Họa sĩ Nguyễn Trọng Tài: Vẽ để “hồi quang” cái đẹp

1. Triển lãm “Hồi quang phản chiếu” của họa sĩ Nguyễn Trọng Tài trưng bày 29 tác phẩm hội họa tiêu biểu của anh được sáng tác trong vòng 5 năm trở lại đây. Chia sẻ về tên triển lãm, họa sĩ Nguyễn Trọng Tài cho biết: “Có thể nói ngắn gọn “Hồi quang phản chiếu” là thứ ánh sáng trở về từ nội tâm - soi rọi, phản chiếu và làm hiển lộ bản thể thẳm sâu của chính mình”.

Dù tham gia nhiều triển lãm chung trong và ngoài nước nhưng đây là lần đầu tiên Nguyễn Trọng Tài chững chạc ra mắt công chúng yêu mỹ thuật 29 bức tranh. Trong đó, có tới 20 bức phấn màu - chất liệu không nhiều họa sĩ khai thác - nhưng lại mang đến cho Nguyễn Trọng Tài sự hứng khởi và thành công thời gian gần đây. Số còn lại là những bức tranh sơn dầu, chất liệu quen thuộc, đã xác lập tên tuổi của anh trong giới hội họa.

Một điểm nhấn đặc biệt tại triển lãm chính là mảng đề tài ballet và nude mang vẻ đẹp của bản sắc Á Đông khá đậm nét được khai thác một cách tinh tế với sự điêu luyện của kỹ thuật. Ít ai biết rằng, ballet đến với Nguyễn Trọng Tài khi anh mới chỉ là sinh viên năm cuối Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đi tìm đề tài tốt nghiệp. 3 tháng gắn bó với sàn tập ballet, những vũ công khổ luyện trong khuôn viên trường Múa đã gắn bó trở thành đề tài lớn, nguồn cảm xúc anh khai thác hơn 20 năm chưa cạn.

Lý giải cho niềm say mê vẽ múa ballet, anh cho biết múa là nghệ thuật của cái đẹp. Những vũ công trong dáng múa là một trong những hiện thân của vẻ đẹp hoàn hảo. Và rồi, hội họa của Nguyễn Trọng Tài cũng thăng hoa theo vẻ đẹp của dáng múa vừa ngọt ngào yêu kiều, vừa trong veo thánh thiện, vừa gần gũi vừa huyền ảo ấy, miệt mài từ chất liệu sơn dầu tới phấn màu.

Nguyễn Trọng Tài bảo, hiện tại chất liệu phấn màu đang khiến anh phấn khích và đầy sự thú vị trong sáng tạo. Những động tác múa, sự chuyển động của nếp váy chỉ có phấn màu mới chuyển tải trọn vẹn được. Phấn màu đã mang đến cho anh sự thăng hoa của cảm xúc. Nguyễn Trọng Tài đã thực sự “giải thoát” chất liệu phấn màu khỏi vai trò phác thảo truyền thống.

Giới chuyên môn gọi kỹ thuật sử dụng phấn màu của Nguyễn Trọng Tài là “lay động màu phấn” bởi sự kinh ngạc khi chứng kiến anh dùng chất liệu bột khô để diễn tả những điều vô hình: ánh sáng, hơi ẩm và sự chuyển động. Với những tác phẩm như “Thư giãn”, “Hội ý”, “Dương cầm lặng”... bằng cách tán và chồng lớp phấn mỏng tinh tế, các mảng màu không bị khô cứng mà lan tỏa. Điều này tạo ra một trải nghiệm gần như đa giác quan.

Khi nhìn vào những bức tranh hậu trường ballet, có thể cảm nhận được không khí đậm đặc của phòng tập hoặc sự ngưng đọng hơi ẩm trong nhịp thở. Để diễn tả sự chuyển động, anh nắm bắt khoảnh khắc tĩnh nhưng luôn cài cắm sự rung động của chuyển động thông qua chất liệu. Nét phấn lướt nhẹ ở rìa trang phục và hình thể, tạo hiệu ứng thị giác về tốc độ và sự mềm mại của vải tuyn, khiến ta có cảm giác chiếc váy vừa như mới dừng lại sau một cú xoay người.

Tại triển lãm lần này, mảng đề tài ballet (với 12 tác phẩm) là nơi anh vận dụng kỹ thuật này mạnh mẽ nhất. Vũ công trong tranh anh không chỉ là đối tượng quan sát. Họ giàu chất lãng mạn, nội tâm và ấm áp mang đậm linh hồn Á Đông trầm lắng, hướng ánh mắt về sự chiêm nghiệm cá nhân. Anh dùng sự tinh tế trong từng đường nét để khám phá cảm xúc và ý chí ẩn giấu bên trong.

Còn ở đề tài nude với 4 tác phẩm là sự lồng ghép tinh tế yếu tố thiên nhiên và văn hóa nguồn cội vào hình thể nữ giới tạo ra sự kết nối sâu sắc giữa cái đẹp và bản sắc dân tộc. Anh tôn vinh vẻ đẹp cơ thể một cách kín đáo, thơ mộng và tôn trọng.

Triển lãm lần này còn mang tới những bức sơn dầu về phế tích, kiến trúc cổ, văn hóa Đông Sơn... Nguyễn Trọng Tài khiến người xem cảm nhận được sự nặng nề của lịch sử và sự tàn phai của thời gian. Đó là một góc nhìn nghiêm khắc, trần trụi về văn minh nguồn cội, nơi tư duy khắc kỷ được thể hiện qua gam màu trầm và bố cục kiên cố.

Nguyễn Trọng Tài chiêm nghiệm: “Mỗi thứ hiện hữu trên cuộc đời đều có vẻ đẹp riêng, chúng mang trong mình một thứ ánh sáng thuần khiết, có thứ thì lấp lánh, rực rỡ tại khoảnh khắc hiện sinh, có thứ lại bừng sáng khi đã đi qua những thăng trầm đổ nát. “Hồi quang phản chiếu” chính là thứ ánh sáng ấy, nó lóe sáng lên từ trong những vết nứt, từ các mảnh vỡ của cổ vật xưa cũ từng bị chôn vùi dưới nhiều tầng địa chất với những lớp lang huyền ảo, va đập vào nhau tạo thành một thứ ánh xạ có trật tự...

Và, những vẻ đẹp ấy được “hồi quang” tỏa sáng ở thực tại, hiện hữu qua hình hài những mảnh vỡ cổ vật hay những làn da căng mọng, có hơi ấm và nhịp đập. Nó là sự va đập, phản chiếu giữa cái hoàn hảo và cái không hoàn hảo, giữa vẻ đẹp của chuẩn mực khuôn vàng thước ngọc và vẻ đẹp của tàn tích cổ vật xưa còn lưu dấu. Nó như cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, để cùng soi vào nhau và kể câu chuyện về sự tồn sinh..."

2. Sinh ra và lớn lên tại khu gang thép Thái Nguyên, trong một gia đình không có ai làm nghệ thuật nên Nguyễn Trọng Tài đến với hội họa khá muộn. Năm học lớp 10, anh mới được học về hội họa bởi một thầy giáo - họa sĩ làm công tác phong trào. Dù sự say mê với những hình khối đã nảy mầm trong anh khi mới chỉ là cậu bé dùng gai nhọn khắc họa những đường nét nguệch ngoạc trên thân tre hay dùng bút mực, bút chì vẽ trên những trang vở học sinh.

Như một tình yêu muộn màng nhưng bền chặt. Gặp là không rời. Anh đã trượt đến 3 lần (vì không có điều kiện ôn thi bài bản, kỹ càng) - trước khi trở thành sinh viên Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam - một họa viện danh giá với truyền thống 100 năm. Những gian nan ban đầu ấy đã định hình nên một Nguyễn Trọng Tài khác biệt. Không có sự ảo tưởng về tài năng thiên bẩm, chỉ có sự khắc kỷ và ý chí thép được rèn luyện qua thất bại.

Tốt nghiệp chuyên ngành Tranh khắc đã tạo nên một Nguyễn Trọng Tài vững vàng trong cấu trúc các tác phẩm. Tự chủ trong cuộc sống nghệ sĩ, lý trí dẫn anh tới chất liệu sơn dầu làm nền móng sau khi ra trường và liên tục trong nhiều năm, sơn dầu không chỉ là chất liệu để anh xây dựng sự ổn định mà còn là “cây cầu hoàn hảo”. Nó giữ lại tư duy bố cục sắc nét của tranh khắc, đồng thời phát triển kỹ năng tạo chiều sâu, ánh sáng cần thiết cho việc làm chủ chất liệu phấn màu sau này.

Tiếp xúc, sẽ thấy một Nguyễn Trọng Tài nhỏ nhẹ, kiệm lời và khiêm tốn, khác với hình dung về các họa sĩ. Anh nghiêm cẩn, tận hiến trong nghệ thuật nhưng không quên vai trò một người chồng, người cha trong gia đình. Sự ổn định trong sự nghiệp của Nguyễn Trọng Tài có được một phần bởi hậu phương vững chắc.

Vợ anh - một cô giáo dạy nghệ thuật - đã luôn đồng hành, tôn trọng và tin tưởng người bạn đời của mình trên con đường sáng tạo không ít khó khăn và chông gai. Mối nhân duyên này tạo ra một sự cân bằng hoàn hảo - cảm xúc phóng khoáng của người nghệ sĩ được neo giữ bởi tính kỷ luật và sự ủng hộ tuyệt đối của gia đình. Có lẽ, vì thế, điều mà người xem cảm nhận được trong triển lãm này là thông điệp về sự tận hiến. Hội họa không chỉ là sự nghiệp, nó là sự hòa nhập và tôn vinh những điều cơ bản nhất của cuộc sống.

Nguyễn Trọng Tài quan niệm, nghệ thuật được khởi sinh từ những rung động sâu thẳm nhất trong nội tâm. Mỗi nét vẽ là một nhịp thở của cảm xúc và là hành trình kiếm tìm bản ngã của chính mình. Rất tự nhiên, anh dùng tài năng tôn vinh sự khổ luyện để thành công trên con đường tự do. Triển lãm “Hồi quang phản chiếu” không chỉ là cột mốc cá nhân của họa sĩ Nguyễn Trọng Tài, đó còn là tuyên ngôn về chân dung một họa sĩ dùng ý chí để chuyển hóa thách thức thành thành tựu.

Nguyễn Trọng Tài đã chứng minh rằng, chất liệu cuối cùng tạo nên tác phẩm có giá trị vẫn luôn là sự bền bỉ cống hiến và tình yêu dành cho văn minh nguồn cội và gia đình. “Lay động màu phấn” của Nguyễn Trọng Tài không chỉ là một tuyệt kỹ mà là linh hồn được tạo ra từ sự kiên trì và tình yêu đối với cuộc sống. Sự đón nhận nồng nhiệt của công chúng đối với tác phẩm của anh là bằng chứng đẹp đẽ nhất: nghệ thuật chân chính, khi được tôi luyện bằng ý chí và sự tận hiến, luôn tìm được chỗ đứng xứng đáng.