Chuyện về những người trông tử tù ở Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai

Ngoại ngũ tuần, Đại tá Khúc Văn Chữ vẫn giữ được dáng vẻ nhanh nhẹn nhưng mái tóc giờ đã có thêm nhiều sợi bạc, gương mặt cũng hằn thêm nhiều nếp nhăn… Anh chia sẻ: Có lẽ lâu lắm rồi tôi chẳng có được một giấc ngủ ngon, kể cả những khi không phải ca trực. Chia sẻ của giám thị Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai có lẽ cũng là những tâm sự của các cán bộ quản giáo đang thầm lặng làm nhiệm vụ ở một môi trường đặc biệt này.

Bởi đã gắn bó với công tác trại giam cũng đồng nghĩa với những lúc ăn không trọn bữa, ngủ chẳng trọn giấc; những khi trái nắng, trở trời lo phạm nhân ốm đau, phạm nhân bỏ ăn, rồi không chấp hành nội quy của trại… và hơn cả là những cuộc gọi bất ngờ vào lúc nửa đêm. Trong đợt dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp trên địa bàn cả nước thời gian qua, gần nửa năm, cán bộ của Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai không được về thăm nhà. Có những lúc phạm nhân bị ốm, họ phải thay phiên nhau chăm sóc… Nhiều đồng chí có vợ, con bị mắc bệnh nhưng không về nhà được mà chỉ gọi điện thoại, thăm hỏi động viên.

Sau những ngày dịch bệnh diễn biến căng thẳng, dăm bữa nữa tháng, Đại tá Khúc Văn Chữ cùng các cán bộ quản giáo mới được về nhà, ăn với vợ, con và các cháu bữa cơm nhà. Ấy vậy mà những lúc tưởng chừng thảnh thơi hiếm hoi ấy, thói quen vẫn chẳng thể thay đổi. 22h, tiếng kẻng vang lên, báo hiệu giờ ngủ của các phạm nhân, ở một số buồng giam vẫn có tiếng trò chuyện, các cán bộ quản giáo phải nhắc nhở. Đại tá Khúc Văn Chữ chia sẻ với chúng tôi về câu chuyện của những tử tù đang chờ thời gian chấp hành bản án.

Cũng như các trại tạm giam trên cả nước, Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai quản lý đối tượng đang thi hành án với mức án thấp; đối tượng đang tạm giữ, tạm giam phục vụ công tác điều tra và đối tượng có án tử hình. Mỗi đối tượng quản lý lại có những khó khăn riêng. Nếu các đối tượng phạm tội mới vào trại, đối tượng phạm tội lần đầu thường hay hoang mang, sợ hãi, có những diễn biến bất thường về tâm lý thì đối tượng từng nhiều lần ra tù lại tinh vi và quỷ quái, cũng như có nhiều chiêu trò để đối phó với cơ quan Công an. Nhiệm vụ của các anh không chỉ quản lý con người mà còn phải giám sát, phục vụ quá trình điều tra của các cơ quan tố tụng.

“Các đối tượng quản lý ngoài xã hội phần lớn là những kẻ bất hảo, lệch chuẩn về đạo đức xã hội; đối tượng án về ma tuý có những vụ bắt lên tới vài trăm bánh heroin. Đối với trại tạm giam, ngoài số đối tượng có án, Trại cũng thường xuyên có các phạm nhân mới…, làm thế nào để quản lý, giam giữ các đối tượng đúng quy định pháp luật, đó là những trăn trở của chúng tôi”, đồng chí giám thị cho biết.

Cho đến bây giờ, các cán bộ Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai vẫn không quên được lần cấp cứu đêm cho phạm nhân là một người có án tử hình. Với trại tạm giam, việc đưa phạm nhân ra ngoài chữa bệnh đòi hỏi quy định rất nghiêm ngặt, phạm nhân là người có án tử hình thì càng chặt chẽ hơn nhiều. Nửa đêm hôm đó, nhận thông báo của cán bộ trực, đồng chí giám thị đã báo cáo Đại tá Hoàng Mạnh Hùng, Phó giám đốc Công an tỉnh Lào Cai xin ý kiến chỉ đạo… Trắng đêm hôm đó, đồng chí Thủ trưởng Cơ quan thi hành án hình sự cùng cán bộ và giám thị trại túc trực bên ngoài. Sau đó là những ngày các cán bộ của đơn vị thay phiên nhau chăm sóc và quản lý phạm nhân cho đến khi họ khỏi bệnh, đưa về phân trại.

Song nổi cộm nhất vẫn là việc quản lý số người bị kết án tử hình, kế đó là số bị can có mức án cao phạm tội nguy hiểm như giết người, ma tuý và phạm tội có tổ chức… Đến thời điểm này, trại đang quản lý gần 100 đối tượng có án tử hình. Trong đó, có những trường hợp 6 năm vẫn chưa có quyết định thi hành án. Số phạm nhân có án tử hình nói chung, không còn hy vọng được sống nên có lúc vi phạm các nội quy của trại với những hình thức và mức độ khác nhau. Có đối tượng chống đối quyết liệt nhưng cũng có đối tượng âm thầm nhưng diễn biến phức tạp… Tất cả điều đó đòi hỏi cán bộ đơn vị phải nắm bắt thông tin, từ đó giải quyết thấu tình, hợp lý.

Cho đến bây giờ, Giám thị trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai vẫn nhớ quá trình cảm hoá Tẩn Láo Lở, đối tượng gây ra vụ thảm sát gây xôn xao dư luận, cướp đi mạng sống của 4 người thân trong một gia đình. Đối tượng này chống đối quyết liệt, có lúc nửa đêm đạp cửa, có khi lại bỏ ăn…, hoặc tìm cách kết thúc đời mình.

Các cán bộ quản giáo đã thường xuyên gặp gỡ, dùng tình cảm, phân tích để đối tượng hiểu được các quy định của pháp luật; dùng tình người để cảm hoá các phạm nhân… Dần dà, đối tượng Lở cũng hiểu ra, chấp hành các quy định của pháp luật.

 Thiếu tá Nguyễn Văn Hải, Đội trưởng Đội quản giáo, Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai lại chia sẻ với chúng tôi về quá tình cảm hoá Hơ-Lếc (SN 1992), đối tượng người Lào, phạm tội mua bán trái phép chấp ma tuý, bị tuyên phạt án tử hình vào năm 2017. Sau khi bị kết án tử hình, đối tượng này chống đối bằng cách tuyệt thực, ném cơm vào cán bộ quản giáo, không mặc quần áo trên người.  Quá trình đó diễn ra vào khoảng 1 tháng liên tục khiến anh và đồng đội vô cùng căng thẳng.

Sau khi tình huống đó xảy ra, Thiếu tá Nguyễn Văn Hải đã báo cáo lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo Công an tỉnh; trực tiếp gặp gỡ, động viên, phổ biến chính sách khoan hồng của Đảng và Nhà nước đối với người phạm tội mang quốc tịch nước ngoài. Đối tượng này biết nói tiếng Việt, nghe được tiếng Việt nên anh và đồng đội cũng dễ dàng hơn trong việc tiếp xúc.

Mặt khác, Thiếu tá Nguyễn Văn Hải đã trực tiếp mời luật sư bào chữa cho đối tượng đến gặp đối tượng cho đối tượng viết đơn xin ân giảm hình phạt tử hình. Thông qua luật sư, đơn vị đã tạo điều kiện để vợ đối tượng từ Lào sang Việt Nam thăm gặp, tiếp tế cho đối tượng. Sau khoảng 1 tháng kiên trì giáo dục, động viên, đối tượng đã có sự chuyển biến tích cực. Từ đó đến nay, đối tượng Hơ-Lếc là một trong những người chấp hành nội quy tốt nhất trong số người tử hình đang bị giam giữ tại Trại tạm giam Công an tỉnh Lào Cai.