Thi hành án tử hình bằng xe lưu động không phù hợp

Luật Thi hành án hình sự quy định hình phạt tử hình được thi hành bằng tiêm thuốc độc thay cho xử bắn như trước đây. Tuy nhiên, hiện việc thi hành án bằng hình thức này đang gặp khó khăn do chưa xây dựng đủ nhà thi hành án tử hình như kế hoạch. Về vấn đề này, khi thảo luận dự án Luật Tạm giữ, tạm giam, có ý kiến cho rằng cần trang bị xe ô tô thi hành án tử hình lưu động thay cho việc xây dựng nhà thi hành án tử hình.

Trao đổi với phóng viên Báo CAND, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Bằng, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp cho biết, trong quá trình xây dựng Đề án thi hành án tử hình bằng tiêm thuốc độc theo quy định của Luật Thi hành án hình sự, trên cơ sở kinh nghiệm các nước và điều kiện thực tiễn nước ta, Bộ Công an đã nghiên cứu hai phương án triển khai thi hành án tử hình để lấy ý kiến tham gia các cơ quan chức năng, các nhà khoa học, quản lý.

Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Bằng.

Phương án 1 là là trang bị xe ô tô thi hành án tử hình di động đến các địa phương thi hành án; phương án 2 là xây dựng nhà thi hành án tử hình. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương thức nào cho phù hợp phải được tính toán kỹ, đảm bảo thuận lợi, phù hợp điều kiện thực tiễn nước ta, tiết giảm chi phí và đảm bảo yêu cầu về an ninh, an toàn trong quá trình thực hiện.

- Theo phương án 1 là thi hành án tử hình bằng ô tô lưu động được một số ý kiến cho là thuận tiện, cơ động và tiết giảm chi phí. Thực tế có phải như vậy, thưa Tổng cục trưởng?

+ Phương án này có ưu điểm là cơ động đi đến từng địa phương để thực hiện thi hành án và giảm việc áp giải đưa đi thi hành án.

Tuy nhiên, phương án này có nhiều hạn chế. Thứ nhất, hiện nay nước ta chưa có cơ sở sản xuất ô tô chuyên dụng thi hành án tử hình nên nếu thiết kế và trang bị thiết bị để thi hành án thì phải nhập, giá thành cũng lên nhiều tỷ đồng chứ không phải rẻ như nhiều người nghĩ. Mặc dù có tính cơ động khi di chuyển, thi hành bằng ô tô song không phải cứ đưa xe ô tô đến là thi hành ngay được mà mỗi địa phương vẫn phải xây dựng các công trình là nhà cho các thành viên hội đồng thi hành án tử hình thực hiện các thủ tục, giám sát việc tiến hành thi hành án tử hình. Đồng thời phải xây dựng nhà lưu giữ tử thi sau khi thi hành án để bàn giao cho thân nhân, gia đình nhận thi thể về mai táng hoặc làm các thủ tục khai tử trước khi an táng.

Xe ô tô thi hành án tử hình là loại chuyên dụng, trên xe gắn các thiết bị hiện đại và phải bảo quản lạnh nên trước và sau khi sử dụng đều phải di chuyển hệ thống này vào phòng bảo quản lạnh. Nếu để nguyên trên ô tô thì cũng phải để trong nhà lạnh. Điều này gây nhiều phức tạp, nếu bảo quản không tốt dễ bị hư hỏng, trong khi các thiết bị đều rất đắt tiền.

Như vậy, nói là thi hành án tử hình bằng xe ô tô chuyên dụng nhưng thực tế chúng ta vẫn phải đầu tư nhiều kinh phí để xây dựng cơ sở hạ tầng, đầu tư thiết bị liên quan và chế độ bảo quản phức tạp, do đó nó cũng không hề tinh gọn, tiết kiệm.

- Còn vấn đề mỹ quan và an toàn được đặt ra như thế nào trong quá trình di chuyển?

Thứ hai, việc bố trí xe chuyên sử dụng trong thi hành án tử hình và thường xuyên di chuyển xe đến địa điểm thi hành án dễ gây phản cảm trong dư luận xã hội, đồng thời việc bố trí lái xe và cán bộ chuyên trách sử dụng các thiết bị tử hình trên xe sẽ gây áp lực rất lớn về tâm lý, đồng thời có thể xảy ra các tình huống khác không đến đúng được thời gian dự định thi hành án. Đặc biệt, việc thi hành án tử hình đòi hỏi phải tuyệt đối an toàn cho những người trong hội đồng thi hành án cũng như các thành viên khác.

Nếu di chuyển bằng xe ô tô tử hình trên quãng đường dài để đến địa điểm thi hành án vừa khó khăn cho lực lượng áp giải, lại tiềm ẩn các nguy cơ gây mất an ninh, an toàn việc thi hành án tử hình đối tượng trong băng nhóm tội phạm hình sự, ma túy, tội phạm có tổ chức có liên quan các băng nhóm, đối tượng trong đường dây của tội phạm còn hoạt động ngoài xã hội.

Do đó, phương án trang bị xe thi hành án tử hình không giảm được kinh phí và có thể xảy ra những tình huống khó khăn khác.

Nhà thi hành án tử hình (Hà Nội).

- Vậy phương án xây dựng nhà tử hình thì tính khả thi và ưu, khuyết điểm như thế nào, có thể khắc phục được những hạn chế trên không? 

+ Về phương án xây dựng nhà thi hành án tử hình theo khu vực, qua khảo sát số người bị kết án tử hình ở 63 tỉnh, thành phố trong 10 năm (2004 - 2014) tuy có xu hướng tăng nhưng chỉ tăng ở một số tỉnh, thành phố phức tạp về tội phạm hình sự, ma tuý, còn nhiều địa phương số lượng người bị kết án tử hình ít, cá biệt có địa phương nhiều năm gần đây không có người bị kết án tử hình như tỉnh An Giang, Ninh Thuận. Đồng thời, hiện dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi chủ trương giảm hình phạt tử hình ở một số tội danh, do đó xu hướng tuyên án tử hình trong tương lai cũng giảm đi.

Phương án xây dựng nhà thi hành án tử hình khắc phục được các hạn chế, khuyết điểm của phương án thi hành án tử hình bằng xe ô tô lưu động.

- Nhưng so sánh về kinh phí theo phương án này liệu có tốn kém?

+ Về kinh phí thì cũng không tốn kém nhiều như một số ý kiến lo ngại vì không cần thiết địa phương nào cũng phải xây dựng nhà thi hành án tử hình mà mỗi khu vực chỉ lựa chọn 1 địa phương xây dựng nhà thi hành án tử hình để sử dụng chung cho các địa phương trong khu vực (kinh phí bình quân đầu tư xây dựng và mua sẳm trang thiêt bị môi nhà khoảng 3,5 tỷ đông). Phương án này tuy có hạn chế là một số địa phương phải áp giải, đưa phạm nhân đến nhà thi hành án tử hình xây dựng ở địa phương khác trong khu vực, nhưng ưu điểm là tiết kiệm được kinh phí xây dựng nhà làm việc cho hội đồng thi hành án tử hình và nhà lưu giữ tử thi.

- Tiến độ xây dựng nhà thi hành án tử hình đang được thực hiện ra sao bởi Luật Thi hành án hình sự đã có hiệu lực 4 năm và còn một số lượng bị án tử hình chưa được thi hành, thưa Tổng cục trưởng?   

+ Với những ưu điểm nói trên và căn cứ điều kiện thực tiễn nước ta, Ban chỉ đạo xây dựng Đề án của Bộ Công an đã lựa chọn phương án 2, được Chính phủ phê duyệt xây dựng 13 nhà thi hành án tử hình ở 13 địa phương (là những địa phương có số lượng người bị kết án tử hình nhiều hơn và là địa điểm thuận lợi cho các địa phương trong khu vực áp giải bị án đến nơi thi hành án). Đến cuối năm 2013, đã hoàn thành xây dựng và lắp đặt trang thiết bị cho 5 nhà thi hành án tử hình tại 5 địa phương đã đưa vào sử dụng. Hiện nay, Bộ Công an đang chỉ đạo xây dựng tiếp 8 nhà thi hành án tử hình tại 8 địa phương đã được Chính phủ phê duyệt. Sau khi hoàn thành xây dựng thì sẽ giảm được khó khăn cho áp giải bị án tử hình đên địa điểm thi hành án.

-  Xin cảm ơn Thiếu tướng!