Những "ông vua" trong nhà tù của Guatemala

• Chelsea Manning: Từ nhà tù quân sự tới chạy đua vào Thượng viện
• Vì sao tù nhân Indonesia tự nguyện trở lại nhà tù sau thảm họa kép?

Nằm trong một khu vực biệt lập, Morales có 10 vệ sĩ tù nhân và quản lý một đội quân hung hãn gồm 60 tù nhân để duy trì hoạt động của mình, tống tiền những tù nhân mới và mua chuộc nhân viên bảo vệ. Barillas Morales cũng đã có đủ sức mạnh để yêu cầu một khoản phí 10% cho tất cả các mặt hàng nhập lậu và bán trong tù, từ bánh mì đến cần sa, theo lời khai từ các tù nhân khác.

"Triều đại" của Barillas Morales bắt đầu sau khi Byron Lima qua đời. Lima là một cựu Đại úy quân đội, người đã thiết lập quyền kiểm soát nhà tù này cho đến khi bị giết bởi các tù nhân khác vào tháng 7-2016. Matazetas được cho là đã có được sự tín nhiệm của Lima và học được từ ông ta, mặc dù cặp đôi đã vào tù từ các tuyến đường khác nhau và vào những thời điểm khác nhau trong lịch sử đầy biến động của Guatemala.

Thứ 2 từ trái qua: Howard Wilfredo Barillas Morales, còn gọi “Matazetas”.

Lima từng là một sĩ quan quân đội, người đã chiến đấu chống lại du kích cánh tả, và có khoảng thời gian làm việc trong ngành tình báo. Lima đã có một sự nghiệp quân sự nổi tiếng cho đến khi ông bị kết án trong vụ giết Đức cha Juan Jose Gerardi năm 1998 và bị kết án 30 năm tù.

Barillas Morales đã bị kết án 31 năm tù sau một vụ bắt cóc năm 2012. Là một thủ lĩnh băng đảng, Morales đã tích lũy được một kho vũ khí đa dạng và tự hào vì không sợ bất kỳ tập đoàn Mexico nào, cụ thể là tập đoàn Zetas. Chính điều này khiến ông ta có biệt danh “Matazetas”, nghĩa là “kẻ sát nhân Zetas”.

Thời gian ở trong quân đội đã giúp Lima có rất nhiều mối quan hệ quyền lực, bao gồm các thành viên nổi bật của hệ thống nhà lao và dinh tổng thống, giúp ông ta có thể chuyển những tù nhân không mong muốn sang các nhà tù khác với mức giá thấp hơn nhiều so với các đối thủ. Đây là một sự xa xỉ mà vị "vua" Pavón hiện tại dường như không được hưởng. Barillas Morales đã được chuyển đến một nhà tù khác vào năm 2016.

Nhưng cả hai người đàn ông đã độc quyền tất cả các khía cạnh của cuộc sống trong Pavón, kiểm soát mọi thứ mà người bị giam giữ cần, muốn và tiêu thụ. Điều này không chỉ cung cấp cho họ một cách sinh lợi để đánh thuế thương mại trong nhà tù, nó còn cho phép họ phân phối các nguồn lực theo cách có lợi cho các đồng minh của họ và tước đi các đối thủ tiềm năng những hàng hóa cơ bản. 

Chẳng hạn, Matazetas được cho là thưởng cho những người trung thành với ông ta bằng cần sa, trong khi Lima kiếm được tiền nhờ bán điện thoại cho các tù nhân, những người muốn được nói chuyện với gia đình, bạn bè và cộng sự kinh doanh.

Lima cũng lần đầu tiên xây dựng một đội quân gồm các tù nhân và vệ sĩ tận tụy. Chỉ huy nhân lực như vậy là rất quan trọng để quản lý các hoạt động nhà tù hàng ngày, chẳng hạn như dòng chảy lậu và gián điệp từ các tù nhân đối thủ. Cựu đội trưởng cũng dựa vào những người bảo vệ nhà tù đồng lõa, người thậm chí sẽ đi cùng ông ta bất cứ khi nào ông ta rời Pavón.

Lima đã biến khu vực tù của mình thành một doanh trại - xua đuổi các đối thủ và đặt kỷ luật giữa các tù nhân đáng tin cậy bằng cách sử dụng kỷ luật kiểu quân đội. Ông ta đã sử dụng kinh nghiệm tình báo có được trong quân đội để thành lập các đội gián điệp, nơi thu thập thông tin về những người bị giam giữ khác và chức sắc nhà tù.

Khu nhà ở của Barillas Morales, giống như người tiền nhiệm, không có các đối thủ có thể thách thức sự lãnh đạo. Tuy nhiên, cặp đôi này khác nhau về một nền kinh tế tội phạm quan trọng trong nhà tù: tống tiền.

Lima đã chọn loại bỏ cái gọi là Talacha - một khoản phí tống tiền mà các tù nhân mới phải trả trong nhà tù Guatemala để đảm bảo một nơi để ngủ và tránh lạm dụng. Cựu đội trưởng ban đầu là một nạn nhân của Talacha, nhưng một khi anh ta kiểm soát nhà tù, anh ta đã lật đổ những kẻ tống tiền - một động thái giúp chuyển đổi thứ hạng và hồ sơ của nhà tù. Lima cũng tuyên bố sẽ cung cấp an ninh, dịch vụ y tế và việc làm cho các tù nhân. Ông ta nói với InSight Crime vào năm 2016 rằng mình bị thúc đẩy bởi một “xung lực nhân đạo”.

Ngược lại, Matazetas thu thập Talachas từ những người mới đến Pavón, những người cũng thường xuyên bị đánh đập và nhốt trong phòng tắm.