Nước Mỹ trước thềm cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ quan trọng

Ngày 8/11, hàng chục triệu cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu để bầu ra các thành viên mới trong Quốc hội, chính quyền cấp bang và các cấp thấp hơn. Năm nay, ngoài cuộc đua vào lưỡng viện Quốc hội khóa 118, cuộc bầu cử giữa kỳ tại Mỹ còn bầu lại hàng loạt vị trí thống đốc các bang và lãnh đạo chính quyền địa phương.

Hiến pháp Mỹ quy định, nhiệm kỳ tổng thống kéo dài 4 năm, nhiệm kỳ Hạ nghị sĩ là 2 năm, trong khi Thượng nghị sĩ là 6 năm. Vì vậy, cứ mỗi 2 năm, vào giữa nhiệm kỳ của tổng thống, cử tri trên khắp nước Mỹ sẽ bầu lại toàn bộ 435 ghế tại Hạ viện và 1/3 trong tổng số 100 ghế tại thượng viện.

Trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm nay, cử tri sẽ bầu lại tất cả 435 ghế Hạ nghị sĩ, 35/100 ghế Thượng nghị sĩ và 36 thống đốc bang và hàng loạt cuộc bầu cử chính quyền địa phương. Cử tri đi bầu cử giữa kỳ tại 36 bang còn bỏ phiếu về 129 luật, quy định cấp địa phương, trong đó có luật về phá thai ở California, Kentucky, Michigan, Montana và Vermont.

Mặc dù tên của đương kim Tổng thống Joe Biden không có trên các lá phiếu, “bầu cử giữa kỳ được cho là một cuộc trưng cầu dân ý đối với công việc của chính quyền đương nhiệm”.

Bầu cử giữa nhiệm kỳ ở Mỹ rất quan trọng bởi việc đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden có kiểm soát được cả hai viện hay không có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng hoàn thành chương trình nghị sự hoặc chính sách của ông Biden trong thời gian tới.

Trong hai năm qua, đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden chiếm đa số ghế ở cả Hạ viện và Thượng viện, tạo điều kiện để ông Biden có thể dễ dàng thông qua những điều luật và chính sách mà ông muốn. Tuy nhiên, sự chênh lệch giữa thành viên đảng Dân chủ và Cộng Hòa ở cả Hạ viện và Thượng viện là không đáng kể và điều này đang tạo ra sự cạnh tranh gay cấn trong cuộc bầu cử sắp tới.

Nếu giành được quyền kiểm soát một hoặc cả hai viện của Quốc hội – đặc biệt là trong môi trường chính trị phân cực ở nước Mỹ ngày nay – đảng đối lập, cụ thể là đảng Cộng hòa về cơ bản có thể làm xáo trộn tất cả các chương trình nghị sự lập pháp của tổng thống và ngăn chặn việc bổ nhiệm các vị trí quan trọng như thẩm phán và các đại sứ.

Nếu Đảng Cộng hòa giành được quyền kiểm soát cả hai viện của Quốc hội Mỹ, Tổng thống Biden sẽ không còn khả năng thực thi chính sách. Tất cả các đạo luật, chỉ trừ những luật cơ bản nhất, sẽ bị đình trệ, và các vị trí do liên bang bổ nhiệm như đại sứ và thẩm phán sẽ trở thành những trận chiến chính trị. Trong khi đó, nếu Đảng Cộng hòa giành được Hạ viện và Đảng Dân chủ giữ được Thượng viện, chương trình lập pháp của ông Biden vẫn sẽ bị dừng lại mặc dù ông vẫn có thể ảnh hưởng đến chính sách thông qua các vai trò do Thượng viện bổ nhiệm như thẩm phán và đại sứ.

Trước thềm cuộc bầu cử, nhiều ứng viên Dân chủ đã nhắm đến các vấn đề kinh tế trong bối cảnh hàng triệu người dân nước Mỹ đang vật lộn trong cơn bão giá sinh hoạt. Trong khi đó, các ứng viên Cộng hòa lại kỳ vọng việc bảo vệ quyền sinh sản và các thể chế dân chủ có thể chuyển thành sự ủng hộ đối với họ trên các lá phiếu.

Nhìn chung, các cuộc thăm dò ý kiến dư luận cho thấy kinh tế là chủ đề được quan tâm hàng đầu trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Lạm phát tại Mỹ tháng 9 tăng 8,2% so với cùng kỳ năm trước, vượt xa mục tiêu tăng 2% do Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đưa ra. Fed đã tăng lãi suất 6 lần liên tiếp, lần đầu tiên hồi tháng 3, để ứng phó lạm phát và dự kiến còn tiếp tục siết chính sách tiền tệ. Dù lạm phát là vấn đề mang tính toàn cầu và Tổng thống Biden rất khó kiểm soát, phe Cộng hòa vẫn đổ lỗi cho đảng Dân chủ vì triển khai các gói chi tiêu khổng lồ, khiến tình hình thêm tồi tệ.

Ngoài ra, quyền phá thai, nhập cư, dân chủ, kiểm soát súng đạn hay khí hậu cũng là những vấn đề được cử tri quan tâm.

Thông thường, số cử tri đủ điều kiện bỏ phiếu trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sẽ ít hơn so với bầu cử tổng thống. Tuy vậy, trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018 chứng kiến số cử tri đi bầu cử tăng đột biến. Theo Ủy ban Điều tra dân số Mỹ, 53% cử tri đủ điều kiện đã tham gia bầu cử giữa kỳ năm 2018, mức cao nhất trong vòng 40 năm.