Thu hẹp quy mô dự án cao tốc Bắc Nam

• Bộ trưởng Kế hoạch & Đầu tư lo ngại 70.000 tỷ chưa có chỗ tiêu vì cao tốc Bắc Nam “khó” được ủng hộ
• Bộ GTVT lên tiếng về Dự án cao tốc Bắc-Nam
• Đầu tư công rồi “bán” dự án để lấy tiền đầu tư tiếp cao tốc Bắc – Nam?

Đề nghị khắc phục tồn tại của BOT trước khi triển khai tiếp dự án

Thẩm tra dự án này, Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành với sự cần thiết đầu tư vì đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của đất nước. Dự án kết nối trung tâm chính trị (Hà Nội) và trung tâm kinh tế (TP Hồ Chí Minh), đi qua 32 tỉnh, thành phố và các khu kinh tế của cả nước; đặc biệt là kết nối 4 vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ, miền Trung, miền Nam và Đồng bằng Sông Cửu Long.

Tuyến đường bộ cao tốc trên hành lang Bắc - Nam từ Lạng Sơn (cửa khẩu Hữu Nghị) đến thành phố Cà Mau đang được Chính phủ đầu tư, đã hoàn thành đưa vào khai thác 223km, đang thực hiện đầu tư 297km, đã xác định được nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước và hoàn thiện thủ tục đầu tư 67km. Còn lại 1.372km trên đoạn Hà Nội - TP Hồ Chí Minh và 150km đoạn Cần Thơ - Cà Mau cần phải đầu tư mới và mở rộng thành 4 làn xe.

Chính phủ đã trình một phương án ít tham vọng hơn với dự án cao tốc Bắc Nam.

Ủy ban Kinh tế cũng tán thành với phương án của Chính phủ phân chia Dự án thành các dự án thành phần, bởi nếu không tách ra thì quy mô đầu tư của dự án quá lớn, trong điều kiện vốn đầu tư công còn hạn chế sẽ là không khả thi. Tuy nhiên, Ủy ban này cho rằng các dự án thành phần được phân chia chưa đồng đều, có dự án chiều dài 115km, nhưng có dự án chỉ 15km hoặc 29km sẽ khó bảo đảm sự đồng bộ về tiến độ hoàn thành đưa vào khai thác.

Hình thức đầu tư BOT được áp dụng cho 8/11 đoạn tuyến cũng khiến Ủy ban Kinh tế băn khoăn, ví dụ đoạn Cao Bồ - Mai Sơn có chiều dài 15km, lưu lượng 25.556 xe con quy đổi/ngày/đêm -  là cao nhất toàn tuyến lại được lựa chọn đầu tư công; trong khi dự án này có khả năng huy động vốn xã hội cao nhất. Mặt khác, kết quả giám sát năm 2017 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT cho thấy còn nhiều hạn chế, bất cập đối với hình thức đầu tư này.

Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ có các giải pháp tổng thể xử lý đối với những hạn chế, bất cập đã nêu trong Báo cáo giám sát để tạo điều kiện thuận lợi khi áp dụng hình thức đầu tư BOT đối với Dự án.

Vẫn chưa rõ phương án huy động vốn

Là băn khoăn lớn nhất từ khi dự án manh nha được đưa ra lấy ý kiến, đến nay, phương án vốn của dự án vẫn chưa rõ ràng. Dự kiến tổng số vốn của Dự án là khoảng 130.216 tỷ đồng, trong đó vốn nhà nước hỗ trợ là 55.000 tỷ đồng, nguồn vốn huy động ngoài ngân sách dự kiến khoảng 63.716 tỷ đồng (trong đó vốn vay khoảng 50.973 tỷ đồng).

Tuy nhiên, theo Tờ trình của Chính phủ việc huy động vốn từ các tổ chức tín dụng nước ngoài trong điều kiện hiện nay sẽ gặp nhiều khó khăn, nên vẫn chủ yếu vay từ các ngân hàng thương mại trong nước. Ủy ban Kinh tế cho rằng điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro cần phải được nghiên cứu kỹ lưỡng. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ giải trình, làm rõ các ý kiến trên và sớm có các giải pháp, cơ chế chia sẻ rủi ro để thu hút đầu tư nước ngoài vào dự án.

Báo cáo của Chính phủ dự kiến sơ bộ hiệu quả của dự án cho thấy các chỉ tiêu kinh tế của từng dự án thành phần bảo đảm khả thi. Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế cho rằng đây chỉ là dự báo trong điều kiện giả định, thực tế lợi ích kinh tế của dự án trong quá trình khai thác còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: tiến độ thi công, tiết giảm các chi phí khai thác, khả năng vận hành; chất lượng các tuyến đường…

Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng việc lựa chọn đầu tư vào Dự án phải xuất phát từ chính quyết định của các nhà đầu tư trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc thị trường. Vì vậy, đề nghị Chính phủ bổ sung so sánh việc sử dụng tuyến Quốc lộ 1 và tuyến cao tốc Bắc - Nam để tạo sự đồng thuận khi triển khai và vận hành dự án.

Ngoài ra, đề nghị Chính phủ làm rõ nội dung về ảnh hưởng của Dự án đến phương án hoàn vốn của các dự án BOT Quốc Lộ 1, cũng như việc điều chỉnh thời gian thu phí khi lưu lượng thay đổi của các dự án này có thể dẫn tới kéo dài thời gian thu giá dịch vụ của các dự án đó.