Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và khoảnh khắc Hà Nội

Hai tháng trước khi Tổng thống Nga D. Medvedev dự Hội nghị cấp cao ASEAN 17 và thăm chính thức Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo thông báo đề nghị tìm các lưu học sinh và nghiên cứu sinh Việt Nam đã theo học tại Trường Đại học Công nghệ Leningrad mang tên Hội đồng Xô viết Leningrad (nay là Saint Peterburg) - những người từng là học trò cũ của Giáo sư Medvedev Anatoly Afanasievich, thân phụ của Tổng thống Nga D. Medvedev. Ngay lập tức, thông tin được chuyển lên diễn đàn mạng "Nước Nga trong tôi", các cựu sinh viên từng học tập, nghiên cứu tại Liên Xô trước đây chuyển tải thông tin có được theo đề nghị của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Lần tìm trên diễn đàn "Nước Nga trong tôi", chúng tôi phát hiện rất nhiều thông tin bổ ích cũng như những kỷ niệm sâu sắc của các lưu học sinh tại Liên Xô (cũ). Giáo sư Medvedev Anatoly Afanasievich dạy môn công nghệ hóa học tại Trường Đại học Công nghệ Leningrad vào những năm 1970 - 1980 của thế kỷ trước. Trong số các học sinh quốc tế hồi đó, có nhiều sinh viên Việt Nam đã được ông trực tiếp giảng dạy.

Theo hồi ức của đương kim Tổng thống Nga, những năm tháng đó, ông đã từng tiếp xúc với những lưu học sinh Việt Nam khi họ đến chơi tại nhà riêng. Đó là những năm tháng niên thiếu của ông D. Medvedev và hình ảnh về những cựu sinh viên Việt Nam hồi đó khiến đương kim Tổng thống Nga cảm nhận sự gần gũi, thân thuộc những người bạn đến từ đất nước tươi đẹp bên bờ biển Đông. Việc tìm hiểu này được phía Nga phát đi hơn hai tháng trước chuyến thăm chính thức Việt Nam, cho thấy Tổng thống rất coi trọng cuộc gặp ôn lại kỷ niệm và hồi ức một thời. Sau ít tuần, diễn đàn "Nước Nga trong tôi" với sự tích cực liên lạc, kết nối của các lưu học sinh, đã thống kê danh sách 11 nghiên cứu sinh của Trường giai đoạn 1965 - 1987, trong đó có hai người là học trò cũ của thân phụ Tổng thống Nga, gồm ông Phùng Văn Phương (bảo vệ luận án năm 1969) và Nguyễn Trọng Khuông (bảo vệ luận án năm 1971). Tuy nhiên, theo như ghi nhận của những người phụ trách diễn đàn thì một trong hai học trò cũ của Giáo sư Medvedev Anatoly Afanasievich kể trên, từng giảng dạy tại Đại học Bách Khoa, đã mất cách đây 10 năm.

Người dân nồng nhiệt đón chào Tổng thống Nga Dmitry Medvedev.

Đã thành thông lệ, mỗi khi có cuộc thăm, làm việc của nguyên thủ Liên Xô (cũ) và nước Nga ngày nay, người dân Việt Nam đón nhận bằng tình cảm anh em ruột thịt. Cuộc gặp gỡ, giao lưu của Tổng thống D. Medvedev với các lưu học sinh Việt Nam tại Liên Xô cũ tối 31/10 không chỉ ý nghĩa đối với những người từng học tập, nghiên cứu, làm việc tại đất nước rộng lớn nhất thế giới, mà còn tạo cảm xúc đặc biệt với thế hệ lớn lên khi câu chuyện Liên bang Liên Xô chỉ còn trong lịch sử. Những tình cảm sâu thiết, Tổng thống D. Medvedev dễ dàng cảm nhận trong sự đón chào nồng nhiệt và những lời hô nức lòng bằng tiếng Nga tại địa chỉ có cái tên đã tự nói lên điều đó: Cung Văn hóa hữu nghị Việt - Xô.

Đến Việt Nam với vẻn vẹn 2 ngày, trong đó ngày đầu đã dành cho sự kiện ASEAN 17, chỉ gói lại ngày thứ hai với hơn 12 giờ đồng hồ. Trong khoảng thời gian đó, ngoài các cuộc tiếp xúc cấp cao, người đứng đầu nước Nga coi cuộc gặp gỡ, giao lưu với lưu học sinh Việt Nam tại Nga giai đoạn 1970 - 1980 như một điểm nhấn đặc biệt để ông và những người bạn Việt từng gắn bó với Liên Xô hùng cường, hồi tưởng, ngược dòng ký ức.

Trên bục sân khấu, bằng phong thái linh hoạt, D. Medvedev kể rằng, cái thời mà các cựu sinh viên Việt Nam những ngày rảnh rỗi cuối tuần đến thăm cha ông, thì D. Medvedev còn rất bé, mới chỉ 5-7 tuổi (Tổng thống D. Medvedev sinh năm 1965). Thế nhưng, trong hồi ức tuổi thơ và qua những gì người cha kể lại, ông cảm nhận rằng, đó là những người bạn Việt mà khi đó ông gọi là các chú, các anh, rất chăm chỉ, chịu khó học tập, có trí tuệ, đến từ dân tộc kiên cường, bất khuất trong chiến tranh. Người cha - vị Giáo sư đáng kính của Tổng thống đã không còn nữa, và trong số những học trò Việt Nam của ông, nhiều người cũng đã về bên kia thế giới. Cuộc gặp bởi vậy có những lắng đọng riêng.

Nhưng Tổng thống bày tỏ, sự kế tục, gắn bó trong quá khứ tiếp tục nhân dân hai nước Nga - Việt hun đúc, phát triển trong hiện tại và tương lai. Trước khi chia tay với những người yêu mến nước Nga có mặt tại buổi giao lưu, ông được những cựu học sinh của cha mình trao tặng kỷ vật quý: tấm hình được phóng to ghi lại hình ảnh hai cha con Giáo sư Medvedev Anatoly Afanasievich và 4 lưu học sinh Việt Nam, được chụp vào những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ trước.

Ông Nguyễn Thanh Bình, cựu sinh viên Việt Nam tại Nga có mặt tại buổi gặp mặt, chân thực nói: "Mặc dù là Tổng thống của một nước rất lớn nhưng có những lời nói và hành động rất gần gũi, giản dị, không hề có sự xa cách. Tổng thống coi cuộc gặp hôm nay là một trong những biểu hiện tình hữu nghị giữa Việt Nam và Liên bang Nga".

Tổng thống Nga từng chia sẻ rằng, gia đình ông có những cội rễ chính trị sâu sắc trong thể chế Xôviết. Nếu như cha ông là Giáo sư danh tiếng, tận tâm với khoa học và sự nghiệp trồng người thì ông nội từng là cán bộ Đảng. Ông D. Medvedev kể: "Cha tôi từng tốt nghiệp đại học ở Kuban rồi thi vào làm luận án phó tiến sĩ ở Leningrad, nơi ông bắt đầu nghiên cứu khoa học và đã nghiên cứu khoa học suốt đời. Sau đó, ông làm công tác giảng dạy ở Trường Đại học Kỹ thuật mang tên Hội đồng Xôviết Leningrad (Lensoviet). Ông cực kỳ tận tụy với khoa học nhưng cũng có quan điểm riêng của mình… Tôi không giấu giếm là thời trẻ, tôi đã không quá quan tâm tới công việc của cha tôi". 

Nhưng ông vẫn nhớ nhiều ký ức, thí dụ như còn bé, cứ sau 10h tối, sau chương trình thời sự, D. Medvedev đã ngủ thiếp đi trong giai điệu nhạc quen thuộc. Rồi như bất cứ một đứa bé nào, "tôi đã tỉnh giấc và nhìn xem mẹ tôi đã về hay chưa, khi đó, mẹ tôi còn theo học lớp buổi tối. Và khi tôi rời khỏi giường lúc một hai giờ đêm, tôi vẫn thấy phòng cha tôi sáng ánh đèn. Cha tôi ngồi ở đó và viết cái gì đấy. Khi đó, tôi đã cảm thấy kinh ngạc. Rồi sáng ra, lúc mới 6 giờ, cha tôi đã trở dậy và lại tiếp tục viết. Trên bàn làm việc của ông luôn có nhiều giấy tờ, vô số những cuốn sách…". Người mẹ của Tổng thống Nga cùng người em gái sinh đôi đã tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Voronezh. Năm 1964, bà đã tới Leningrad để chuẩn bị làm luận án phó tiến sĩ. Tại đó, bà gặp người chồng tương lai và năm 1965 đã sinh ra vị Tổng thống hiện nay của nước Nga rộng lớn.--PageBreak--

Thời gian hạn hẹp bởi lịch trình cho 2 ngày ở Hà Nội đều kín, nhưng mỗi khi có cơ hội, giới báo chí chúng tôi tận dụng tối đa khả năng có thể để có những tấm hình Tổng thống. 45 tuổi, tác phong của vị nguyên thủ nước Nga thực linh hoạt, đến cả khi theo ông ra đền Ngọc Sơn, Hồ Gươm, không ít tay máy ảnh trẻ tuổi bị "tụt hậu" phía sau bởi mọi thao tác, bước đi của ông đều mau lẹ. Tổng thống nói, ông muốn có cảm giác đi bộ và cảm nhận sự thanh bình ở Hồ Gươm, bởi vậy ông từ chối việc đi xe về khách sạn bằng ít chục phút cuốc bộ. Hà Nội sau Đại lễ vẫn lộng lẫy, những phút tản bộ của nguyên thủ nước Nga bên Hồ Gươm lung linh bóng nước, nơi ông được nghe kể về truyền thuyết Lê Lợi trả gươm, quả là khoảnh khắc đầy ấn tượng. Tôi nhớ, hồi APEC 14, Hà Nội cũng trở thành điểm hẹn của nhiều nguyên thủ các nước bên bờ Thái Bình Dương. Năm đó, Tổng thống tiền nhiệm, ông V.Putin cũng có những giờ phút ấn tượng với Hà Nội.

Cũng tại bờ hồ gắn với huyền thoại và truyền thuyết lịch sử này, Thủ tướng Australia mỗi sáng thức dậy từ khách sạn gần đó, đã có những khoảng khắc thanh bình tản bộ. Những cận vệ theo sát các nguyên thủ kể rằng, đến Việt Nam, cảm giác ưa thích của nhiều nguyên thủ là được thong dong tản bộ quanh Hồ Gươm, hồ Tây, hay là những phút ngắm phố cổ về đêm. Văn hóa Thăng Long nghìn năm với chất liệu bình dị, cổ kính, đôi khi thật đơn sơ đã có sức cuốn hút mãnh liệt như vậy.

Tiếp cận người đứng đầu nước Nga, sự dẻo dai, linh hoạt của vị nguyên thủ 45 tuổi, chúng tôi mới hiểu hơn những câu chuyện về ông khi được coi như một vận động viên điền kinh hay tay đua ô tô thứ thiệt. Trước khi sang Việt Nam, chính ông thử sức cầm vô lăng ở xe tải đua hạng nặng. Tổng thống Nga Dmitry Medvedev ngồi thử sau tay lái một xe tải Kamaz cỡ lớn, chiếc xe này sẽ tham gia vào cuộc đua Dakar Rally vào đầu năm sau. Tại Nhà máy sản xuất ôtô Kamaz, Tổng thống lên vài chiếc xe khác nhau để thử cảm giác và cho biết cảm giác thú vị khi cầm lái xe tải… Ông vẫn giữ phong thái ấy khi tới Hà Nội, thay cho việc chỉ đứng để phóng viên chúng tôi chụp ảnh, đích thân Tổng thống còn lấy ra một máy ảnh và tự chụp phong cảnh ở các vị trí mà ông thích!

Chiều thứ bảy (30/10), Tổng thống Medvedev và Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Minh Triết đã có chuyến dạo thăm trung tâm Thủ đô Hà Nội. Trong câu chuyện, Tổng thống cho rằng, những nét hiện đại của Hà Nội hôm nay đã không hề đánh mất bản sắc truyền thống của mình. "Tôi đã đích thân chụp nhiều tấm ảnh về Hà Nội. Chúng tôi đã được người dân hai bên đường chào đón nồng hậu. Thời tiết ở Hà Nội thật ấm áp, cũng giống như mối quan hệ mà Nhà nước và nhân dân hai nước chúng ta đã dày công vun đắp" - Tổng thống chia sẻ.

Thong thả xuống xe tản bộ...

và tới thăm chùa Trấn Quốc, Hà Nội.

Ông nói rằng, những món ẩm thực Hà Nội có vị cay cay, nhưng "tôi thích vì điều đó". Tổng thống hình dung "từng biết về Việt Nam với hình ảnh một đất nước có rất nhiều xe đạp, xe máy chạy trên đường, song chứng kiến đường phố đông đúc xe ô tô, xe máy, thể hiện một đất nước năng động trong đổi thay về kinh tế và nó cũng cho thấy cuộc khủng hoảng kinh tế không ảnh hưởng nhiều đến đất nước Việt Nam".

Thực như cảm nhận của Tổng thống, Việt Nam hôm nay ở diện mạo trang hoàng. Dẫu hai nước bây giờ có thể chế khác nhau, nhưng khó khăn thời gian khó, lúc mà những cán bộ, viên chức, công nhân chúng ta phải dựa vào những cân mỳ bột từ Liên Xô, những bánh xà phòng, hộp kem đánh răng càng nặng lòng anh em ruột thịt. Bây giờ hầu như ở Việt Nam không còn truyền hình đen trắng. Nhưng ngẫm lại, tôi nhớ câu chuyện đọc được cách đây không lâu, đoạn nói Tổng thống Dmitry Medvedev kể chiếc máy thu hình năm xưa, cái màn hình đen trắng đã theo ông suốt tuổi thơ với giấc mơ có tivi màu.

Ông kể rằng, cho tới hôm nay, ông vẫn còn cảm thấy ngỡ ngàng khi nhớ lại những thiếu thốn vật chất thời thơ ấu. "Không hiểu vì sao mà tôi đã mơ thấy những cái máy thu hình màu từ rất sớm. Chuyện là hồi đó, tôi xuống Krasnodar, ông bà nội tôi ở đó dù không khá giả lắm nhưng cũng có đủ điều kiện để mua một máy thu hình màu. Một cái hộp thô khủng khiếp, loại được bán đại trà khi ấy. Sau này tôi còn phải xem chương trình Olympic năm 1980 qua máy thu hình đó và thế là tôi vẫn nhớ nó. Tôi nhớ rằng ngay từ thời thơ ấu tôi đã nằm mơ thấy cái máy thu hình màu đó trong một thời gian rất dài. Rồi khi tôi bắt đầu trưởng thành, đúng vào giai đoạn mà ở đất nước chúng ta nói chung là không thể mua được bất cứ thứ hàng hóa gì. Rồi tốt nghiệp đại học, tôi 21 tuổi, bắt đầu có những đồng tiền mà tôi tự kiếm được... Số tiền này hoàn toàn đủ để mua máy móc. Tôi luôn luôn cố gắng để có máy móc nhưng tôi đã không thể mua máy thu hình cho mình vì lúc đó không thể mua nó ở trong nước".

Ông Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh, thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, người có hàng chục năm ở Liên Xô (cũ) và coi đây như quê hương thứ hai của mình, chia sẻ bằng tiếng Nga: "Đối với người dân Việt Nam, tâm hồn Nga, tính cách Nga đặc trưng bởi sự tốt bụng, chân thành, phóng khoáng, quả cảm và khát vọng chính nghĩa… là hết sức đáng quý và gần gũi. Trong một thế giới đang đổi thay hôm nay, hai dân tộc chúng ta lại được liên kết bởi rất nhiều các lợi ích chung phù hợp với nguyện vọng của nhân dân hai nước và của cả nhân loại"