Hồ thủy lợi xây 7 năm chưa xong có nguy cơ “báo tử”

Núi nứt: Dân lo lắng, cán bộ chưa “tỏ tường”

Tại phân khu phục hồi sinh thái Vườn Quốc gia (VQG) Ba Vì (tiểu khu 6, xã Vân Hòa) xuất hiện vết nứt đứt đoạn dài hơn 300m ở độ cao cốt 100m đến cốt 200m. Điểm nứt theo vòng cung, có tổng chiều dài khoảng 300m; vết nứt đứt đoạn bình quân từ mỗi đoạn từ 5-10m; rộng 20-60cm, sâu có đoạn từ 60-80cm; xung quanh một số vết nứt lớn còn xuất hiện nhiều vết nứt nhỏ. Vết nứt xuất hiện ngày một rộng và nghiêm trọng đã quật đổ không ít cây to mọc xung quanh. Toàn bộ phần núi phía hồ Đồng Xô đã bị tụt hẳn xuống chừng 40-80cm.

Vết nứt này nằm trên diện tích nhận khoán, bảo vệ và chăm sóc rừng của hộ ông Phùng Đức Việt và ông Nguyễn Văn Dinh. Ông Phùng Đức Việt cho hay, vết nứt xuất hiện hơn 1 năm nay. Thời điểm công trình thủy lợi hồ Đồng Xô do Công ty CP Tập đoàn xây dựng và Du lịch Bình Minh khởi công xây dựng được một thời gian thì thấy xuất hiện vết nứt. Ban đầu nhỏ và ngắn và sau mỗi trận mưa to kéo dài vết nứt xuất hiện ngày rộng hơn.

Vết nứt trên núi Ba Vì rộng hơn 20cm.

Tuy nhiên, ông Đỗ Thanh Hùng, Phó Giám đốc VQG Ba Vì lại không biết về vết nứt bất thường và nghiêm trọng trên khu vực núi Ba Vì. Ông Phùng Văn Nhớn, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Ba Vì thì cho biết, lực lượng Kiểm lâm chưa kiểm tra hiện tượng này. “Chúng tôi nhìn từ dưới lên cũng thấy có hiện tượng sạt lở đất đỏ, nhưng vì chưa lên đến nơi kiểm tra nên chưa biết tình hình cụ thể ra sao”. Ông Bùi Hữu Thế, Phó Giám đốc Vườn Quốc gia Ba Vì cũng thừa nhận: “Về mặt nguyên tắc, chúng tôi phải quản lý toàn bộ cây, con và mọi diễn biến thuộc VQG Ba Vì, nhưng thực tế thì anh em bấy lâu chưa quan tâm thích đáng đến việc sạt lở, nứt núi ra sao”. Ông Hùng và ông Nhớn khẳng định, sẽ cho lực lượng kiểm tra và báo cáo UBND huyện Ba Vì cũng như Bộ NN&PTNT để nghiên cứu cụ thể mức độ nghiêm trọng và có biện pháp xử lý.

Hồ thủy lợi chưa xong đã có thể bị vùi lấp

Trao đổi với chúng tôi, một số chuyên gia địa chất cho rằng, khả năng lở núi là rất cao vì vết nứt rộng, kéo dài hình vòng cung. Hơn nữa, núi Ba Vì có lớp đất mỏng, lại có nhiều lá cây tạo mùn, rất dễ ngậm nước. Đồng tình với lo ngại của người dân, một chuyên gia địa chất khẳng định: “Theo tôi với lượng mưa từ 150-200mm, kéo dài vài ngày thì việc xảy ra sạt trượt toàn bộ mảng núi này là hoàn toàn có thể, kéo theo khoảng 200.000m³ đất đá”.  Trong khi đó, cũng theo vị chuyên gia này, cung trượt này đang hoạt động mạnh. Nếu không giữ được, toàn bộ khối lượng đất đá này sẽ  trượt xuống, vùi lấp toàn bộ hồ Đồng Xô cũng như diện tích đồng ruộng xung quanh. “Thậm chí có thể gây vỡ đập”.

Một chuyên gia khác nhận định, có 3 nguyên nhân có thể dẫn tới vết nứt này: Khi xây dựng đập Đồng Xô đã tạo độ dốc quá lớn; nguyên nhân thứ 2 là do chân núi mất đối trọng, mất phản áp; nguyên nhân thứ 3 được cho là do độ chắc đất của nền không còn bởi phía đất trên thì cứng, nhưng dưới chân lại mềm vì đã ngậm nước. Phó Giám đốc Bùi Hữu Thế cũng nhận định, khả năng xuất hiện vết nứt là do việc tích nước ở hồ Đồng Xô đã khiến nước ngấm vào gây yếu chân và dẫn tới sạt trượt, nứt núi.

Năm 2007, UBNB tỉnh Hà Tây đã có quyết định phê duyệt xây dựng hồ Đồng Xô với kinh phí hơn 19 tỷ đồng và thi công trong thời gian 2007-2008. Nhưng đã gần hết năm 2014, công trình hồ thủy lợi Đồng Xô vẫn chưa thể hoàn thiện. Trong khi, diện tích đất cần GPMB là rất ít, kinh phí GPMB chỉ chiếm 2 tỷ đồng trong tổng số vốn.

Trước khi xây dựng hồ Đồng Xô, chủ đầu tư là UBND huyện Ba Vì đã xin mượn tạm 9,5ha rừng của VQG Ba Vì  từ cốt 100m đến cốt 175m để lấy đất đắp vào thân đập, vì độ dốc taluy quá lớn, dễ gây xói lở. Tuy nhiên, ông Phùng Văn Nhớn cho biết, đơn vị thi công đến nay chỉ sử dụng khoảng 2.700m² trong tổng số 9,5ha đất mượn tạm. Về thời hạn trả lại 9,5ha đất rừng Quốc gia Ba Vì, lãnh đạo VQG cũng như Hạt Kiểm lâm Ba Vì đều chỉ nói một cách mơ hồ rằng, khi nào công trình hồ Đồng Xô xong, đơn vị thi công trồng lại rừng sẽ bàn giao trả lại cho VQG