Xuất khẩu giảm, doanh nghiệp quay lại thị trường nội địa

Những tháng đầu năm 2022, ngành dệt may có bước khởi đầu khá lạc quan khi các thị trường XK quan trọng như Mỹ, châu Âu (EU) đã mở cửa trở lại, nhu cầu mua sắm sau thời gian đại dịch COVID - 19 có xu hướng phục hồi tốt. Chỉ trong 2 tháng đầu năm, XK dệt may tăng trưởng đạt gần 60% so với cùng kỳ năm trước và phần lớn các DN đều có đơn hàng đến hết quý II.

Tuy nhiên, những chỉ số tích cực không kéo dài được lâu, khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra và sau đó là lạm phát ngày càng lan dần. Các DN ngành dệt may thật sự gặp khó khăn kể từ quý III/2022 kéo dài cho đến nay. Việc không có đơn hàng, giảm đơn hàng XK đã khiến nhiều DN buộc phải giảm giờ làm, cho công nhân nghỉ việc luân phiên, tạm hoãn hợp đồng lao động chờ đơn hàng, hoặc chấm dứt hợp đồng lao động cũng đã diễn ra khiến cuộc sống của người lao động trong thời điểm cuối năm gặp nhiều khó khăn.

Theo chia sẻ của ông Phạm Văn Việt - Tổng giám đốc Công ty TNHH Việt Thắng Jean, trong 6 tháng đầu năm nhu cầu thị trường tăng cao dẫn đến XK của DN tăng 22% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, từ tháng 7/2022 trở đi tình hình XK bắt đầu gặp khó khăn.

Thời điểm này, DN bị kẹt cảng không lấy hàng ra được, nhưng khi lấy được hàng ra thì thị trường EU sụt giảm rất mạnh. Riêng mặt hàng denim của DN, sức mua tại thị trường EU giảm đến 60-70%, các mặt hàng khác giảm 30-40%, thị trường Mỹ giảm khoảng 30%, các thị trường xung quanh cũng giảm.

Hiện tại Việt Thắng Jean chỉ sản xuất khoảng 80% so với công suất thiết kế của nhà máy, thậm chí trong thời điểm tháng 8, 9, 10 chỉ hoạt động khoảng 50% công suất thiết kế. Để duy trì sản xuất và giữ việc làm cho người lao động, Việt Thắng Jean vừa tập trung sản xuất nội địa vừa phát triển các thị trường mới.

“Tôi nhận thấy thị trường nội địa với 100 triệu dân là thị trường rất tiềm năng cho các DN sản xuất thời trang như chúng tôi khai thác. Như nhãn hàng V-Sixtyfour, những ngày vừa qua chúng tôi kẹt hàng ở EU, nếu không có thị trường nội địa thì nhãn hàng này của chúng tôi sẽ gặp rất nhiều khó khăn”, ông Việt nói.

Theo ông Việt, so với XK, thị trường nội địa hiện chỉ chiếm khoảng 5% nhưng doanh thu từ thị trường nội địa đã bù đắp một phần trong tổng doanh thu của DN trong bối cảnh XK gặp nhiều khó khăn. Xác định đây là thị trường rất tiềm năng, sắp tới DN cố gắng nâng thị phần nội địa lên 10%.

Cũng với kế hoạch quay lại khai thác thị trường nội địa sau khi hai thị trường XK chính là Mỹ và EU sức mua giảm sâu, bà Ngô Xuân Trang - Giám đốc Công ty TNHH Xuân Trang cho biết, lợi thế của thị trường nội địa hiện nay do đợt dịch COVID-19 vừa qua dẫn đến đứt gãy chuỗi cung ứng nên hàng ngoại vào Việt Nam không nhiều dẫn đến khả năng cạnh tranh giữa hàng Việt và hàng ngoại nhập không cao, đặc biệt là hàng hóa của các nước được hưởng ưu đãi về thuế theo các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Điều quan trọng hơn, đó là người tiêu dùng (NTD) Việt Nam hiện nay nhìn nhận về thời trang cũng khác trước rất nhiều. Xu hướng tiêu dùng hiện nay là những sản phẩm nào đáp ứng thời trang, chất lượng, đặc biệt là giá cả phù hợp thì sẽ được ưa chuộng nhiều chứ họ không mua thương hiệu như trước. Chỉ một số ít NTD có tiền thì chuộng mua hàng thương hiệu. Chính vì vậy, DN đang thay đổi để thích ứng với nhu cầu tiêu dùng thị trường nội địa để giải quyết việc làm cho người lao động, đồng thời DN cũng tìm kiếm thị trường XK mới để bù đắp sự sụt giảm nghiêm trọng từ các thị trường XK chính.

Giống như ngành dệt may, cũng XK chính vào hai thị trường Mỹ và EU nên các DN ngành da giày cũng cùng chung “số phận”. Cuối năm, nhiều DN ngành dệt may, da giày tạm dừng hoặc cho công nhân nghỉ Tết sớm 40-60 ngày. Nghỉ Tết trung bình của các DN năm nay khoảng 20-30 ngày so với thông thường (mọi năm 12-15 ngày). Tình hình XK hiện nay gặp trở ngại là do lạm phát cao quá, người dân EU chi tiêu tiết kiệm cho ngành thời trang, ưu tiên  chi tiêu cho ngành thực phẩm thiết yếu. Trong khi đó, xung đột Nga - Ucraine chưa biết đến khi nào kết thúc nên tâm lý rất nặng đối với người dân EU. Với thực tế đó, các DN XK dự báo tình hình khó khăn như hiện nay kéo dài hết quý 1/2023 có thể đến quý 2/2023, đầu quý 3/2023 mới phục hồi thị trường này. Vì vậy, việc DN tìm kiếm thị trường mới và quay lại khai thác thị trường nội địa là điều DN cần tính đến.

Năm 2022, thị trường nội địa được đánh giá có sự hồi phục mạnh mẽ khi dịch bệnh COVID-19 được kiểm soát tốt. Để hỗ trợ kịp thời cho DN chinh phục thị trường, Bộ Công Thương đẩy mạnh việc thực hiện “Cuộc vận động người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” theo chiều sâu hơn nữa, để giúp hàng Việt thắng trên sân nhà khi các FTA có hiệu lực, hàng nước ngoài tràn vào thị trường nội địa khi thuế đã giảm.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tổ chức nhiều hoạt động xúc tiến thương mại, hỗ trợ DN sản xuất ứng dụng thương mại điện tử để phân phối, tiêu thụ sản phẩm, ưu tiên các DN tham gia các chương trình ngày mua sắm trực tuyến, gian hàng Việt trực tuyến quốc gia… Cuối năm là dịp tốt để kích cầu tiêu dùng, bởi đây là giai đoạn có thể đóng góp 30 - 40% doanh số cả năm.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Khánh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Da giày TP Hồ Chí Minh cũng khuyến cáo DN, mặc dù nhiều DN đang chịu áp lực lớn vì đơn hàng XK giảm mạnh, nhưng bằng mọi cách DN phải cố gắng giữ chân bằng được người lao động để khi có đơn hàng trở lại DN không phải xoay sở tìm kiếm người lao động, tránh đi vào “vết xe cũ” như đợt dịch vừa qua.