Mô hình sản xuất tôm - lúa vùng ven biển ở ĐBSCL: Phát triển bền vững

Tuy nhiên, chính điều kiện hai mùa mưa - nắng rõ rệt cùng hệ thống sông ngòi dày đặc với nhiều cửa sông ăn thông ra hơn 600km bờ biển bao bọc ba mặt Đông - Nam - Tây đã gây ra sự xâm nhập nước mặn vào sâu trong đất liền, nhất là vào mùa khô.

Theo thống kê của các nhà khoa học, cả khu vực ĐBSCL có tới 1,4 triệu ha (chiếm tới 35% diện tích đất khu vực ĐBSCL) chịu ảnh hưởng mặn, bao gồm tiểu vùng sinh thái ven biển và bán đảo Cà Mau, trải rộng ở các tỉnh Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và Kiên Giang. Sản xuất nông nghiệp truyền thống ở các địa phương này hoàn toàn phụ thuộc vào lượng mưa hàng năm với chủ yếu một vụ lúa mùa.

Những năm sau này, một bộ phận nông dân đã mạnh dạn canh tác hai vụ trong một năm. Tuy nhiên, người nông dân ở ĐBSCL không chịu bó tay chấp nhận cảnh làm lúa mỗi năm 1-2 vụ mà họ đã tìm ra lối thoát cho mình từ ngay chính trên mảnh đất nhiễm mặn ấy. Đó chính là mô hình vừa làm lúa vừa nuôi thả tôm.

Tại Bạc Liêu, mô hình tôm - lúa đã cho hiệu quả cao, đạt doanh thu 48,7 triệu đồng/ha, lợi nhuận đạt trên 25,8 triệu đồng/ha. Tại huyện Mỹ Xuyên (Sóc Trăng), nông dân trồng lúa lại trên vuông tôm cho lợi nhuận 15 triệu đồng/ha với lúa thơm và 8 triệu đồng với lúa thường.

Theo đánh giá chung, trồng lúa trên vuông tôm chi phí bằng 60 - 70% vùng chuyên lúa nên cho lợi nhuận rất cao, đặc biệt với giống lúa thơm, tăng sản lượng lúa, tạo công ăn việc làm sau mùa tôm…

Đồng thời, mô hình tôm - lúa có tác động tốt đến môi trường sinh thái, tài nguyên đất được sử dụng theo hướng bền vững, lâu dài, các đối tượng nuôi trồng có tác dụng hỗ trợ lẫn nhau để phát triển. Thực tế đã chứng minh, khi canh tác được một vụ lúa trên đất nuôi tôm thì vụ nuôi tôm ít rủi ro hơn, nhất là về dịch bệnh.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, mô hình tôm - lúa vẫn còn một số khó khăn cần giải quyết như: Một bộ phận nông dân chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích của việc sản xuất lúa trên đất nuôi tôm, chạy theo lợi nhuận từ con tôm mà không thấy được lợi ích của mô hình tôm - lúa. Sản xuất tôm - lúa chưa chủ động được nguồn nước, nền đất nuôi tôm có độ mặn tích lũy trong đất cao, khi gặp hạn thì độ mặn tăng làm lúa chết.

Do cạnh tranh giữa con tôm và cây lúa, khi tôm có giá người nông dân kéo dài thời gian nuôi tôm nên thời gian rửa mặn để trồng lúa ngắn, độ mặn còn cao trong ruộng lúa dễ ảnh hưởng đến năng suất; chưa có qui hoạch cụ thể vùng sản xuất lúa - tôm cho những vùng xa nước ngọt, sản xuất tự phát, nhỏ lẻ, phân tán…

Trên cơ sở đó, các địa phương cũng đề nghị Bộ NN&PTNT có các biện pháp để giúp nhà nông và địa phương thực hiện tốt, có hiệu quả mô hình tôm - lúa. Cụ thể, triển khai xây dựng các công trình phân ranh mặn, ngọt; đầu tư thủy lợi cho vùng tôm - lúa; tăng cường công tác phổ biến khoa học kỹ thuật cho nông dân; có chính sách hỗ trợ nông dân vùng sản xuất tôm - lúa như mua máy móc, cấp giống ngắn ngày, chất lượng cao, cấp kinh phí mua thuốc, phân bón, hỗ trợ quảng bá tiêu thụ sản phẩm…