Kazakhstan có Tổng thống mới

• Tổng thống lâm thời Kazakhstan Tokayev chiến thắng bầu cử
• Người dân Kazakhstan đi bầu cử Tổng thống thời hậu Nazarbayev

Ứng viên ghế Tổng thống Kazakhstan lần này, theo quy định, phải là người không dưới 40 tuổi, sống thường trú tối thiểu 15 năm gần đây tại Kazakhstan và thành thạo ngôn ngữ Kazakhstan. Theo Ủy ban Bầu cử Trung ương Kazakhstan, 11,9 triệu cử tri (70,85% dân số) đã đi bỏ phiếu chọn Tổng thống mới.

Có tất cả 7 ứng viên tham gia tranh cử: Jambyl Ahmetbekov (Đảng Cộng sản), Dania Espaeva (Đảng Dân chủ Ak Zhol, thân Chính phủ), Toleutai Rakhimbekov (Đảng Dân chủ Xã hội Auyl, chủ yếu mạnh ở vùng nông thôn), Àmangeldy Òàspokhov (Liên hiệp các Công đoàn Kazakhstan), Kassym-Jomart Kemelevich Tokayev (đảng Dân chủ "Nur Otan"), Sàdybek Tugel ("Những chim ưng của đồng cỏ vĩ đại").

Kassym-Jomart Tokayev - Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký Liên hiệp quốc tại Hội nghị giải trừ vũ khí hạt nhân.

Nazarbayev giữ cương vị Tổng thống suốt 28 năm. Ông giữ quyền lực cao nhất vào năm 1989, khi được bầu làm Bí thư thứ Nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Kazakhstan và kỷ niệm 30 năm sự kiện đó được đánh dấu bằng nhiều hình thức. Phát biểu về quyết định từ chức, ông nói: "Với tư cách người gây dựng nên nước Kazakhstan độc lập, tôi coi nhiệm vụ của mình là tạo điều kiện cho những nhà lãnh đạo thế hệ mới được nắm chính quyền".

Sự rút lui của Nursultan Nazarbayev còn có yếu tố thực tiễn, xét từ góc độ hệ thống hành chính và hiến pháp của đất nước. Cùng với việc hình thành một nhà nước tự lực, Kazakhstan chứng tỏ trong cơ cấu của mình có sự hiện diện của lứa cán bộ được đào tạo trong nhiều lĩnh vực, từ chính trị đến ngoại giao, từ kinh tế đến nghệ thuật.

Ví dụ sáng rõ nhất của quá trình gây dựng đó là Kassym-Jomart Kemelevich Tokayev - Chủ tịch Nghị viện. Kiểm phiếu sơ bộ trong cuộc bầu cử vừa qua, Tokayev đã giành chiến thắng với 70,96% phiếu thuận.

Tokayev sinh năm 1953, là một nhà chính trị và nhà ngoại giao nổi tiếng của Kazakhstan. Ông nhậm chức Quyền Tổng thống Kazakhstan vào ngày 20-3-2019. Trước đó, Tokayev đã giữ cương vị Chủ tịch Nghị viện - chức vụ quan trọng thứ hai sau Tổng thống ở Kazakhstan. Khi ông rời đi, để lại vị trí cho bà Dariga Nazarbayev, là con gái của Nazarbayev.

Tokayev làm việc với Narzabayev từ năm 1992, có uy tín nổi trội trước hết là nhờ kinh nghiệm tích luỹ từ lâu. Hồi còn Liên bang Xôviết, ông làm Tham tán Thương mại Đại sứ quán Liên Xô tại Singapore, rồi được bổ nhiệm vào nhiều chức vụ, trong đó có làm cố vấn cho Trung Quốc.

Cùng với tiếng Nga, tiếng Anh, tiếng Pháp ông còn sử dụng thành thạo tiếng Trung. Ở Bộ Ngoại giao Kazakhstan, Kassym-Jomart Tokayev được bổ nhiệm làm Thứ trưởng năm 1991, rồi Bộ trưởng năm 1994.

Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Kassym-Jomart Tokayev là ở thời kỳ này - ông đưa vào cuộc sống quyết định về giải trừ vũ khí hạt nhân. Sau đó, vào năm 1999, Tokayev đảm nhiệm cương vị Phó Thủ tướng, rồi Thủ tướng, đảm nhiệm nhiều sứ mệnh quốc tế như Phó Tổng thư ký Liện Hiệp Quốc và Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký Liên hiệp quốc tại Hội nghị giải trừ vũ khí hạt nhân. 

Tokayev là người nêu chủ trương chuyển ngữ Kazakhstan từ hệ cũ dùng bảng chữ cái Cyrill sàng bảng chữ cái Latin. Ông công khai phản đối việc bán đất đai, lãnh thổ cho người nước ngoài. Tính đến tầm quan trọng sống còn trong quan hệ của Kazakhstan với hai nước có chung biên giới là Trung Quốc và Nga, Tokayev chọn sứ mệnh tìm động lực phát triển trong điều kiện cân bằng.

Nhưng điều cực kỳ quan trọng là ông chứng tỏ với thế giới rằng, sau khi Nursultan Nazarbayev đã dùng tính cách mạnh mẽ và giải pháp lịch sử kết hợp vào việc quản lý để đất nước giữ được sự ổn định của hệ thống hành chính, thì ông trước hết cần sự ổn định chính trị, kinh tế và xã hội… Với các hoạt động đã từng trải, Kassym-Jomart Tokayev nhận được sự ủng hộ của cả những người dân không phải là người bản địa Kazak.

Trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Tokayev thường nhấn mạnh đến việc kế thừa, tiếp tục các chính sách của người tiền nhiệm Nazarbayev để đạt được tiến bộ toàn diện trong đất nước và tôn trọng hiến pháp; những vấn đề như phân chia tài nguyên kinh tế và nâng cao thu nhập của công dân phải đảm bảo tính trong sáng; phải cải cách hành chính, đặc biệt là phải đấu tranh chống nạn tham nhũng.

Ông Tokayev cho biết, hiện nay mỗi năm ở Kazakhstan có hơn 2.000 tội phạm tham nhũng, nó đã trở thành căn bệnh xã hội và cần phải cấp tốc tạo ra cơ chế chống lại tham nhũng. Liên quan đến việc này sẽ có sự sắp xếp lại trong chính phủ và chính quyền địa phương, không nhất thiết phải quy mô rầm rộ nhưng sẽ trở thành điều bất ngờ thú vị.

Uy tín của ông Tokayev trên trường quốc tế, tài thu hút đầu tư nước ngoài, tiếp tục giữ cân bằng với Nga và Trung Quốc bằng những sáng kiến ngoại giao sẽ đẩy nhanh đầu tư từ các nước láng giềng, đồng thời sử dụng chủ yếu là sức mạnh mềm để tăng cường quan hệ với Mỹ và các nước châu Âu thông qua các tổ chức kinh tế và tổ chức quốc tế. Với Thổ Nhĩ Kỳ, thông qua hoạt động của Hội đồng Hợp tác giữa các quốc gia chung ngôn ngữ Thổ Nhĩ Kỳ và Viện Hàn lâm Turkis, mà mục tiêu ban đầu là tăng cường trao đổi hàng hóa đến 10 tỷ USD.