuất thể hiện tại bản Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Đỗ Văn Chinh và bà Trương Thị Thanh thể hiện số chứng minh: 161723366, cấp ngày 18/08/2010 không trùng khớp so với số chứng minh và ngày cấp trong bản gốc. Đến ngày 30/6/2020, bà Thanh mang hồ sơ liên quan đến thửa đất 1.379m2 tới văn phòng công chứng (số 51 Lý Đạo Thành, phường Lào Cai, tỉnh Lào Cai) để chứng thực.

Theo biên bản lấy lời khai của đương sự ngày 24/12/2021 của TAND TP Lào Cai, công chứng viên Nguyễn Anh Liễu khi đó tiếp nhận các giấy tờ và xác nhận “đều là bản gốc”. Thế nhưng, tại “Phiếu yêu cầu công chứng” hợp đồng này, văn bản thể hiện chỉ duy nhất hợp đồng chuyển nhượng là bản gốc.

Đây là “nút thắt” tiếp theo cần được làm rõ, bởi chứng minh thư cùng sổ hộ khẩu của bà Đoàn Thị Tuất đều được bà Hạt cất giữ từ trước, cùng với đó thì bản photo chứng minh thư của bà Tuất mà bà Thanh cung cấp đang sai lệch về số chứng minh và ngày cấp chứng minh. Hơn nữa, việc công chứng mà không có bản gốc thì không thể đảm bảo việc phát hành các hợp đồng cũng như chứng thực các bản sao từ bản chính theo quy định của pháp luật.

Với những hồ sơ, giấy tờ đã chuẩn bị như đã kể trên, bà Trương Thị Thanh tiến hành các thủ tục để cấp GCNQSDĐ. Cụ thể, ngày 22/7/2020 Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) tỉnh Lào Cai đã cấp GCNQSDĐ cho bà Trương Thị Thanh đối với thửa đất 1.379m2 (diện tích trong sổ 1.329m2), số giấy chứng nhận CU742474, số vào sổ cấp GCN CS-02268.

Thời điểm này, bà Hạt vẫn chưa biết đến việc bà Thanh đã hoàn tất và đứng tên trên GCNQSDĐ đối với thửa đất 1.379m2. Chỉ đến khi bà Tỵ xây tường rào đất đã mua của bà Hạt trước đó thì bà Thanh cho biết, đất này đã được bà Thanh mua của ông Chinh 200 triệu đồng. Lúc này, bà Hạt mới vỡ lẽ sự việc và cùng ông Chinh, bà Tuất làm đơn gửi TAND TP Lào Cai yêu cầu giải quyết tranh chấp.

Ngày 19/4/2022, TAND TP Lào Cai mở phiên toà xét xử và án dân sự về việc “Tuyên bố hợp đồng công chứng vô hiệu”, trong đó nguyên đơn là ông Đỗ Văn Chinh và bà Đoàn Thị Tuất còn bị đơn là bà Trương Thị Thanh. Tại phiên toà, HĐXX công nhận 2 tờ giấy mua bán viết tay của bà Dung và ông Chinh là đúng, bản hợp đồng chuyển nhượng giữa ông Chinh và bà Thanh là hợp lệ, tuyên mảnh đất trên vẫn thuộc quyền sở hữu của bà Trương Thị Thanh, đồng thời bàn hành bản án số 05/2022/DSST.

Không đồng tình với bản án này, ông Đỗ Văn Chinh và bà Đoàn Thị Tuất đã kháng cáo lên cấp phúc thẩm. Cùng với đó, bà Đỗ Thị Hạt cũng đã kháng cáo lại bản sơ thẩm này lên TAND tỉnh Lào Cai với lý do. Bản thân bà Hạt là người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan nhưng HĐXX sơ thẩm lại không triệu tập theo quy định. Đồng thời, bà Hạt cũng đã có đơn khiếu nại, đi tra cứu toàn bộ hồ sơ liên quan đến quyền sở hữu thửa đất đã cấp cho bà Thanh.

Trong các ngày 15 và 25/9/2022, Toà án nhân dân tỉnh Lào Cai đã mở phiên toà xét xử phúc thẩm vụ “Tranh chấp về tuyên bố văn bản công chúng vô hiệu”. Tại phiên toà này, HĐXX đã tuyên chấp nhận kháng cáo của nguyên đơn là ông Đỗ Văn Chinh và bà Đoàn Thị Tuất; chấp nhận toàn bộ yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn và tuyên bố Văn bản công chứng số 723, quyển số 02/2020/TP/CC-SCC/HĐGD ngày 30/6/2020 về việc “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa người chuyển nhượng ông Đỗ Văn Chinh và Đoàn Thị Tuất với người nhận chuyển nhượng sử dụng đất bà Trương Thị Thanh” của Văn phòng công chứng Nguyễn Anh Liễu là vô hiệu.

Đến ngày 10/11/2022, Sở TN&MT tỉnh Lào Cai đã ra quyết định huỷ GCNQSDĐ cho bà Trương Thị Thanh đối với thửa đất 1.379m2 với lý do thực hiện theo bản án phúc thẩm số 20/2022/DS-PT của TAND tỉnh Lào Cai, tuyên hợp đồng số 723 ngày 30/6/2020 là vô hiệu buộc bà Trương Thị Thanh phải trả lại đất cho ông Đỗ Văn Chinh.  Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai sau đó đã cấp trả lại giấy chứng nhận số DG823985 cho ông Đỗ Văn Chinh.

Bà Trương Thị Thanh không đồng ý với bản án, cho rằng quyền lợi của mình tại thửa đất 1.379m2 đang không được đảm bảo nên tiếp tục gửi đơn đề nghị TAND Cấp cao tại Hà Nội xem xét lại bản án phúc thẩm. Từ đó, Chánh án TAND Cấp cao tại Hà Nội ra Quyết định Kháng nghị và đề nghị đưa vụ án ra xét xử theo thủ tục Giám đốc thẩm.

Tại phiên xét xử Giám đốc thẩm, do được Viện kiểm sát Nhân dân Cấp cao tại Hà Nội chấp nhận nên Chủ toạ phiên toà đã tuyên Huỷ toàn bộ bản án Phúc thẩm nêu trên và giao hồ sơ về TAND tỉnh Lào Cai xét xử lại theo thủ tục phúc thẩm theo đúng quy định và đến nay vụ việc vẫn chưa đi vào hồi kết.

(Những địa chỉ, địa danh trong bài viết được sử dụng tại thời điểm xảy ra vụ việc trước khi sáp nhập địa giới hành chính và chưa thực hiện mô hình chính quyền hai cấp từ 1/7/2025).