Tương lai bùn, cát sẽ không còn về đồng bằng sông Cửu Long

• Mê Kông đang hấp hối và sẽ chết vào năm 2030?
• Dự án nghiên cứu tác động của thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông vừa được Bộ TN&MT nghiệm thu
• Cảnh báo đồng bằng sông Cửu Long sạt lở sẽ nặng nề hơn

Đó là nhận định của nhiều nhà khoa học khi tham dự hội thảo tham vấn “Dự án thuỷ điện Pak-Beng của Lào trên dòng chính sông Mê Kông” do Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam (VNMC) và Bộ Tài nguyên-Môi trường tổ chức tại TP Cần Thơ vào ngày 12-5.

Công trình thuỷ điện Pak Beng do Công ty Datang Overseas Investment của Trung Quốc thiết kế có công suất lắp đặt 912 MW với sản lượng 4.775 GWh điện/năm. 

Đây là dự án thủy điện thứ ba trên dòng chính sông Mê Kông thuộc lãnh thổ Lào, sau thủy điện Xayaburi và Don Sahong. Hội thảo tham vấn lần này nhằm lấy ý kiến từ phía các chuyên gia Việt Nam đóng góp cho dự án Pak Beng (việc tham vấn sẽ kết thúc vào tháng 6-2017).

Đánh giá kỹ thuật về thuỷ văn, thuỷ lực, phù sa, bùn cát từ dự án này, TS Nguyễn Anh Đức, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển lưu vực sông Mê Kông (VNMC), cho biết: “Nếu xét 3 công trình Pak Beng, Xayabury và Don Sahong cùng đi vào hoạt động thì tác động đến dòng chảy trong mùa khô tại Tân Châu, Châu Đốc của Việt Nam là rất lớn. Vì vậy, hiện tượng xâm nhập mặn trên sông Tiền và sông Hậu gia tăng thêm từ 2,8-3,8 km”.

Còn theo nhận định của Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, nếu đánh giá chung trong tổng thể 11 đập thuỷ điện trên dòng chính và 6 đập đã hình thành từ phía Trung Quốc thì mặn sẽ xâm nhập sâu đến Tân Châu, Châu Đốc, thậm chí lên tận thủ đô Phnom Penh của Campuchia.

Ngoài ra, hồ chứa Pak Beng sẽ giữ lại hầu hết bùn cát đáy và một phần bùn cát lơ lửng về từ thượng nguồn trong lòng hồ, tổng lượng bùn cát đáy lơ lửng bị lưu giữ tại Pak Beng gần 90%.

Nếu 3 đập thuỷ điện nói trên của Lào cùng hoạt động thì tổng lượng bùn cát bị giảm 5% và trong trường hợp 11 đập thuỷ điện hình thành thì tổng lượng bùn cát giảm trên 65% tại Tân Châu, Châu Đốc.

Theo GS-TS Nguyễn Ngọc Trân, trong báo cáo đánh giá kỹ thuật, các chuyên gia chưa đề cập đến các đập thuỷ điện của Trung Quốc.

“Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) sạt lở, xói lở bờ biển nghiêm trọng do cán cân trầm tích thiếu, thì trong 20-30 năm tới, nguy cơ ĐBSCL bị xâm thực và nhấn chìm là rõ ràng gần như thấy được, các chuyên gia phải chú ý tới việc này”, ông Trân lưu ý.

Trước những số liệu thiếu và cũ, phương pháp đánh giá thiếu thuyết phục từ dự án Pak Beng, PGS-TS Lê Anh Tuấn cho rằng: VNMC nên đề nghị Lào hoãn xây đập này đến khi nào Việt Nam có những đánh giá đầy đủ và khoa học hơn khi thu thập được đầy đủ số liệu.

Đồng tình với ý kiến này, ông Trân cũng đề xuất Lào tạm hoãn chuyện xây dựng con đập này lại để làm ĐTM đầy đủ, hoàn thiện để trình cho các quốc gia trong lưu vực.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường Trần Hồng Hà phân tích: “Nếu đề xuất dừng thuỷ điện Pak Beng thì khó thuyết phục nước bạn vì với Lào, thuỷ điện là cứu cánh duy nhất cho cuộc sống và phát triển nên việc Lào xây dựng đập Pak Beng là chắc chắn. Vì vậy, chúng ta cần có nỗ lực đóng góp cụ thể để có tác động ít hơn tới phía hạ lưu”.