Bất lực trong quản lý giá sữa?
Từ đầu năm đến nay, sữa đã có ít nhất 3 lần điều chỉnh tăng giá. Mới đây nhất vào giữa tháng 7 và đầu tháng 8, nhiều hãng sữa như XO (Hàn Quốc), Abbott, Dumex, Friesland Campina… đều thông báo điều chỉnh tăng giá từ 3% đến 10%, trong đó Dumex điều chỉnh 17 loại sữa bột, Friesland Campina VN tăng giá một số sản phẩm sữa nước, sữa đặc khoảng 5-7%, XO tăng 2,5% các loại sữa bột.
Lý do của việc tăng giá đã trở thành "muôn thuở": giá nguyên liệu đầu vào tăng và tỷ giá tăng. Trên thực tế, những yếu tố này là có, nhưng có đáng để tăng giá sữa hay không? Hay có bất cứ biến động nào, nhà sản xuất cũng nhanh chóng đổ lên vai "thượng đế" của họ.
"Công thức sữa" chỉ là một "chiêu" của marketing
Hiện tại, các nhãn hiệu sữa nước ngoài lớn đều đã thông báo tăng giá. Nhà phân phối nhãn hiệu sữa XO còn cho biết: Tập đoàn sữa Nam Yang (Hàn Quốc) đã yêu cầu tăng giá 30%, nhưng nhà phân phối tìm mọi cách để chỉ tăng giá 2,5% một số loại sữa bột (?!). Theo các siêu thị, cùng với đợt điều chỉnh giá này, loại sữa nước Cô gái Hà Lan cũng thay đổi bao bì mới. Thay đổi bao bì song song với điều chỉnh giá là một trong số những chiêu thức thường được các hãng sữa áp dụng, khiến người tiêu dùng không biết là giá tăng.
Thời điểm hiện nay, chỉ còn 2 hãng sữa lớn là Vinamilk và Nutifood vẫn giữ giá. Cứ mỗi lần giá tăng, người dân lại ngơ ngác không hiểu tăng vì sao, và tăng thế có hợp lý hay không. Dù viện lý do chi phí đầu vào tăng, kéo theo việc doanh nghiệp (DN) "cực chẳng đã" mới phải tăng giá, nhưng họ chưa bao giờ đưa ra một bài toán cụ thể, rõ ràng để chứng minh mức tăng là đúng, khiến người tiêu dùng cảm thấy có thể chấp nhận.
Với những lý do đưa ra không thuyết phục, thay vì đồng hành với người tiêu dùng, xây dựng một hình ảnh hữu hảo với họ, các DN sữa đang dần trở nên "đối đầu". Nhiều khách hàng cảm thấy mình bị móc túi một cách vô lý, nhưng vì sữa là mặt hàng thiết yếu, nên họ buộc phải chấp nhận.
Không thể phủ nhận, tâm lý sính hàng ngoại của người tiêu dùng cũng là một nguyên nhân tác động đến việc tăng giá sữa. Thành phần như nhau, nhưng sữa ngoại thường đắt hơn sữa nội 2, 3 lần, và người tiêu dùng vẫn chấp nhận.
Một chuyên gia trong ngành cho biết: Một trong những lý do các hãng sữa ngoại hay đưa ra để lòe khách hàng, cũng như biện minh cho việc tăng giá: ấy là cái "công thức sữa" bí mật mà họ "phải bỏ ra hàng trăm triệu USD để nghiên cứu". Thực chất, sữa chẳng có công thức nào hết, bản thân nó đã quá tốt rồi, và thực ra "công thức sữa" chỉ là một công cụ của marketing. Ở một số nước như
Ở Việt Nam thì 99% thành phần của các loại sữa đều là sữa tự nhiên, và việc mang những công thức Tây, Tàu ra để viện vào giá bán cao là không công bằng cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, các hãng sữa vẫn làm như vậy, và thực hư chuyện họ đổ hàng trăm triệu USD vào nghiên cứu công thức thì ai có thể chứng thực? Người tiêu dùng thì lại thường bị những thứ hào nhoáng đánh lừa.
"Trong lúc nhiều thứ còn chưa rõ ràng, người tiêu dùng cần có ý thức tự bảo vệ mình. Nhiều năm làm trong ngành sữa, tôi biết cái gì là tốt. Ngay con tôi cũng uống sữa Vinamilk, ăn bột Dielac. Thu nhập của tôi không tồi, và tôi không tiếc gì con cả, có thể cho nó đi học trường quốc tế, học nước ngoài; nhưng bỏ tiền vì những thứ không đáng thì tôi không bao giờ bỏ. Tôi khẳng định là nhiều loại sữa nội chất lượng không kém gì sữa ngoại, mà giá chỉ bằng một nửa. Mà tôi cũng nhớ điều này đã được nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần, không hiểu sao người tiêu dùng vẫn không tin" - chuyên gia này bày tỏ.
Vẫn chưa "vá" được những lỗ hổng chính sách
Nhìn vào báo cáo tài chính năm 2009 và 6 tháng đầu năm 2010 của các công ty sữa có thể thấy, tình hình làm ăn của họ rất khấm khá. Chẳng hạn Vinamilk (dù công ty không tăng giá đợt này), 6 tháng đầu năm 2010, lợi nhuận trước thuế tăng 78,2%; lợi nhuận sau thuế thuộc về cổ đông công ty mẹ tăng 67,4% so với cùng kỳ 2009. Đây là một kết quả không hề tồi, nếu không muốn nói là quá cao.
Một chuyên gia trong ngành (không muốn nêu tên) cho biết: Sức ép của tăng nguyên liệu và tỷ giá lên giá thành là có thật, và có thể mức tăng các công ty đưa ra vào thời điểm này chưa chắc đã đủ bù chi phí đầu vào. Nhưng vấn đề mấu chốt là lợi nhuận của các công ty sữa ở Việt
Chuyên gia này cho rằng: Dù năm 2009 kinh tế gặp nhiều khó khăn, nhưng lợi nhuận của các công ty sữa không hề bị ảnh hưởng, vẫn cao chót vót. Bởi vậy, năm 2010 kinh tế đã hồi phục khá hơn mà nếu lợi nhuận giảm là điều không thể chấp nhận với nhiều công ty, có thể khiến cổ đông của họ thất vọng. Đó chính là sức ép lớn nhất, hơn cả về tăng chi phí đầu vào, khiến họ buộc phải tăng giá.
Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là chúng ta không thể có được bài toán cụ thể chi phí sản xuất ra một hộp sữa (nhất là của các công ty sữa ngoại) là bao nhiêu, và lợi nhuận họ kiếm được trên từng hộp sữa là bao nhiêu để mà có thể điều chỉnh. Trong khi đó, sữa bột ngoại vẫn chiếm đến 50% thị phần, và nhất là nhiều người tiêu dùng vẫn có tâm lý "đắt mới tốt". Trường hợp DN nội, chúng ta có thể nhìn thấy lợi nhuận của họ dựa vào báo cáo tài chính, nhưng điều này là không thể với các công ty sữa nước ngoài.--PageBreak--
Vào đầu tháng 7/2010, đại diện Bộ Tài chính cho biết, nhiệm vụ đặt ra trong 6 tháng cuối năm 2010 là xử lý cho được những bất cập trong các quy định hiện hành về giá sữa. Cụ thể, Thông tư 104 hướng dẫn thi hành Nghị định 75 của Chính phủ về Pháp lệnh Giá quy định: DN có 50% vốn sở hữu nhà nước trở lên ở trong vốn điều lệ phải đăng ký giá. Tuy nhiên, hầu hết các liên danh sữa ở nước ta đều không đạt được tỉ lệ vốn sở hữu nhà nước cao như vậy, nên không thể bắt buộc họ niêm yết giá.
Một điểm bất cập khác là qui định trong thời gian tối thiểu 15 ngày liên tục, giá bán lẻ sữa tăng từ 20% trở lên so với giá thị trường trước khi có biến động, cơ quan chức năng có quyền áp dụng các biện pháp bình ổn giá. Tuy nhiên, DN có thừa khôn ngoan để chỉ điều chỉnh từng chút một, luôn luôn dưới mức 20%, khiến cơ quan quản lý chẳng có cơ sở nào can thiệp.
Thấy được những "lỗ hổng" nhưng cơ quan quản lý lại chưa thể đưa ra được biện pháp hữu hiệu hơn. Bày tỏ quan điểm về lần tăng giá này, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục Quản lý giá - Bộ Tài chính cho biết: Để ngăn chặn tình trạng việc tăng giá sữa bất hợp lý hiện nay, Bộ Tài Chính đã trình Chính phủ dự thảo Thông tư 104/2008/TT-BTC sửa đổi các điều kiện áp dụng biện pháp bình ổn giá, trong đó có giá sữa.
Theo đó, nay tất cả các DN, không phân biệt Nhà nước, tư nhân hay doanh nghiệp nước ngoài khi sản xuất kinh doanh các mặt hàng nằm trong danh mục bình ổn giá do Chính phủ quy định đều phải đăng ký, kê khai giá bán với cơ quan quản lý giá. Tuy nhiên, tác động của Thông tư này đến quản lý giá như thế nào, người dân vẫn còn tiếp tục phải đợi.
Trong khi đó, trước mắt là giá sữa vẫn tăng. Vị chuyên gia trên cho rằng: Sữa là mặt hàng thiết yếu, đặc biệt với người già và trẻ em, nên DN không nên đặt vấn đề lợi nhuận lên hàng đầu, có lợi nhuận bằng mọi giá, dù vẫn biết rằng, kêu gọi sự nhân đạo của các doanh nghiệp là không hề dễ.
|
PGS. TS Ngô Trí Long - Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Thị trường giá cả (Bộ Tài chính): Việc này nói mãi rồi cũng thế, phản đối mãi rồi họ vẫn cứ làm. Lúc nào họ cũng vin vào những cái cớ tỷ giá, giá nguyên liệu tăng để tăng giá bán. Theo tôi, mình phải tìm cách để nắm bắt được các chi phí của họ để thu thuế cho hợp lý. Nếu họ tăng giá của người dân, lãi cao thì rõ ràng họ cũng phải có nghĩa vụ đóng góp nhiều hơn. Trong lúc mình vẫn chưa quản lý được giá, tôi cho rằng nên thông tin đến người dân những loại sữa có cùng chất lượng mà giá thành rẻ hơn để họ lựa chọn. Chủ doanh nghiệp phân phối sữa Toàn Thịnh (126 Hàng Buồm, Hà Nội): Các chị đừng hỏi tôi, tôi có phải người tăng giá sữa đâu. Có hỏi thì hỏi nhà sản xuất, rồi Nhà nước ấy. Nhà sản xuất có muốn tăng, thì họ cũng phải xin Nhà nước đồng ý thì họ mới được tăng chứ. Là người buôn bán, tôi chỉ mong giá cả cứ ổn định, càng rẻ càng tốt. Càng rẻ thì càng nhiều người đủ tiền mua, hàng tôi bán càng được nhiều. Đây cứ buôn bán được vài ngày, giá lại tăng, người mua lại kêu ca. Thử hỏi nếu là chị, tự dưng giá đắt lên chị có kêu không? Rồi khắp nơi thắc mắc, cứ như là tôi tăng giá không bằng. Người dân thì vẫn cứ phải mua thôi, vì chẳng lẽ họ để con họ đói? Nhưng rõ ràng giá tăng, việc kinh doanh của chúng tôi cũng bị ảnh hưởng.
Tôi thường xuyên cho con dùng sữa Abbott Nurture hươu cao cổ. Giá khoảng 270.000 đ/hộp, tuy có đắt hơn một số loại sữa thông thường khác nhưng vì cháu bé uống có vẻ hợp, chiều cao và cân nặng tăng đều nên gia đình cũng rất mừng. Gần đây, giá sữa bột các loại liên tục tăng, chẳng hiểu các đơn vị quản lý giá thế nào, là phụ huynh tôi cũng thấy rất sốt ruột về giá cả. Cũng nhiều lần thử đổi sang một số loại sữa sản xuất trong nước, nhưng cháu không thích hương vị nên nhiều năm nay gia đình tôi chỉ cho cháu uống duy nhất loại sữa này.
Là phụ huynh có con nhỏ, việc chọn loại sữa nào cho con uống từ bé cũng là vấn đề không đơn giản. Ngay thời điểm này, trên thị trường có tới vài chục loại sữa, ngoại có, nội có, giá cả cũng phong phú. Qua tham khảo nhiều phụ huynh có kinh nghiệm nuôi con bằng sữa ngoài, cuối cùng tôi quyết định chọn sữa Dielac của Công ty Sữa Vinamilk. Loại sữa này giá cả rất hợp lý, ít tăng giá mà thành phần dưỡng chất trong sữa cũng chẳng khác là bao so với loại sữa ngoại. Cho con ăn sữa này, tôi thấy cháu phát triển rất tốt cả về cân nặng lẫn chiều cao. Vì vậy, trong thời gian tới tôi chưa có ý định đổi loại sữa khác. |
