Quan hệ Mỹ - Cuba sau 2 năm bình thường hóa

• Xung quanh việc Mỹ - Cuba tiến tới bình thường hóa quan hệ
• Những dấu mốc lịch sử trong quan hệ Mỹ-Cuba
• Chương mới trong quan hệ Mỹ - Cuba

Từ đó tới nay, hai bên đã không ngừng nỗ lực cho mục tiêu này, tạo ra nhiều bước tiến tích cực trong quan hệ giữa 2 nước, trong đó đáng kể là việc nới lỏng hạn chế về đi lại và thương mại giữa hai nước.

Việc nới lỏng hạn chế về đi lại đã giúp Cuba trở thành điểm đến ngày càng thu hút khách du lịch. Theo Bộ Du lịch Cuba (Mintur), lượng du khách tới thăm quốc đảo này đã đạt mức cao kỷ lục trong năm 2016 và vượt dự báo khoảng 6%.

Cụ thể, Cuba đã đón 4 triệu lượt khách du lịch quốc tế trong năm 2016, tăng 13% so với năm 2015, chủ yếu nhờ sự gia tăng của lượng du khách đến từ Mỹ và châu Âu. Chỉ trong nửa đầu năm 2016, đã có gần 137.000 lượt khách Mỹ đến Cuba, tăng 80% so với cùng kỳ năm 2015.

Không chỉ về du lịch, kể từ khi Mỹ và Cuba nối lại quan hệ, nhiều cơ hội hợp tác kinh tế cũng đã mở ra cho quốc đảo Caribe này.

Trên lĩnh vực đối ngoại, Cuba triển khai đường lối chủ động, tích cực, đặc biệt với Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và một số nước lớn trên thế giới. Và, cũng trong tháng cuối năm 2016, Cuba và EU đã chính thức ký thỏa thuận bình thường hóa quan hệ.

Đại diện cấp cao chính sách an ninh và đối ngoại của EU Federica Mogherini nhấn mạnh, mối quan hệ EU - Cuba sẽ không bị ảnh hưởng theo bất cứ cách nào bởi “những diễn biến ở Washington kể từ cuối tháng Một trở đi”, ám chỉ tới việc ông Donald Trump nhậm chức Tổng thống Mỹ vào ngày 20-1.

Liên quan tới quá trình bình thường hóa quan hệ Cuba - Mỹ, theo kết quả cuộc thăm dò được hãng điều tra dư luận Pew của Mỹ công bố hôm 15-12-2015, có tới 75% người dân nước này ủng hộ tiến trình bình thường hóa quan hệ với Cuba, trong khi 73% hậu thuẫn việc xóa bỏ cuộc bao vây cấm vận phi lý của Mỹ chống lại đảo quốc Caribe này.

 Cuộc điều tra này cũng cho thấy sự ủng hộ dành cho quan hệ Cuba - Mỹ trong cộng đồng cử tri của đảng Dân chủ vẫn cao hơn của đảng Cộng hòa, nhưng trong cả hai trường hợp đều đạt đa số cách biệt.

Cụ thể, có 62% cử tri Cộng hòa được hỏi ủng hộ bình thường hóa quan hệ với Cuba và cũng đúng tỷ lệ này chủ trương xóa bỏ cấm vận. Các tỷ lệ này trong số cử tri Dân chủ lần lượt là 87% và 84%. Tương tự, việc thúc đẩy mối quan hệ song phương Cuba-Mỹ cũng được giới trẻ Mỹ chào đón nhiệt thành hơn những người lớn tuổi, nhưng trong mọi lứa tuổi, tỷ lệ ủng hộ đều chiếm đa số.

Tháng 5-2016, du thuyền Adonia cập cảng La Habana, trở thành chiếc du thuyền đầu tiên của Mỹ tới Cuba trong hơn nửa thế kỷ qua.

Đó là những thành tựu sau những nỗ lực không ngừng nghỉ của cả Cuba và Mỹ trong thời gian qua. Nhưng bên cạnh đó, vẫn còn những “chướng ngại vật” không thể không nhắc tới trên con đường tiến tới bình thường hóa quan hệ giữa hai nước. Điều đầu tiên phải nhắc tới là chiến thắng đầy bất ngờ của ông Trump trong cuộc đua vào Nhà Trắng trước đối thủ Hillary Clinton.

Người ta đặt câu hỏi rằng: Một nhiệm kỳ của ông Trump sẽ ảnh hưởng thế nào đến sự tái lập quan hệ với Cuba? Đối với vị tỷ phú địa ốc này, chính sách đối ngoại của ông về vấn đề Cuba chưa hoàn toàn rõ ràng.

Ngay chính bà Clinton từng phải thừa nhận: “Tôi hiểu sự hoài nghi trong cộng đồng về bất kỳ chính sách cam kết nào đối với Cuba” và khẳng định, lệnh cấm vận với Cuba là lỗi thời và cần giải quyết vấn đề này một cách triệt để.

Tuy nhiên, đối với người dân Cuba, có lẽ họ đã tập cho mình thói quen đối phó với 11 tổng thống Mỹ, từ ông Eisenhower cho tới ông Obama, và đương đầu với những lời dọa nạt trong 15 kỳ bầu cử tổng thống Mỹ trong 56 năm qua, nên việc ông Trump đắc cử không gây lo ngại hay bồn chồn gì đối với Cuba.

Bên cạnh việc ông Trump đắc cử, sự ra đi của lãnh tụ cách mạng Fidel Castro cũng đặt ra câu hỏi lớn về tương lai những nỗ lực mà ông Obama đã thực hiện khi cả hai nước đang trải qua quá trình bình thường hóa quan hệ. Sự chia rẽ giữa các nhà lãnh đạo chính trị của Mỹ có thể nhìn thấy rõ gần như ngay lập tức sau khi tin tức lãnh tụ Fidel Castro từ trần được công bố.

Trong khi ông Obama có thông cáo gửi lời chia buồn đến nhân dân Cuba và gia đình cựu Chủ tịch Fidel Castro, ca ngợi rằng “Lịch sử sẽ ghi nhận và đánh giá sức ảnh hưởng to lớn của ông Fidel Castro đối với người dân và thế giới xung quanh ông” thì ông Trump viết trên Twitter vỏn vẹn 4 chữ “Fidel Castro từ trần!”. 

Điều này tạo ra viễn cảnh mà ở đó các đối thủ về chính sách của ông Obama có thể sẽ tận dụng thời điểm này để ngăn chặn những tiến bộ trong quan hệ giữa hai nước.

Có bình luận cho rằng, nước Mỹ hiện đang trong tình cảnh “một quốc gia, hai tổng thống”. Từ trước tới nay, quãng thời gian chuyển giao quyền lực giữa các đời tổng thống luôn là thời kỳ phức tạp đối với nước Mỹ và thế giới, nhưng chưa từng có tổng thống đắc cử nào trực tiếp can dự vào những vấn đề đối ngoại như ông Trump.

Chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ lại xảy ra tình trạng “ông nói gà, bà nói vịt” như hiện nay, khi một tổng thống đắc cử chưa nhậm chức lại có những tuyên bố lấn lướt, thậm chí đi ngược lại đường hướng chính sách của tổng thống đương nhiệm trong việc xử lý một số vấn đề quốc tế.

Về vấn đề Cuba, trong khi ông Obama thì nỗ lực đưa quan hệ La Habana – Washington trở lại bình thường, thì ông Trump lại đe dọa sẽ chấm dứt sự ấm lên trong mối quan hệ này, trừ phi La Habana có những nhượng bộ trong vấn đề nhân quyền và mở cửa nền kinh tế nước này.

Thực tế cho thấy, tương lai của mối quan hệ Cuba – Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào những người lãnh đạo tiếp theo ở cả hai nước, liệu họ có muốn tiếp tục đà cải thiện hiện nay hay sẽ bước sang một khúc rẽ khác.