Mỹ bí mật bán công nghệ hạt nhân cho Ả Rập Saudi

• Gần 400 nhà khoa học tham dự hội nghị về công nghệ hạt nhân
• Mỹ “gian dối” và tụt hậu về công nghệ hạt nhân
• Hoàn thiện hồ sơ Dự án Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân

Chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã âm thầm theo đuổi một thỏa thuận rộng hơn về việc chia sẻ công nghệ điện hạt nhân của Mỹ với Ả Rập Saudi, nhằm mục đích xây dựng ít nhất 2 nhà máy điện hạt nhân. Một số quốc gia gồm Mỹ, Hàn Quốc và Nga đang cạnh tranh cho thỏa thuận đó và những người chiến thắng dự kiến sẽ được Ả Rập Saudi công bố vào cuối năm nay.

Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Rick Perry

Perry chấp thuận ủy quyền Phần 810 (Part 810s), cho phép các công ty thực hiện công việc sơ bộ về năng lượng hạt nhân trước bất kỳ thỏa thuận nào nhưng không vận chuyển thiết bị sẽ dùng trong nhà máy, một nguồn tin cho biết. Các phê duyệt đầu tiên được báo cáo bởi Daily Beast.

Cục Quản lý An ninh Hạt nhân Quốc gia (NNSA) cho biết rằng các công ty đã yêu cầu chính quyền Trump giữ bí mật phê duyệt. "Trong trường hợp này, mỗi công ty nhận được ủy quyền cụ thể cho (Ả Rập Xêút) đã cung cấp cho chúng tôi yêu cầu bằng văn bản rằng ủy quyền của họ sẽ được rút khỏi bản phát hành công khai", NNSA viết trong tài liệu. 

Trong quá khứ, Bộ Năng lượng đã cung cấp các ủy quyền Phần 810 trước đây cho công chúng đọc tại trụ sở chính. Theo  một quan chức của Bộ Năng lượng thì các yêu cầu có chứa thông tin độc quyền và việc ủy quyền đã trải qua quá trình phê duyệt của nhiều cơ quan.

Nhiều nhà lập pháp Mỹ lo ngại rằng việc chia sẻ công nghệ hạt nhân với Ả Rập Saudi cuối cùng có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân ở Trung Đông. 

Thái tử Saudi Mohammed bin Salman nói với CBS năm ngoái rằng vương quốc sẽ phát triển vũ khí hạt nhân nếu đối thủ của họ là Iran cũng phát triển. 

Ngoài ra, vương quốc đôi khi không đồng ý với các tiêu chuẩn của Mỹ trong việc chặn hai con đường để tạo ra vật liệu phân hạch cho vũ khí hạt nhân một cách trắng trợn: làm giàu uranium và tái chế nhiên liệu đã qua sử dụng.

Mối quan tâm trong Quốc hội Mỹ về việc chia sẻ kiến thức và công nghệ hạt nhân với Ả Rập Xêút đã tăng sau khi nhà báo Jamal Khashoggi bị giết vào tháng 10-2018 tại Lãnh sự quán Saudi ở Istanbul. Các ủy quyền của Phần 810 đã được thực hiện sau tháng 11-2017, nhưng không rõ liệu có tài liệu nào được thực hiện sau khi Khashoggi bị giết không.

Đại biểu Brad Sherman, một đảng viên Dân chủ, đã đề nghị Ngoại trưởng Mike Pompeo trong phiên điều trần Quốc hội hôm 27-3 phải công bố tên của các công ty đã được chấp thuận vào giữa tháng 4, và ông Pompeo nói rằng ông sẽ xem xét. Ông Sherman cũng cho biết chính quyền Trump đã cố gắng tránh né Quốc hội về việc chia sẻ quyền lực hạt nhân với vương quốc.

Ông Pompeo cho biết chính quyền đang nỗ lực để đảm bảo các nguồn công nghệ điện hạt nhân không gặp rủi ro, tăng khả năng phát triển vũ khí. Tháng trước, các thành viên của đảng Dân chủ đã cáo buộc trong một báo cáo rằng các trợ lý hàng đầu của Nhà Trắng đã phớt lờ cảnh báo rằng họ có thể vi phạm pháp luật khi họ làm việc với các cựu quan chức Mỹ trong một nhóm có tên IP3 International để thúc đẩy kế hoạch trị giá hàng tỷ đô la để xây dựng các lò phản ứng hạt nhân ở Trung Đông, bao gồm Ả Rập Saudi. IP3 đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận về việc liệu đó có phải là một trong những công ty có ủy quyền Phần 810 hay không.

Một cách riêng biệt, Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ, cơ quan điều tra của Quốc hội, đã chấp nhận yêu cầu của Thượng nghị sĩ Marco Rubio, là đảng viên Cộng hòa và Bob Menendez, đảng viên Dân chủ, để điều tra đàm phán của chính quyền về thỏa thuận hạt nhân với Saudi, GAO cho biết hôm 27-3.