Trở về Sơn Mỹ
Năm nay chúng ta sẽ kỷ niệm ngày này trong tình hình đất nước đổi mới và cũng để nhắc nhở mọi người rằng trên đường thắng lợi oanh liệt, dân tộc ta cũng đã chịu bao hy sinh, mất mát.
Tôi bồi hồi nhớ lại năm cuối cùng của chiến tranh, mùa xuân năm 1974, tôi từ chiến khu Trung Trung Bộ ở Trà My về Sơn Mỹ công tác. Đi đường bao gian lao, nguy hiểm vì phải vượt qua quốc lộ - con đường "độc đạo" không qua không được!
Từ cửa bể Sa Kỳ, sau khi chia tay anh Nguyễn Nghĩa, Trưởng ban An ninh tỉnh và anh Võ Trọng Nguyễn, Thường vụ Tỉnh ủy phụ trách khu Đông lúc bấy giờ, anh Lý Thường Anh ở Mặt trận Dân tộc Giải phóng Quảng Ngãi đưa chúng tôi đi xuồng máy về đảo Lý Sơn và sau đó vài ngày về Sơn Mỹ.
Đầu xuân gió rét dữ dội, cả một vùng cửa biển đẹp tươi này bao trùm trong mây mù. Chính quyền Sài Gòn đã lấn chiếm trái phép sau Hiệp định
Tôi và anh Trưởng thôn Trương Quang Vàng theo giới thiệu của anh Hoài Hải, Thường vụ Huyện ủy đến đầu thôn Cổ Lũy đón má tôi ở Sài Gòn vượt bao đồn bốt ra vùng giải phóng. Gần 20 năm kể từ ngày tập kết trở về chiến đấu ở miền
Bà đã ngoài 70, tóc trắng bông theo giao liên lặn lội về. Đúng là "nước mắt dành cho ngày gặp mặt". Mẹ con ôm nhau, rờ rẫm mặt mày mà không còn đủ nước mắt để khóc mừng.
Tuổi già héo hon, sau bao năm bị kìm kẹp trong ấp Tân Sinh, trong khu dồn dân, bị bắt bớ, tra tấn mỏi mòn, nhưng một lòng mẹ vẫn trung kiên với cách mạng. Giờ đây trước mặt con mà mẹ vẫn tưởng như một giấc mơ, những tưởng không bao giờ còn gặp lại!
Tôi cõng mẹ trên lưng về căn hầm của xã đội Tịnh Khê, cô Xuân du kích xã, anh Mười Bí thư Đảng bộ, bác Đoàn Cổ gia đình cơ sở cách mạng, con nuôi của nội tôi, mừng mừng tủi tủi cho ngày tái hợp có một không hai này. Cả làng Sơn Mỹ bị tự do dân chủ treo cao, biểu ngữ kéo dọc, giăng ngang khắp các phố phường, đường Trần Hưng Đạo, Quang Trung, Phan Bội Châu…
Có lẽ từ sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 đến nay chưa có mùa xuân nào cuộc đấu tranh dữ dội trong lòng thị xã đến vậy! Thị xã Quảng Ngãi cách Sơn Mỹ hơn 10km thôi. Chiều xuân, cơn bão của 20 ngàn nhân dân thị xã xuống đường.
Các đường phố đông nghịt người không còn lối đi, xe cộ dừng lại, chợ Tết tan sớm, các công sở của chính quyền Sài Gòn đóng cửa, trường học bãi khóa… Chính quyền Sài Gòn huy động hết cảnh binh, cảnh sát dã chiến, phối hợp cùng cảnh sát áo trắng đàn áp cuộc biểu tình.
Các khẩu hiệu hô to: "Nguyễn Văn Thiệu phải từ chức", "Còn Nguyễn Văn Thiệu là còn chiến tranh!". Bởi vậy em gái tôi về Sơn Mỹ mấy ngày sau, chúng không cho đi là thế!
Lần đầu tiên tôi và má tôi đón xuân sau Tết Mậu Thân ở quê nhà Sơn Mỹ sau bao năm chiến tranh tàn phá. Bữa chiều xuân đầm ấm xen lẫn đau thương mất mát của một thời kỳ đạn bom ác liệt. Sau đó chúng tôi qua Cổ Luỹ về Thu Xà, anh Tám Mau, anh Mười Qua Bí thư và Chủ tịch xã đón má tôi là cán bộ cũ của xã và dì Bảy tôi cho người vào chợ tỉnh mua một đầu heo về liên hoan ngày xuân.
Thịt đầu heo luộc ăn bánh tráng, còn nước thì nấu nồi cháo to ăn cả hai ngày mới hết. Ở vùng giải phóng tuy nghèo mà ấm cúng chan chứa tình xóm làng, mặn mà tình đồng chí. Khi về lại chiến khu Ba Tơ, đồng chí Nguyễn Nghĩa - Phó Bí thư Tỉnh ủy và đồng chí Từ Tân Vũ - Chánh văn phòng Tỉnh ủy đã cho giao liên đưa tôi trở về khu an toàn.
Má tôi lại về Sài Gòn và đến mùa Xuân đại thắng 1975, bà xuống tóc nguyện cầu cho đến ngày bà về cõi Phật; hòa bình cho đất nước, cho mùa xuân vĩnh cửu, cho Tổ quốc thanh bình, thịnh vượng của chúng ta…
Nhớ mẹ, nhớ quê, Xuân đến, tôi viết đôi dòng kỷ niệm. Và cuối xuân 1996, khi họp ở Đà Nẵng, tôi và nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu có về thăm lại Sơn Mỹ. Trước tượng đài Sơn Mỹ của nhà điêu khắc Châu Đình Du, chúng tôi đã mặc niệm đồng bào dân Sơn Mỹ đã ngã xuống vì sự nghiệp giải phóng đất nước
Chỗ nhà bưu điện Tịnh Khê hôm nay là nền nhà đổ nát của bà nội tôi. Con đường từ thị xã về Sơn Mỹ dài hơn 15km đã rải nhựa. Chiều chiều, hàng ngàn du khách từ khắp nơi về hưởng gió mát và tắm biển Mỹ Khê.
Nhân dân Sơn Mỹ cũng như nhân dân Quảng Ngãi còn nghèo nhưng cuộc sống đã đổi thay. Màu xanh của ruộng vườn, màu xanh của no ấm, điện sáng nhà nhà đang lấp dần những đau thương ngày cũ
