Thượng đỉnh Nga – Mỹ: Những bước đi khôi phục lòng tin

Thứ Bảy, 21/07/2018, 09:36

Trải qua nhiều khó khăn, cuối cùng Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã gặp gỡ thượng đỉnh vào ngày 16-7 tại thủ đô Helsinki của Phần Lan. Đây là địa danh mang nhiều ý nghĩa biểu tượng vì là nơi đã diễn ra các cuộc đàm phán giữa Moskva và Washington trong suốt thời Chiến tranh Lạnh.

Tháp tùng ông Trump có Đại sứ Mỹ tại Nga Jon Huntsman, Ngoại trưởng Mike Pompeo, Chánh văn phòng Nhà Trắng John Kelly, Cố vấn An ninh quốc gia John Bolton, Chuyên gia Nga - cố vấn Tổng thống Mỹ Fiona Hill. Phái đoàn của ông Putin gồm 6 người, trong đó có người phát ngôn của Tổng thống Dmitry Petrov và Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov.

Bước quan trọng đầu tiên

Lãnh đạo của hai cường quốc hạt nhân đã nói tới một loạt vấn đề trong cuộc họp báo chung kéo dài khoảng 45 phút vào ngày 16-7, sau khi có cuộc gặp riêng kéo dài khoảng 90 phút. Cả Tổng thống Mỹ Trump và Tổng thống Nga Putin đều cho rằng cuộc họp đã thành công.

Ông Putin cho biết mặc dù cả hai không thể “xóa bỏ những tồn tại” của các vấn đề, nhưng các nhà lãnh đạo đã thực hiện một bước quan trọng đầu tiên đến với sự hợp tác. "Rõ ràng ai cũng thấy mối quan hệ song phương đang trải qua một giai đoạn phức tạp", ông Putin nói. “Và những trở ngại đó, sức căng hiện tại, bầu không khí căng thẳng, về cơ bản không có lý do vững chắc đằng sau nó. Chiến tranh Lạnh là một điều của quá khứ”.

Về phần mình, ông Trump cho biết các cuộc đàm phán là "trực tiếp, cởi mở và hiệu quả sâu sắc”. Ông Trump nói: “Mối quan hệ của chúng tôi chưa bao giờ tệ hơn bây giờ. Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi khoảng 4 giờ trước. Tôi thà có một rủi ro chính trị trong việc theo đuổi hòa bình hơn là mạo hiểm hòa bình trong việc theo đuổi chính trị".

Không can thiệp bầu cử

Mặc dù ông Putin nói ông muốn Trump giành chức tổng thống, "bởi vì ông ấy nói về việc đưa mối quan hệ Mỹ - Nga trở lại bình thường", nhưng ông kịch liệt phủ nhận cáo buộc Nga đã can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016. “Nhà nước Nga chưa bao giờ can thiệp, và sẽ không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Mỹ, bao gồm cả quá trình bầu cử”, ông Putin khẳng định.

Tổng thống Nga cũng cho biết ông sẵn sàng làm việc với Mỹ về 12 người Nga vừa bị kết tội can thiệp bầu cử, mặc dù hai nước không có thỏa thuận dẫn độ. Công tố viên đặc biệt Robert Mueller, người đang điều tra vụ can thiệp, đã buộc tội 12 công dân Nga trong một bản cáo trạng được đệ trình vào ngày 13-7. Ông Mueller buộc tội những người Nga nói trên xâm nhập vào email của các nhân viên của chiến dịch Clinton, Ủy ban Chiến dịch đảng Dân chủ và Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ.

Ông Putin nói ông Mueller có thể gửi yêu cầu cho Nga để đặt câu hỏi về 12 cá nhân, hoặc nhóm của Mueller có thể có mặt để đặt câu hỏi ở Nga. "Chúng tôi hy vọng rằng người Mỹ sẽ đáp lại và họ sẽ hỏi các quan chức, bao gồm các viên chức thực thi pháp luật và các dịch vụ tình báo của Mỹ mà chúng tôi tin rằng có điều gì đó liên quan đến hành động bất hợp pháp trên lãnh thổ Nga".

Ông Putin cho biết ông muốn hỏi những người xung quanh Bill Browder, CEO và đồng sáng lập của Hermitage Capital Management, người mà Putin nói kiếm tiền bất hợp pháp và gửi 400 triệu đô la cho chiến dịch tranh cử tổng thống của bà Hillary Clinton. Ông Browder đã vận động thành công Quốc hội Mỹ để thông qua Đạo luật Magnitsky. Được đặt tên theo kế toán người Nga của Browder, người đã chết trong một nhà tù ở Moskva sau khi phơi bày tham nhũng, hành động này cho phép Mỹ xử phạt các quan chức ở các nước khác có tội vi phạm nhân quyền.

Sau cuộc họp báo, trên máy bay quay trở lại Mỹ, ông Trump đã đăng một Tweet để làm rõ lập trường của mình: “Như tôi đã nói hôm nay và nhiều lần trước đây, tôi có niềm tin lớn lao vào những con người thông minh của tôi. Tuy nhiên, tôi cũng nhận ra rằng để xây dựng một tương lai tươi sáng hơn, chúng ta không thể tập trung hoàn toàn vào quá khứ - với tư cách là hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới, chúng ta phải hòa hợp với nhau!".

Cơ hội tuyệt vời

Ông Putin đã gạt bỏ câu chuyện thông đồng Trump - Nga, gọi nó là "vô nghĩa" và nói rằng không một sự kiện nào chứng minh sự thông đồng. Phóng viên hỏi ông Trump liệu ông có nghĩ Nga phải chịu trách nhiệm về bất cứ điều gì liên quan đến cuộc bầu cử. Ông đáp: "Vâng tôi đồng ý. Tôi nghĩ cả hai quốc gia phải chịu trách nhiệm. Tôi nghĩ rằng chúng ta nên có cuộc đối thoại này từ lâu rồi, một thời gian dài trước khi tôi nhậm chức. Và tôi nghĩ tất cả chúng ta đều đổ lỗi”.

Ông Trump cũng nói cuộc điều tra của ông Mueller là một "thảm họa" đối với Mỹ. “Không có thông đồng. Tôi không biết Tổng thống [Putin]. Không có ai để thông đồng. Không có thông đồng với chiến dịch. Chúng tôi điều hành một chiến dịch tuyệt vời và đó là lý do tại sao tôi là tổng thống". Trump nhìn về tương lai và nói rằng ông nghĩ Mỹ và Nga “có cơ hội làm một số điều tuyệt vời”, bao gồm cả việc ngừng tăng trưởng hạt nhân.

Có thể là khu vực lớn nhất mà hai nước có thể hợp tác để thay đổi là cuộc khủng hoảng Syria. Cả hai nhà lãnh đạo bày tỏ ý chí của họ để làm như vậy, mặc dù ông Putin đã ủng hộ chế độ Assad. Ông Putin đã đề nghị Mỹ và Nga "giả định lãnh đạo" trong cuộc khủng hoảng Syria "và tổ chức sự tương tác để vượt qua khủng hoảng nhân đạo và giúp người tị nạn Syria trở về nhà của họ". Ông cam kết sẽ thực hiện các bước hướng tới “hòa bình lâu dài” trong khu vực. Ông Trump cho biết cuộc khủng hoảng ở Syria là phức tạp, nhưng hợp tác giữa Mỹ và Nga có tiềm năng cứu được hàng trăm ngàn mạng sống.

Về vấn đề Crimea, ông Putin nói ông Trump đã nêu quan điểm của mình, nhưng quan điểm của ông thì khác. Ông Putin nói: “Chúng tôi tổ chức trưng cầu dân ý tuân thủ nghiêm ngặt Hiến chương LHQ và pháp luật quốc tế. Đối với chúng tôi, chúng tôi đã trả giá cho vấn đề này".

Ông Trump đã nói rằng ông hẳn không cho phép Nga sáp nhập Crimea nếu ông là tổng thống vào năm 2014. Nhưng ông đổ lỗi cho cựu Tổng thống Obama về việc sáp nhập hơn là Putin.

“Crimea bị Nga lấy trong thời chính quyền Obama. Ông Obama có quá mềm mỏng với Nga không?”, ông Trump đã viết trên Twitter vào ngày 15-2-2017.

Cứng hay mềm?

Là người luôn giương cao ngọn cờ "America First" (nước Mỹ trên hết), đối với ông Trump, vị Tổng thống lần thứ 45 của Mỹ đã sẵn sàng “cứng với đồng minh” như Canada, Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng như NATO về kinh tế thương mại và chia sẻ gánh nặng quân sự. Và vì nước Mỹ, ông Trump dường như cũng cho thấy sẵn sàng “mềm” với CHDCND Triều Tiên và Nga.

Một điều trớ trêu là nếu đem ra so sánh, có lẽ các cuộc gặp giữa Mỹ và các đối thủ truyền thống như CHDCND Triều Tiên, Nga có tỷ lệ thành công cao hơn so với cuộc gặp các đồng minh với Mỹ như tại G7, NATO v.v… Chuyến công du của ông Trump lần này tới châu Âu là nhằm tham dự Thượng đỉnh NATO và thăm Anh, rồi mới đến Phần Lan gặp ông Putin.

Do lợi ích Nga - Mỹ quá khác biệt, nếu không muốn nói là đối lập nhau, trong hàng loạt vấn đề chiến lược từ Bắc xuống Nam, từ Đông sang Tây, từ khủng hoảng Ukraine, Syria, Iran, đến hồ sơ hạt nhân Triều Tiên…, nên hai bên rất khó thỏa hiệp về các vấn đề cụ thể, mà thay vào đó sẽ tìm kiếm lập trường chung trong một số vấn đề giúp xây dựng lòng tin giữa lãnh đạo hai nước, giúp quan hệ song phương bớt căng thẳng.

Tuy vậy, trong tình hình phức tạp như hiện nay, việc lãnh đạo Nga - Mỹ có thể ngồi lại với nhau là tiến bộ lớn nhất mà Moskva và Washington đạt được. Trên thực tế, cả Nga và Mỹ đều phủ nhận những kỳ vọng quá lớn về hội nghị, nhấn mạnh chỉ riêng việc nguyên thủ hai nước có cuộc gặp trực tiếp đầu tiên đã là một thành quả đáng kể.

Trong bối cảnh đó, cuộc gặp giữa ông chủ Nhà Trắng và người đứng đầu Điện Kremlin sẽ được dùng làm “bàn đạp” giúp quan hệ song phương “tan băng,” tạo cơ hội để hai cường quốc thiết lập lại các mối quan hệ và phát triển hợp tác trong nhiều vấn đề quan trọng. Trước mắt, việc quan hệ Nga - Mỹ được cải thiện sẽ có lợi cho hòa bình, ổn định tại khu vực và thế giới.

Bàng Cương