Tận dụng hiệu quả “đường cao tốc” EVFTA để thúc đẩy xuất khẩu hậu COVID-19

Tuy nhiên, sự chủ động trong việc tìm hiểu quy tắc xuất xứ hàng hóa, tiếp cận thông tin về hội nhập sẽ giúp doanh nghiệp (DN) tận dụng hiệu quả hơn những ưu đãi từ EVFTA.

Doanh nghiệp đã tận dụng tốt ưu đãi thuế quan

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, trong 9 tháng đầu năm 2021, tổng kim ngạch XK và nhập khẩu giữa Việt Nam và EU đạt 41,29 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, XK đạt 28,85 tỷ USD, tăng 11,7%. Đây là kết quả rất có ý nghĩa trong bối cảnh dịch COVID-19 bùng phát gây ảnh hưởng tiêu cực đến các hoạt động kinh tế, thương mại của các nước.

Đặc biệt, một tín hiệu rất quan trọng trong việc thực hiện hiệp định này là các DN xin cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu EUR1 tăng nhanh chóng. Chỉ trong 10 tháng đầu năm, Bộ Công Thương đã cấp 171.000 bộ C/O EUR1 với tổng kim ngạch lên đến 6,63 tỷ USD và chiếm khoảng hơn 20% trị giá XK sang EU. Ngoài ra, các DN XK hàng hóa sang EU còn thực hiện tự chứng nhận xuất xứ cho 4.845 lô hàng với trị giá hơn 14,91 triệu USD được hưởng ưu đãi thuế quan theo EVFTA. Các mặt hàng được cấp C/O mẫu EUR.1 chủ yếu là giày dép, thủy sản, hàng dệt may, nông sản, sản phẩm từ ngũ cốc, hàng điện tử…

Tại hội thảo chuyên đề “Tận dụng cơ hội từ EVFTA để thúc đẩy XK trong bối cảnh hậu COVID-19” do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng Phòng xuất xứ hàng hoá, Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, Hiệp định EVFTA tạo ra môi trường thương mại đầu tư thông thoáng, thuận lợi cho DN và các nhà đầu tư hai bên. Hiện DN Việt Nam đã tận dụng tốt ưu đãi thuế quan. EVFTA đã tạo cú hích lớn cho XK của Việt Nam, giúp đa dạng hoá thị trường và mặt hàng XK.

Thị trường đang XK có nhiều lô hàng được cấp chứng nhận xuất xứ nhất là Đức, Bỉ, Pháp, Hà Lan. Đây đều là những thị trường có các cảng biển nhập khẩu và là điểm trung chuyển, trung tâm phân phối của châu Âu nên từ đây lan tỏa ra các thị trường khác tại châu Âu. Trong đó, tính trong 10 tháng đầu năm, kim ngạch nhập khẩu vào Đức là 1,12 tỷ USD; Hà Lan kim ngạch nhập khẩu đạt 1,04 tỷ USD; Pháp đạt kim ngạch nhập khẩu 739 triệu USD. Mặt hàng tận dụng tốt ưu đãi thuế quan được cấp C/O nhiều nhất là thủy sản, va li, túi xách, dệt may, giày dép, điện thoại di động, máy vi tính và linh kiện, sản phẩm gỗ.

Đại diện Cục Xuất nhập khẩu cho biết thêm, tỉ lệ XK được cấp chứng nhận xuất xứ từ đầu năm đến nay sang EU đạt 20,37% nhưng không có nghĩa là gần 80% kim ngạch còn lại không được cấp chứng nhận xuất xứ hoặc chịu mức thuế quan cao. Bởi còn nhiều yếu tố khác chưa được tính toán đến như số lượng các công ty tự cấp chứng nhận xuất xứ khi đơn hàng có giá trị dưới 6.000 euro hoặc xin cấp chứng nhận khi đã tiến hành XK.

Để tạo điều kiện cho DN xin cấp C/O xuất khẩu sang EU, ông Trần Thanh Hải cho biết, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư số 11 năm 2020 hướng dẫn các DN về việc xin cấp C/O sang EU. Với các thương nhân lần đầu tiên xin C/O thì có bước đăng ký thương nhân, còn nếu đã đăng ký rồi thì chỉ cần điền các thông tin cần thiết là có thể xin được C/O. Tất cả quy trình hiện nay đều đã được điện tử hóa và đưa lên trang thông tin điện tử của Bộ Công Thương tại địa chỉ https://ecosys.gov.vn/.

Các DN có thể thao tác hoàn toàn trên mạng, giảm thiểu tối đa thời gian và chi phí. Riêng với những lô hàng có trị giá từ 6000 EURO trở xuống thì DN được phép tự chứng nhận xuất xứ, tức là không cần phải xin C/O của Bộ Công Thương mà có thể đưa thông tin chứng minh xuất xứ lô hàng của mình vào các hồ sơ, giấy tờ, ví dụ như là trên hợp đồng, hóa đơn hoặc các phiếu đóng gói và hải quan châu Âu sẽ tự chấp nhận. Đây là một thuận lợi rất lớn, đặc biệt là cho những DN có lượng hàng XK nhỏ, giúp cho DN giảm bớt các thủ tục và thời gian để xin C/O.

Tận dụng tối đa quy tắc xuất xứ

Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, bên cạnh những DN đã tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan, một số DN hiện vẫn chưa hiểu rõ về các quy định để tận dụng tối đa ưu đãi từ hiệp định. Một trong những vấn đề nổi cộm là các quy định về xuất xứ trong Hiệp định EVFTA. Theo hiệp định, một số mặt hàng buộc phải có xuất xứ thuần tuý mới được hưởng ưu đãi thuế quan, chủ yếu là các sản phẩm nông sản như cây trồng, rau củ, hoa quả, vật nuôi, trứng, sữa, mật ong,...

Hoặc như đối với các sản phẩm may mặc, Hiệp định EVFTA quy định quy tắc xuất xứ phải được áp dụng từ vải trở đi. Điều này đồng nghĩa là các công đoạn từ dệt vải, cắt may phải được thực hiện tại các thành viên trong hiệp định thì mới được coi là có xuất xứ EVFTA và được cấp C/O. Quy định này khác với quy định trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN, khi XK sang Singapore thì quy tắc xuất xứ chỉ cần là vải dù được nhập khẩu từ các nước khác ngoài khu vực ASEAN nhưng sau đó công đoạn cắt may được thực hiện tại Việt Nam thì hàng hóa đó vẫn được coi là có xuất xứ từ Việt Nam.

Do đó, DN, nhà máy sản xuất cần phải tìm hiểu thật kỹ quy định xuất xứ hàng hoá của từng thị trường XK, theo từng cam kết để đáp ứng, tận dụng các ưu đãi thuế quan. “Để tận dụng các ưu đãi về xuất xứ hàng hoá, các DN trước khi xuất hàng hoá sang nước nhập khẩu, cần phải trao đổi thật kỹ với đầu nhà nhập khẩu để xác định hải quan nước bạn phân loại mã HS theo phương thức nào, tránh tình trạng DN phải làm hồ sơ cấp giấy chứng nhận xuất xứ nhiều lần”, bà Hiền lưu ý.

Bên cạnh đó, các mặt hàng phía EU có nhu cầu và Việt Nam có thể đáp ứng chưa nhiều, năng lực cạnh tranh và mức độ tham gia sâu vào chuỗi giá trị của DN còn hạn chế. Hiện nay các DN vẫn chưa kết hợp được XK với hợp tác đầu tư công nghệ cao để sản xuất, phân phối sản phẩm. Do đó, Bộ Công Thương đã trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo về kết quả triển khai EVFTA thời gian qua cũng như đề xuất nhiều giải pháp để thúc đẩy việc thực thi đạt hiệu quả, trong đó chú trọng đẩy mạnh xúc tiến thương mại. Ngoài ra, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ DN nâng cao năng lực, tiếp cận các thông tin và chính sách ưu đãi, đổi mới cách thức sản xuất theo hướng bền vững... Tăng cường cung cấp thông tin về thị trường, có kế hoạch phối hợp quảng bá hình ảnh thương hiệu quốc gia, hỗ trợ DN đáp ứng quy tắc xuất xứ của các FTA, trong đó có EVFTA...

Ông Trần Thanh Hải cho rằng, đa số DN của chúng ta chưa tìm hiểu hoặc là chưa hiểu rõ về nội dung về xuất xứ hàng hóa trong EVFTA nói riêng cũng như các hiệp định thương mại tự do nói chung. Tuy nhiên, “vấn đề này hoàn toàn không khó, vì mỗi DN chỉ sản xuất và XK một số sản phẩm nhất định, không quá nhiều. Do vậy, chỉ cần tìm hiểu quy tắc xuất xứ đối với nhóm hàng mà DN đang sản xuất và XK. DN có thể tham vấn với Bộ Công Thương, VCCI hoặc là tư vấn qua các DN dịch vụ, từ đó có thể xác định chính xác xuất xứ của mình và khi đã xác định như vậy thì có thể tự tin để tự chứng nhận xuất xứ”, ông Hải cho hay.

Trên thực tế, ngoài vấn đề xuất xứ hàng hóa, hiện nay khả năng tận dụng các FTA, trong đó có EVFTA của các DN đang rất tốt. Bởi, DN đã có cơ sở vật chất cũng như mạng lưới liên kết giữa nơi sản xuất là Việt Nam với các thị trường tiêu thụ.

Như vậy, họ cũng nắm rất rõ các yêu cầu về quy tắc xuất xứ, thuế xuất hàng hóa để có thể tận dụng ưu đãi từ các hiệp định. Tuy nhiên, cũng còn nhiều DN chưa tận dụng và tiếp cận với các ưu đãi từ các FTA. Do vậy, sự chủ động của DN, cùng với thay đổi tư duy trong tiếp cận thông tin mới để vận dụng vào sản xuất, kinh doanh là rất quan trọng để tận dụng tốt hơn các ưu đãi của FTA.