Đường sắt tốc độ cao: Vốn quá lớn nên phải phân khúc đầu tư

• Không chủ động được vốn bảo trì, ngành đường sắt có nguy cơ dừng tàu
• Đường sắt tốc độ cao: Không phải muốn là làm được ngay

Theo dự thảo quy hoạch đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), ngành Đường sắt hướng đến mục tiêu đáp ứng nhu cầu vận chuyển 16,5 triệu tấn hàng hóa, 30,9 triệu hành khách đến năm 2030 và đến 2050 sẽ vận chuyển 15% sản lượng hàng hóa, 19% về hành khách.

Để đạt được kế hoạch này, dự kiến sẽ cần trên 665.000 tỷ đồng, trong đó đầu tư đường sắt tốc độ cao cần 561.000 tỷ đồng. Đơn vị tư vấn tính toán phương án đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao (350km/giờ) đoạn Hà Nội-Vinh, TP HCM-Nha Trang chiều dài 651km (có thể khai thác năm 2030 nếu nhu cầu vận tải cao hoặc năm 2032 nếu nhu cầu thấp).

Đến năm 2050, ngành Giao thông sẽ đầu tư tiếp đường sắt tốc độ cao đoạn Vinh-Nha Trang và xây dựng mới các tuyến Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng, Dĩ An-Lộc Ninh, Tháp Chàm-Đà Lạt, đồng thời nghiên cứu các đoạn đường sắt Nam Định-Thái Bình-Hải Phòng-Hạ Long, Đắk Nông-Bình Thuận, Tuy Hòa-Buôn Ma Thuột, Cần Thơ-Cà Mau...

Nhìn vào kinh nghiệm quốc tế của các quốc gia phát triển đường sắt như Nhật Bản, ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho rằng, với điều kiện địa lý, điều kiện tự nhiên, điều kiện địa chính trị của nước ta thì phát triển đường sắt cao tốc trong tương lai là hết sức cần thiết.

“Đầu tư đường sắt cao tốc chậm ngày nào thì thiệt ngày đó và làm được sớm, nhanh thì ngay lập tức sẽ phát triển kinh tế-xã hội”, người đứng đầu VNR nhấn mạnh và dẫn chứng thêm: Đơn cử, tốc độ 300 km/giờ, với vận tải dưới 200 km/giờ là cự ly của đường bộ; khoảng 200-300 km/giờ là giao thoa của đường bộ và đường sắt; từ 300-1.500  km/giờ là cự ly của đường sắt; từ 1.500-2.000 km/giờ là giao thoa giữa đường sắt và hàng không.

Trên 2.000 km/giờ là cự ly của hàng không. Nếu bay từ Hà Nội vào TP HCM sẽ mất 5 tiếng, phải thay đổi phương thức vận tải nhiều lần, nhưng đường sắt với tốc độ 300km/giờ, khách đi sẽ mất 6 tiếng để đi từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh kể cả dừng đỗ ở ga, vì tuyến đường sắt này có chiều dài là 1.540km.

Đường sắt Việt Nam đang ở thế lạc hậu, kém hút khách.

Ông Vũ Anh Minh cũng cho biết, Chính phủ đã giao cho Bộ GTVT và đang hoàn thiện đề án xây dựng đường sắt tốc độ cao để trình Quốc hội. Với việc đầu tư một khoản tiền rất lớn, theo ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), nguồn lực của Nhà nước còn hạn chế nên cần có sự phân kỳ, phân khúc đầu tư để làm.

“Lựa chọn đoạn tuyến nào để làm thí điểm thì phải tính toán. Riêng với nguồn vốn, khi đã đưa vào chương trình đầu tư công sẽ có nhiều cách thức huy động vốn từ ngân sách, vay vốn ODA, phát hành trái phiếu Chính phủ…Trước mắt có thể thấy nguồn lực hạn chế nhưng trong tương lai, khi đất nước phát triển và định hướng phát triển mới thì phải tính đến những điều đó để căn cơ huy động nguồn lực đầu tư”, ông Tiến gợi mở.