Tiêu chí nào để lựa chọn một bộ sách giáo khoa ưu việt trong trường phổ thông?

Chủ trương này đã được đông đảo nhân dân, giáo viên, phụ huynh cả nước đồng tình ủng hộ bởi tính thiết thực, nhân văn, góp phần giảm gánh nặng chi phí và bảo đảm công bằng giáo dục.

Trong bối cảnh triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, việc lựa chọn một bộ SGK (SGK) phù hợp đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo tính ổn định, chất lượng và hiệu quả trên phạm vi toàn quốc.

Theo các chuyên gia giáo dục, trong đó có các nhà viết SGK, một bộ SGK được xem là phù hợp khi đáp ứng đầy đủ các nhóm tiêu chí dưới đây:

Đó là sự đầy đủ, đồng bộ và đa dạng hệ sản phẩm học liệu

Một bộ SGK phù hợp cần đảm bảo tính toàn diện và nhất quán, bao gồm đủ tất cả các môn học, hoạt động giáo dục và các tài liệu bổ trợ, giúp học sinh và giáo viên có đầy đủ công cụ dạy – học. Các tiêu chí cụ thể bao gồm: Có SGK cho tất cả các môn học theo yêu cầu của Chương trình GDPT 2018, bao gồm cả các môn học ít học sinh lựa chọn hoặc môn học đặc thù; đáp ứng nhu cầu của các địa phương thông qua việc biên soạn tài liệu giáo dục địa phương đồng bộ, phù hợp; xây dựng hệ sinh thái học liệu số phong phú (bài tập tương tác, audio, video, hoạt hình, tư liệu thực tế, tài liệu tập huấn, sách giáo viên, sách bài tập…); có hệ thống tập huấn, bồi dưỡng giáo viên mạnh mẽ (đào tạo trực tuyến, trực tiếp, cung cấp tài liệu chuyên môn và hỗ trợ thường xuyên) và đủ năng lực về nhân lực, tài chính, công nghệ để phát triển học liệu số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và triển khai mô hình giáo dục thông minh theo định hướng của Chính phủ.

Tiêu chí thứ hai, để lựa chọn được một bộ SGK phù hợp là giá bán hợp lý, tối ưu chi phí cho xã hội, trong đó có việc giảm gánh nặng tài chính cho phụ huynh, học sinh và ngân sách nhà nước. Ở đây có một số điểm cần xem xét để lựa chọn một bộ SGK: Quy trình biên soạn, thiết kế, in ấn, phát hành được tối ưu nhằm tiết kiệm chi phí; giá bán lẻ của bộ SGK ở mức thấp so với mặt bằng chung của thị trường; chi phí sản xuất dựa trên nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, minh bạch và phù hợp chỉ đạo quản lý của cơ quan nhà nước.

Tiêu chí thứ ba, một bộ SGK được lựa chọn rộng rãi và có tính ổn định trong thực tiễn. Nói cách khác, một bộ SGK phù hợp phải đạt được sự tin cậy cao từ giáo viên, phụ huynh và học sinh, được sử dụng phổ biến, giúp giảm thiểu xáo trộn khi triển khai. Lợi ích của việc chọn bộ SGK phổ biến đó là: Hạn chế việc phải mua sắm lại sách theo từng năm; giảm áp lực cho giáo viên trong việc tập huấn, thay đổi học liệu; tạo sự ổn định trong dạy học, kiểm tra đánh giá và điều hành giáo dục; thuận lợi khi tổ chức các hoạt động liên trường, liên tỉnh hoặc trên phạm vi toàn quốc.

Bên cạnh đó, việc lựa chọn một bộ SGK cũng cần phải đảm bảo tiêu chí “an ninh, an toàn trong cung ứng và điều hành”, đồng thời việc lựa chọn SGK cũng phải xét đến khả năng đảm bảo nguồn cung đầy đủ, kịp thời, ổn định trong mọi điều kiện.

Tiêu chí “an ninh, an toàn trong cung ứng và điều hành” được thể hiện ở việc có cơ sở pháp lý rõ ràng, không phát sinh rủi ro về bản quyền hoặc chủ sở hữu; đơn vị thực hiện SGK phải có khả năng cung ứng rộng khắp, ngay cả khi lợi nhuận không đạt kỳ vọng, nhằm đáp ứng nhiệm vụ chính trị trong điều kiện thiên tai, dịch bệnh hoặc biến động thị trường; có mạng lưới in ấn, phát hành đủ mạnh bao phủ từ thành thị đến vùng sâu, vùng xa, hải đảo; chủ động chỉnh sửa, cập nhật nội dung SGK theo điều chỉnh chương trình hoặc yêu cầu của cơ quan quản lý; thuận lợi trong việc triển khai các chính sách như cấp miễn phí SGK, đặt hàng hoặc đấu thầu sử dụng ngân sách nhà nước. Và tiêu chí cuối cùng đó là sự phù hợp về phương pháp sư phạm và kiểm tra đánh giá.

Theo các giáo viên, một bộ SGK phù hợp cần bảo đảm tính nhất quán về triết lý, phương pháp giáo dục và cách tiếp cận, tạo thuận lợi cho giáo viên và người học, trong đó SGK phải có tính liên thông và đồng bộ từ lớp 1 đến lớp 12, tránh phân tán, mâu thuẫn trong quan điểm giáo dục; thuận tiện cho quản lý chuyên môn trong nhà trường, xây dựng kế hoạch dạy học, tổ chức dạy học theo chủ đề; dễ dàng tổ chức kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực và giảm gánh nặng cho giáo viên trong bối cảnh nhiều địa phương đang sắp xếp lại bộ máy quản lý giáo dục…