Cách tiếp cận mới về hòa bình Trung Đông của Mỹ

Washington và Riyadh hiện đang hoàn thiện các chi tiết của một thỏa thuận song phương mang tính bước ngoặt về thương mại và quốc phòng, nhưng trên cơ sở mối quan hệ được cải thiện giữa Saudi Arabia và Israel, cũng như giải pháp 2 nhà nước giữa Israel và Palestine.

Mỹ tin rằng, một hiệp ước phòng thủ sẽ củng cố liên minh an ninh kéo dài 7 thập niên giữa nước này và Saudi Arabia, đồng thời tăng cường hơn nữa sự gắn kết giữa hai nước trong bối cảnh các nước đối thủ như Iran, Nga và Trung Quốc đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng ở Trung Đông. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken từng dự kiến thăm Saudi Arabia vào ngày 10/10/2023 để thảo luận về các chi tiết của thỏa thuận, song đã bị hoãn lại do cuộc xung đột giữa Israel và Hamas.

Theo các nhà phân tích, cuộc xung đột có thể làm thay đổi các thông số trong thoả thuận. Giờ đây, giải pháp 2 nhà nước giữa Israel và Palestine đã trở thành chìa khoá cho thoả thuận bình thường hoá quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia hay rộng lớn hơn là với thế giới Arab. Phát biểu ngày 4/5 tại Diễn dàn Sedona của Viện McCain, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nêu rõ, giải pháp hai nhà nước là khả thi song trước tiên cần giải quyết vấn đề Palestine. Ông cho rằng, nhà nước Palestine có thể cùng tồn tại nếu an ninh của Israel được đảm bảo, đồng thời nhấn mạnh Washington hoàn toàn cam kết đảm bảo an ninh cho Israel, đồng thời tin tưởng rằng sẽ có giải pháp giúp thành lập nhà nước Palestine mà không gây quan ngại cho Israel.

Trước đó, phát biểu hồi đầu tuần này khi tham dự một sự kiện ở Saudi Arabia, ông tuyên bố, để tiến trình bình thường hóa quan hệ giữa Saudi Arabia và Israel có thể diễn ra, cần phải có con đường cho một nhà nước Palestine và hoà bình ở Gaza. Lập trường được nhà ngoại giao hàng đầu Mỹ nhiều lần nhấn mạnh. Trong khi đó, Ngoại trưởng Saudi Arabia Faisal bin Farhan cho rằng, con đường dẫn tới một nhà nước Palestine đáng tin cậy là không thể đảo ngược.

Một số nhà phân tích đã đề cập đến kịch bản Saudi Arabia sẽ tìm cách thúc đẩy hỏa thuận song phương với Mỹ mà không có thành phần bình thường hóa quan hệ với Israel. Tuy nhiên theo Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Lindsey Graham, cách tiếp cận như vậy khó có thể vượt qua được ải Quốc hội Mỹ.