Rủi ro khi mua trái phiếu doanh nghiệp: Lãi suất không phải là tất cả!

• Dòng vốn dịch chuyển tích cực, trái phiếu bất động sản giảm 55,5%
• Trái phiếu doanh nghiệp “hút” hơn 400 nghìn tỷ đồng: Hãy cẩn trọng!

Lãi suất hấp dẫn

Trong báo cáo thị trường TPDN quý 2/2021 do Công ty Chứng khoán Sài Gòn SSI Reasearch vừa công bố cho thấy, lượng phát hành TPDN đã tăng vọt trong quý 2/2021 với 164 nghìn tỷ đồng, gấp 3,66 lần lượng phát hành trong quý 1/2021 và tăng 28,7% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, các ngân hàng thương mại dẫn đầu về lượng phát hành trong quý 2/2021, tổng cộng 67 nghìn tỷ đồng, tăng 41% so với cùng kỳ và chiếm 41% tổng lượng phát hành trong quý.

Lãi suất trái phiếu doanh nghiệp cao nhất lên đến 13%. Ảnh minh họa

Tính chung nửa đầu năm 2021, tổng lượng TPDN phát hành là 208,9 nghìn tỷ đồng, tăng 18,3% so với cùng kỳ 2020. Dẫn đầu về lượng phát hành vẫn là các doanh nghiệp bất động sản (BĐS) với 92,3 nghìn tỷ đồng – chiếm 44,2%; sau đó đến các ngân hàng với 68,2 nghìn tỷ đồng – chiếm 32,7%...

Trong quý 2/2021, lãi suất phát hành bình quân của các TPDN (loại trừ trái phiếu ngân hàng) là 9,95% - giảm 33 điểm phần trăm so với quý 1/2021. “Dù lãi suất phát hành TPDN nằm trong xu hướng giảm từ quý 3/2020 đến nay nhưng rất nhỏ so với mức giảm sâu của lãi suất tiền gửi. Chênh lệch giữa lãi suất phát hành TPDN và lãi suất tiền gửi giữ ở mức cao khiến thị trường TPDN tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong nửa đầu năm 2021” – SSI Reasearch thông tin.

Cũng có chung nhận định, báo cáo thị trường trái phiếu quý 2/2021 của Công ty Chứng khoán VnDirect cho biết, thị trường sơ cấp TPDN sôi động trở lại trong quý 2/2021, với 85 doanh nghiệp phát hành 122.005 tỷ đồng trái phiếu riêng lẻ, tăng 274,5% so với quý trước, tỷ lệ phát hành thành công đạt 98%. Đáng chú ý, tại báo cáo này, VnDirect cho biết lãi suất TPDN BĐS ở mức khá cao so với lãi suất tiền gửi, lên đến 13%/năm.

Tổng cộng, trong nửa đầu năm 2021, các nhà đầu tư cá nhân mua gần 11 nghìn tỷ trên thị trường sơ cấp, tập trung vào trái phiếu BĐS, ngân hàng và định chế tài chính phi ngân hàng. Lượng mua này chỉ bằng 47% lượng các nhà đầu tư cá nhân đã mua trong cùng kỳ 2020 và phù hợp với định hướng của các cơ quan quản lý trong các quy định mới trên thị trường TPDN.

Rủi ro gia tăng

Điều đáng chú ý, theo SSI, cổ phiếu vẫn được dùng khá nhiều để làm tài sản đảm bảo cho trái phiếu. Theo đó, loại trừ các trái phiếu ngân hàng và định chế tài chính khác, còn lại hầu hết không có tài sản đảm bảo.

Trong số các trái phiếu còn lại được phát hành trong nửa đầu năm 2021 có 18,6% được bảo đảm bằng BĐS; 11% được đảm bảo bằng tài sản; 33% được đảm bảo bằng một phần tài sản, BĐS và một phần là cổ phiếu; 9,3% được đảm bảo hoàn toàn bằng cổ phiếu và 28% là không có tài sản đảm bảo.

 Cụ thể, có 29 nghìn tỷ đồng trái phiếu BĐS được đảm bảo hoàn toàn bằng cổ phiếu hoặc không có tài sản đảm bảo. Nếu tính cả các trái phiếu BĐS được đảm bảo một phần bằng cổ phiếu, con số này là gần 60 nghìn tỷ đồng – chiếm 64% tổng lượng trái phiếu BĐS phát hành 6 tháng đầu năm 2021.

“Chúng tôi nhắc lại lưu ý rằng, việc đảm bảo nghĩa vụ thanh toán nợ gốc lãi trái phiếu bằng cổ phiếu không có nhiều ý nghĩa vì khi sự kiện vi phạm xảy ra, doanh nghiệp mất khả năng thanh toán thì giá trị cổ phiếu dùng làm tài sản đảm bảo - thường là của tổ chức phát hành hoặc liên quan đến tổ chức phát hành- cũng sẽ sụt giảm nghiêm trọng”, các nhà tư vấn đến từ SSI khuyến nghị và nhấn mạnh về rủi ro với TPDN đang tăng lên khi môi trường lãi suất thấp, giúp dòng tiền đầu tư cũng tìm đến kênh BĐS nhiều hơn.

Trong khi đó, các doanh nghiệp BĐS cũng tăng mạnh huy động vốn trái phiếu để triển khai các dự án, là nhóm phát hành nhiều nhất từ 2019 đến nay. Tuy nhiên, dịch bệnh dai dẳng đang khiến cho môi trường kinh doanh của nhóm này bớt thuận lợi. Việc thanh khoản của thị trường BĐS có xu hướng giảm cho thấy sức hấp thụ đang suy yếu dần; các hoạt động triển khai dự án, sự kiện mở bán bị gián đoạn do dịch bệnh; hoạt động đầu tư công các dự án cơ sở hạ tầng đang chậm hơn dự kiến.

Các yếu tố này làm tăng chi phí vốn do ứ đọng, ảnh hưởng đến kế hoạch dòng tiền trả nợ gốc lãi trái phiếu của doanh nghiệp. Ngoài ra,  các chuyên gia SSI Reasearch cũng lưu ý về những rủi ro lớn về chính sách đối với các trái phiếu năng lượng. Quy hoạch điện VIII đã được Bộ Công Thương triển khai xây dựng từ 2019 với định hướng đẩy mạnh năng lượng tái tạo và thu hút đầu tư bằng giá điện.

Đây cũng là nguyên nhân chính khiến các trái phiếu tài trợ các dự án điện mặt trời, điện gió tăng mạnh trong giai đoạn vừa qua. Tổng số trái phiếu năng lượng phát hành từ 2019 đến 30/6/2021 là khoảng 65 nghìn tỷ đồng. Tuy vậy, cho đến nay dự thảo Quy hoạch điện VIII vẫn đang trong quá trình thẩm định và chưa rõ sẽ sửa đổi theo hướng nào. Các doanh nghiệp năng lượng đặc biệt là năng lượng mặt trời vẫn đang sản xuất cầm chừng vì sức cầu hạn chế và chờ đợi cơ chế giá mới…