Cổ phần hóa DNNN: Khó kiếm nhà đầu tư chiến lược vì tỷ lệ sở hữu thấp

• CPH doanh nghiệp Nhà nước ở Hà Nội: Chậm vì sao?
• Những vướng mắc trong CPH doanh nghiệp nhà nước ở TP HCM

Trong thời gian qua Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc đẩy nhanh và nâng cao hiệu quả tiến trình CPH DNNN. Từ năm 1992 đến nay, Việt Nam đã thực hiện cổ phần hoá (CPH) trên 4.500 doanh nghiệp nhà nước (DNNN), tuy nhiên chất lượng chưa cao, một số mục tiêu chưa đạt được, trong đó có mục tiêu bán cổ phần cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư chiến lược tham gia vào CPH DNNN với mức độ thấp hơn kỳ vọng.

Theo Báo cáo của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, kết quả bán cổ phần trên thực tế chưa đạt mục tiêu giảm vốn nhà nước và thu hút vốn đầu tư tư nhân. 

Đơn cử, DN thực hiện bán cổ phần lần đầu ra công chúng qua hình thức đấu giá (IPO) năm 2015 chỉ bán được khoảng 36% tổng số lượng cổ phần chào bán. Nhà nước vẫn giữ 81% vốn. Tỷ lệ, tham gia của các nhà đầu tư bên ngoài chỉ đạt 9,5% (so với kế hoạch là 16,7%), nhà đầu tư chiến lược là 7,3% (kế hoạch là 15,8%).

Theo thống kê của Bộ KH&ĐT chỉ có gần 39% DNNN công bố thông tin theo quy định của Chính phủ.

CPH DNNN trong giai đoạn này chủ yếu là các tập đoàn, tổng công ty có quy mô tương đối lớn về vốn, thị trường và năng lực sản xuất. Đây là những DN được đánh giá là có sức hấp dẫn lớn và có khả năng thu hút mạnh các nhà đầu tư chiến lược khi thực hiện cổ phần hoá.

Đánh giá về việc CPH DNNN, ông Adam Stikoff, Giám đốc Amcham Việt Nam cho rằng, rất nhiều nhà đầu tư nước ngoài quan tâm, tìm hiểu để mua cổ phần các DNNN của Việt Nam. Nhưng sau quá trình tìm hiểu, họ rời bỏ. “Quá trình CPH DNNN của Việt Nam còn nhiều bất cập khiến nhà đầu tư nản chí như việc công khai thông tin chưa tốt, nhà đầu tư không biết họ sẽ mua những gì. Quá trình định giá chưa phù hợp với thông lệ quốc tế khiến nhà đầu tư khó thẩm định được việc cổ phần họ mua có công bằng hay không và dựa trên cơ sở nào”, ông Adam Stikoff cho biết.

DNNN chưa cổ phần hoá thiếu công khai thông tin. Theo thống kê của Bộ KH&ĐT chỉ có gần 39% DNNN công bố thông tin theo quy định của Chính phủ. Với DNNN đang CPH, việc công khai minh bạch thông tin chưa đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư. Hầu hết DNNN không có thông báo, tiêu chí lựa chọn cổ đông chiến lược bằng tiếng anh khiến nhà đầu tư tốn thời gian, chi phí để tìm đối tác là DNNN.

TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho rằng, nguyên nhân chính khiến CPH DNNN chưa thực sự thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế. (ảnh Internet)

TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho rằng, nguyên nhân chính khiến CPH DNNN chưa thực sự thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế. Trong đó có việc duy trì quy định hạn chế tỷ lệ sở hữu CP của các nhà đầu tư nước ngoài trong một số ngành nghề và lĩnh vực...

Để tăng sức hấp dẫn và khuyến khích các nhà đầu tư chiến lược tham gia vào CPH, CIEM đã đưa ra một số giải pháp để thu hút cổ đông chiến lược. Đầu tiên, cơ quan quản lý cần có quy định rõ ràng và minh bạch các tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược để loại bỏ nhà đầu tư ngắn hạn hoặc không mang lại giá trị gia tăng thực chất, phù hợp với hoạt động của DN. 

Nhà nước nên cân nhắc mở rộng các lĩnh vực, ngành nghề không ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và chủ quyền quốc gia. “Việc định giá DN cần tiến hành độc lâp với đơn vị kinh nghiệm quốc tế và trong nước dựa trên cơ sở pháp luật hiện hành kết hợp thông lệ quốc tế. Việc bán cổ phần cần dựa trên giá trị thực của DN chứ không dựa trên giá trị trên sàn chứng khoán vì chỉ đại diện cho một phần nhỏ giao dịch”, đại diện CIEM đánh giá.