Bảo tồn văn hóa người Dao gắn với phát triển du lịch cộng đồng ở Ba Chẽ
Thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn nằm cách trung tâm huyện miền núi Ba Chẽ gần 10km. Thôn có 73 hộ, 296 nhân khẩu là người dân tộc Dao. Với vị trí đắc địa vừa có núi đồi, sông nước và hội tụ các sắc màu văn hóa người dân tộc Dao nên UBND huyện Ba Chẽ đã chọn nơi đây để xây dựng Đề án “Bảo tồn bản văn hóa người Dao gắn với phát triển du lịch cộng đồng” nhằm ngăn chặn sự mai một bản sắc văn hóa dân tộc trước sự tác động của quá trình phát triển, đồng thời tạo nền tảng để từng bước phát triển du lịch, giúp bà con người Dao nhận thức được việc coi văn hóa như một tiềm năng, thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội, tăng thu nhập, giảm nghèo bền vững.
Ba Chẽ đang từng bước xây dựng, sưu tầm, trưng bày, giới thiệu về di sản văn hóa đặc sắc của các nhóm Dao ở Việt Nam, đưa thôn Sơn Hải thành một trong những Trung tâm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa người Dao của cả nước, gắn chặt với quá trình phát triển du lịch của địa phương cũng như liên vùng.
Trong năm 2019, Ba Chẽ dự kiến sẽ xây dựng một số thiết chế văn hóa nhằm đảm bảo cho hoạt động trình diễn, bảo tồn di sản văn hóa của cộng đồng như xây nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng theo mô hình nhà truyền thống nửa sàn, nửa đất của người Dao; nghiên cứu, sưu tầm, tập luyện để phục dựng lễ hội cúng Bàn Vương vào ngày mồng 1 tháng 2 (âm lịch) và duy trì lễ hội định kỳ hàng năm, coi đây là lễ hội văn hóa trung tâm khẳng định giá trị văn hóa dân tộc Dao…
Những năm sau đó, Ba Chẽ sẽ tổ chức các lớp truyền dạy chữ Nôm Dao cho người dân; triển khai các cơ sở nghỉ dưỡng theo mô hình Homestay; quy hoạnh và tổ chức trồng hoa, tạo cảnh quan du lịch, xây dựng một số nhà nghỉ dưỡng nhỏ theo mô hình nhà để thóc của người Dao; xây dựng cầu tàu, bến tàu và các hạng mục phụ trợ tại khu vực trung tâm thôn; nghiên cứu, sưu tầm và xuất bản sách về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở huyện Ba Chẽ.
Ba Chẽ cũng tập trung vào việc nghiên cứu khôi phục, bảo tồn và trình diễn dân ca, dân vũ của dân tộc Dao Thanh Y; bảo tồn nghi lễ nhập đồng, nhảy lửa và cắn mảnh sành; khôi phục bảo tồn trích đoạn trò diễn chay trong lễ cấp sắc; khôi phục nghề truyền thống của người Dao Thanh Y. Đồng thời, huyện tiến hành phục dựng, làm phim về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở Ba Chẽ nói chung và ở thôn Sơn Hải nói riêng; xây dựng mô hình làng văn hóa truyền thống…
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh, bà Vũ Thị Thu Thủy, để thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn sớm trở thành điểm đến, kết nối với các tour, tuyến, điểm du lịch trên địa bàn tỉnh, chính quyền địa phương lên kế hoạch, lộ trình đầu tư cụ thể, lồng ghép đầu tư cơ sở vật chất đề án với các dự án văn hóa của địa phương và đổi mới tư duy làm du lịch ở địa phương.
