Mặt trống đồng Đông Sơn hơn 2.000 năm tuổi suýt bị vứt đi vì tưởng là... nắp thùng phi

Ngày 8/7, ngư dân Đặng Văn Trác (ngụ huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp) cho biết anh là người đã nhặt được mặt trống kim loại (sau này được tỉnh Đồng Tháp xác định là mặt trống đồng Đông Sơn có niên đại khoảng 2.000 - 2.300 năm) và đã hiến tặng cho Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp.

Theo lời kể của anh Trác, trong lúc cùng vợ chài lưới gỡ cá trên sông Hậu vào giữa khuya một đêm tháng giêng (Âm lịch), anh phát hiện có vật thể kim loại hình tròn dính vào lưới. Anh Trác phát hiện mặt trống giữa dòng chính của sông Hậu, có độ sâu từ mặt nước đến đáy là hơn 10m. 

Anh và vợ đều nghĩ vật thể dính vào lưới là nắp thùng phi nên định vứt đi. Tuy nhiên sau đó họ đã mang vật thể này về nhà nhưng cũng không chú ý lắm. “Vợ chồng tôi để ngoài sân hơn một tháng. Một người em họ của chồng đến chơi rồi chụp ảnh đăng lên mạng, sau đó có người ở huyện và tỉnh đến liên hệ tìm hiểu”, anh Trác nói. Nghi đây là cổ vật nên anh đã hiến tặng để phục vụ công tác nghiên cứu, trưng bày.

Ông Nguyễn Ngọc Thương, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Tháp cho biết kết quả thẩm định của hội đồng khoa học đã xác định vật thể mà người dân hiến tặng là mặt trống đồng Đông Sơn. “Sở cũng đã làm các thủ tục để khen thưởng người dân hiến tặng mặt trống đồng, theo Luật Di sản”, ông Thương nói.

Theo Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, tỉnh đang sắp xếp và đổi mới trưng bày bảo tàng và dự kiến sẽ trưng bày mặt trống đồng Đông Sơn này cùng với các cổ, hiện vật khác liên quan đến lịch sử hình thành vùng đất Đồng Tháp nói riêng, Nam bộ nói chung mà tỉnh đang trưng bày, lưu giữ để người dân đến tham quan.

Hội đồng khoa học có 9 thành viên, trong đó có các nhà sưu tập đồ cổ, các nhà nghiên cứu về lịch sử, cổ vật đã thẩm định và khẳng định mặt trống kim loại do ngư dân hiến tặng là mặt trống đồng Đông Sơn, loại trống Heger 1, có niên đại cách nay khoảng 2.000 - 2.300 năm, với đường kính 63cm, trọng lượng 7,6kg.

Trang trí trên mặt trống là ngôi sao 12 cánh và 6 chim lạc bay ngược chiều kim đồng hồ, xen kẽ nhau là các vòng hoa văn khắc vạch và vòng tròn tiếp tuyến còn khá rõ.

Ông Nguyễn Thanh Thuận, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử tỉnh Đồng Tháp, người trực tiếp tham gia thẩm định cho biết mặt trống vừa phát hiện có chi tiết hoa văn còn khá rõ. Theo ông Thuận, không chỉ có Đồng Tháp mà trước đó Cần Thơ cũng đã từng phát hiện trống Đông Sơn nhưng là loại Heger 2. Mặt trống phát hiện tại Cần Thơ, các chi tiết hoa văn không còn nguyên vẹn, rõ ràng như mặt trống tìm thấy ở Đồng Tháp.

“Mặt trống vừa phát hiện nằm dưới lòng sông, môi trường yếm khí, không bị oxy hóa mạnh và không bị phá hủy hoa văn trên mặt trống như trên đất liền”. Ông Thuận cho rằng trống đồng là hiện vật mang tính biểu tượng của quốc gia nên loại trừ việc mua bán. Có thể vì nguyên nhân chiến tranh hoặc sự thông hiếu giữa cư dân Đông Sơn với một quốc gia nào đó mà trong quá trình vận chuyển bị đắm tàu hoặc trống rơi xuống sông Hậu. 

Theo ông Thuận, các nhà sử học khi viết lịch sử Nam Bộ chỉ dừng lại ở giai đoạn Phù Nam, từ thế kỷ I đến VII trước công nguyên, còn niên đại của trống đồng Đông Sơn vừa phát hiện có trước đó 200-300 năm. Ông Thuận lý giải có nhiều khả năng trước khi người Phù Nam đến lập quốc, ở vùng đất này đã có cộng đồng dân cư sinh sống, phát triển định cư tại đây.

“Đây cũng là hướng mới, khi nghiên cứu về lịch sử vùng đất Nam bộ, cần có những cái nhìn sâu hơn. Với việc tìm thấy trống đồng Đông Sơn, có thể đưa ra nhận định và đánh giá mới hơn về vùng đất Nam bộ”, ông Thuận nói.