Gặp hai người Vân Kiều trồng cả triệu cây rừng bên đỉnh Trường Sơn
Để có cánh rừng gỗ quý gồm gỗ lim, huỵnh, huê bạt ngàn hơn 20ha, cả cuộc đời hai lão nông người Vân Kiều đã đổ mồ hôi, sôi nước mắt để trồng.
Điều đặc biệt đến lạ lẫm là gỗ đã có thể thu hoạch nhưng Hồ Khay và Hồ Râng nhất quyết không bán với suy nghĩ, giữ lại cánh rừng để lại cho đời sau một cánh rừng gỗ quý như tự nhiên vốn có.
Cần mẫn trồng rừng
Nhiều bà con Vân Kiều ở bản Nước Đắng nói, tấm lòng yêu rừng của các ông Hồ Khay và Hồ Râng như nước con suối chảy mùa này qua mùa khác. Hồ Khay và Hồ Râng trồng rừng cũng vậy, không kể mùa hè hay mùa đông đều vác cuốc lên rừng tìm cây để trồng.
Trước khi về bản Nước Đắng định cư, ông Hồ Khay là người Vân Kiều có quê gốc tận bên nước bạn Lào, còn Hồ Râng cũng là người Vân Kiều từ Gio Linh, Quảng Trị theo mẹ sơ tán ra bản Nước Đắng.
Hai người xa quê chọn bản Nước Đắng bên dãy Trường Sơn lập quê mình. Khi những cánh rừng dần bị đốn hạ, những dòng chảy khe suối mùa lũ giận dữ nhấn chìm nhà cửa, hoa màu của dân bản.
 |
| Cánh rừng gỗ tự nhiên quý hiếm mà Hồ Khay, Hồ Râng trồng để lại cho đời sau. |
Trong một lần nghe chiến sĩ Bộ đội Biên phòng cắm bản bảo, rừng càng mất thì lũ càng nhiều. Sau khi nghe vậy, Hồ Khay bàn với Hồ Rưng quyết tâm trồng rừng.
Năm nay đã bước qua tuổi 60, nhưng hai ông Hồ Khay và Hồ Râng vẫn khỏe mạnh, sung sức như cây lim, cây táu trên rừng. Hàng ngày, từ sáng sớm hai ông vẫn lên rừng để chăm sóc những cây rừng bản địa quý hiếm do mình trồng như gỗ lim, huỵnh, huê…
Gần 30 năm rồi, giờ thì Hồ Khay và Hồ Râng không thể nhớ bước chân của mình đã bao lần lên rừng, bao lần bị đau, bị sốt giữa rừng để trồng rừng. Họ chỉ nhớ những cái cây giống đưa về bằng chiếc đũa nhưng giờ to cả vòng ôm, cao chót vót, cả cánh rừng trồng giờ như rừng nguyên sinh vẹn nguyên không dấu chân người.
Từ việc chăm sóc những cây rừng đầu tiên đến nay Hồ Khay và Hồ Râng đã có hơn 20ha rừng gỗ quý hiếm. Nhiều cây đã hơn vòng tay người ôm cho khoảng 3-5m khối gỗ.
Theo lời ông Hồ Khay và ông Hồ Râng, với người Vân Kiều, rừng không chỉ cho họ cái ăn, cái mặc, cho họ gỗ để làm những ngôi nhà sàn vững chắc khi đang sống mà cả khi chết đi rừng cũng là nơi che chở cho những linh hồn quá cố của người Vân Kiều.
Ngày này qua ngày khác, tháng này qua tháng khác, những khu rừng bạt ngàn trên dãy Trường Sơn tưởng chừng như bất tận đã bị khai thác đến kiệt quệ.
Chứng kiến cảnh ấy, những người Vân Kiều yêu rừng như các ông Hồ Khay, Hồ Râng không khi nào được yên.
Rừng cứ bị chặt phá như thế, rồi có khi đến thế hệ con cháu của Hồ Khay, Hồ Râng không chỉ không còn lấy đâu ra gỗ để dựng một nếp nhà mà nhiều loại cây rừng, muông thú vốn thân thiết với người Vân Kiều trước đây, nay họ không còn có cơ hội được nhìn thấy, để biết nữa.
Suy nghĩ như thế nên khi những người dân ở bản Nước Đắng và các bản khác trong xã Trường Sơn trồng rừng kinh tế bằng các loại giống keo, tràm, bạch đàn thì hai ông Hồ Khay và Hồ Râng cùng chung một suy nghĩ là vào rừng tìm những giống cây bản địa như huỵnh, lim, huê… bứng về trồng trong vườn rừng của gia đình.
Trong suốt nhiều năm sau đó, cứ đến mùa mưa, người dân bản Nước Đắng lại thấy hai người Hồ Khay và Hồ Râng lầm lũi mang gùi vào rừng tìm giống cây rừng. Những cây lim, cây huỵnh… nhỏ bé nép mình dưới những tán rừng được cả Hồ Khay và Hồ Râng cẩn thận bứng về trồng.
Năm này qua năm khác như thế, Hồ Khay và Hồ Râng hết đạp rừng tìm cây giống thì đến bới đất trồng cây, lại oằn lưng xuống sông Long Đại gùi từng thùng nước để tưới cây. Trúng thời tiết tốt thì trồng 10 cây có thể sống được 5 cây, nhưng gặp trời nắng hạn có khi chẳng sống được cây nào.
Thế nhưng chưa bao giờ các ông Hồ Khay và Hồ Râng thấy nản lòng, mỗi cái cây đâm chồi, hai ông như mở cờ trong bụng, là động lực để các ông trồng những cây tiếp theo. Cứ thế, gần 30 năm cần mẫn, khi những tán cây khép lại thành rừng thì cũng là lúc tóc hai ông đã điểm bạc.
Để lại cho mai sau
Ông Hồ Khay cho biết, trong khu rừng rộng hơn 10ha của ông hiện có hơn 600 cây huỵnh, 600 cây lim và nhiều giống cây rừng bản địa quý hiếm khác. Trong khi đó vườn của ông Hồ Râng cũng có trên 300 cây huỵnh; trong đó có những cây huỵnh cao hơn chục mét, đường kính trên 50cm, nếu khai thác gỗ đã cho trên 5m³ gỗ.
Nhiều người đến hỏi mua gỗ ở cánh rừng trồng của các ông Hồ Râng và Hồ Khay nhưng cả hai ông đều quả quyết: “Miềng không bán mô, cũng chưa từng nghĩ miềng trồng những cây gỗ rừng này để bán.
Miềng vẫn biết, trồng cây keo, bạch đàn mau cho thu hoạch, có tiền nhưng khi khai thác nó lại thành đồi trọc, mưa xuống đất lại bị xói, nước mưa làm những cơn lũ quét nguy hiểm lắm, như năm 1992, lũ quét đã cuốn trôi hàng chục người đồng bào của miềng xuống dòng Long Đại…
Miềng trồng các loại giống cây của rừng như rứa là muốn giữ lại cho đời sau một khu rừng tự nhiên như vốn có. Đó là những khu rừng có thể giữ được môi trường và muốn các thế hệ con cháu người Vân Kiều sau này vẫn biết được những giống cây quý như cây lim, cây huỵnh, cây táu…
Ông Nguyễn Văn Tráng, Chủ tịch Mặt trận xã Trường Sơn đánh giá cho biết: Hai ông Hồ Khay và Hồ Râng không chỉ là những người có những suy nghĩ về trồng rừng rất tiến bộ, hai ông đều là người có uy tín trong các bản làng và cộng đồng người Vân Kiều ở xã Trường Sơn.
Trong lúc ông Hồ Râng được dân bản tín nhiệm bầu làm Phó bản Nước Đắng thì ông Hồ Khay là một nông dân sản xuất giỏi, chăm chỉ làm ăn. Tuy không khai thác gỗ rừng để bán, nhiều năm qua, gia đình của hai ông Hồ Khay và Hồ Râng vẫn là những hộ gia đình có kinh tế vững vàng nhất bản Nước Đắng.
Ngoài việc trồng rừng, gia đình ông còn trồng ngô, lạc, cây ăn quả và đặc biệt là chăn nuôi trâu bò rất giỏi. Hiện tại gia đình ông Hồ Khay có 8 con trâu bò, còn gia đình ông Hồ Dâng cũng có 6 con trâu bò.
Ngoài ra, những sản phẩm phụ từ khu rừng như mây, dứa, cây dược liệu…mà hai ông trồng, khoanh nuôi, chăm sóc mỗi năm cũng đưa về nguồn thu hàng chục triệu đồng, con cháu hai ông đều được chăm lo, học hành đàng hoàng.
Hồ Khay và Hồ Râng trở thành những tấm gương sáng ở bản nước Nước Đắng cho bà con dân tộc Vân Kiều noi theo.
