Luật Đấu thầu không phải là "vòng kim cô" khắc phục tham nhũng, tiêu cực
Đại biểu Quốc hội Trương Trọng Nghĩa cho rằng, Luật Đấu thầu không nên là "vòng kim cô" để kiểm soát tham nhũng, tiêu cực, mà yếu tố cuối cùng vẫn là con người. Ai tham nhũng, tiêu cực đã có cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra xử lý, không nên mở rộng phạm vi áp dụng Luật Đấu thầu với công ty con của doanh nghiệp Nhà nước.
Sáng 24/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi).
Băn khoăn đối tượng dự án sử dụng vốn Nhà nước phải đấu thầu
Theo báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án luật do Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh trình bày, tại dự thảo luật, Chính phủ đề xuất chỉ áp dụng Luật Đấu thầu đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) thuộc đối tượng quy định tại khoản 1 Điều 88 Luật Doanh nghiệp (doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ; doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết).
Đồng thời bãi bỏ điểm c khoản 1 Điều 1 Luật Đấu thầu hiện hành để không áp dụng luật này đối với hoạt động lựa chọn nhà thầu thuộc các dự án có sử dụng vốn nhà nước, vốn của DNNN từ 30% trở lên hoặc dưới 30% nhưng trên 500 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư của dự án.
Chính phủ đề nghị giữ phương án này vì cho rằng, quy định như dự thảo luật không thu hẹp phạm vi áp dụng của luật đối với các gói thầu sử dụng vốn Nhà nước và vốn của DNNN, đồng thời cũng không tạo ra khoảng trống pháp luật trong quản lý vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp khác. Việc tiếp tục mở rộng hơn nữa đối tượng doanh nghiệp phải tuân thủ Luật Đấu thầu sẽ dẫn đến mâu thuẫn, chồng chéo trong quản lý phần vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, làm giảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của DNNN trong hoạt động sản xuất kinh doanh.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng, nếu quy định như dự thảo luật sẽ thu hẹp đáng kể đối tượng dự án sử dụng vốn Nhà nước phải đấu thầu, tạo khoảng trống pháp luật trong quản lý vốn Nhà nước, dẫn tới toàn bộ các dự án đầu tư của công ty con của các tập đoàn, tổng công ty, DNNN khác... sẽ không phải đấu thầu.
Mở rộng phạm vi có thể làm hoạt động sản xuất của doanh nghiệp bị ảnh hưởng
Qua thảo luận, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tiếp tục có hai luồng ý kiến khác nhau. ĐBQH Đỗ Thị Việt Hà (Bắc Giang) cho biết, thực tế nhiều DNNN thành lập các pháp nhân, công ty con phục vụ sản xuất kinh doanh. Qua tổng hợp số liệu khảo sát của Ủy ban Tài chính - Ngân sách đối với 13 tập đoàn, tổng công ty cho thấy, số dự án thực hiện đấu thầu ở công ty mẹ chỉ chiếm 17%; 83% còn lại được thực hiện ở các công ty con. "Với quan điểm, nơi đâu sử dụng vốn ngân sách thì phải có cơ chế phòng chống tham nhũng, tiêu cực; cần cơ chế đấu thầu để công khai, minh bạch", đại biểu nêu quan điểm và ủng hộ phương án hai.
Trong khi đó, ĐBQH Phan Đức Hiếu (Thái Bình) đề nghị không mở rộng phạm vi áp dụng Luật Đấu thầu đối với công ty con của DNNN, bởi vì nếu mở rộng thì đồng nghĩa với việc mở rộng thêm 4 nhóm đối tượng áp dụng Luật Đấu thầu, đây là phạm vi rất rộng. Đồng thời, ông cho rằng, Luật Đấu thầu không phải là công cụ duy nhất quản lý DNNN, bên cạnh đó còn có các cơ chế giám sát khác.
"Nếu áp dụng cứng nhắc việc mở rộng phạm vi áp dụng Luật Đấu thầu đối với công ty con của DNNN thì có thể làm hoạt động sản xuất của doanh nghiệp bị ảnh hưởng, ảnh hưởng lợi ích của nhà đầu tư, lợi ích của Nhà nước" - đại biểu nói và bày tỏ lo ngại sự tác động việc áp dụng Luật Đấu thầu cho công ty con của DNNN đến cả thị trường chứng khoán, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp.
Đồng quan điểm, ĐBQH Tạ Văn Hạ (Quảng Nam) nhấn mạnh, điều quan trọng là đảm bảo không thất thất thoát vốn của Nhà nước, công khai, minh bạch; đồng thời đảm bảo quyền định đoạt tài sản, linh hoạt, chủ động trong thực hiện và khuyến khích xã hội hoá. Theo ông, cần xác định vốn, ngân sách của Nhà nước sử dụng trong dự án chiếm tỷ lệ bao nhiêu thì phải đấu thầu, chứ không nên căn cứ vào DNNN chiếm bao nhiều phần trăm vốn điều lệ. Có trường hợp DNNN chỉ góp chưa đến 50% vốn của dự án, số vốn ngoài ngân sách cao hơn thì nên để họ có quyền chủ động lựa chọn hình thức lựa chọn thầu.
Tranh luận với ý kiến trên, ĐBQH Lê Hoàng Anh (Gia Lai) khẳng định, đấu thầu là biện pháp để đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả kinh tế, nên không thể loại trừ các doanh nghiệp nêu trên. Bởi vì, các doanh nghiệp có vốn Nhà nước đầu tư phải thực hiện, dẫn đầu các doanh nghiệp khác trong cả nước cùng thực hiện. Cùng với đó, các doanh nghiệp tư nhân, các doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước dưới 50% vẫn đang thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu do Quốc hội ban hành.
Cũng giơ biển tranh luận, ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) cho rằng, "không thể anh làm ra Luật Đấu thầu, làm ra "vòng kim cô" là tốt, mà yếu tố cuối cùng vẫn là con người". Khi DNNN đầu tư vào một doanh nghiệp khác, có thể chỉ ký 5-10% vốn của doanh nghiệp kia mà phải chịu sự chi phối của Luật Đấu thầu là không cần thiết.
Hơn nữa, các doanh nghiệp chịu trách nhiệm về kết quả cuối cùng và khi đấu thầu không chỉ có tiền mà còn rất nhiều yếu tố khác như thời cơ, thời gian, thậm chí quen biết cũng là một yếu tố có lợi. Vì vậy, đại biểu thống nhất như phương án 1 của dự thảo luật. "Ai tham nhũng, tiêu cực đã có cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra xử lý, chứ không phải chỉ dùng Luật Đấu thầu mà khắc phục được tham nhũng, tiêu cực" - ĐBQH Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh.