Nhận diện các thủ đoạn bán hàng đa cấp biến tướng
Vẽ ra viễn cảnh đẹp để lừa đảo
Cùng với xu thế phát triển của khoa học công nghệ, hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp cũng đã có nhiều thay đổi, kèm theo những thủ đoạn biến tướng nhằm mục đích huy động vốn trái phép, lừa đảo và gây nhiều hệ quả tiêu cực trong xã hội.
Hiện nay, chỉ với một chiếc điện thoại smartphone, việc kêu gọi và vận động người tham gia vào các hoạt động có dấu hiệu kinh doanh đa cấp trái phép này cũng trở lên dễ dàng hơn bao giờ hết, từ việc trao đổi, tổ chức sinh hoạt của các đội nhóm người tham gia có thể tiến hành thông qua các ứng dụng điện thoại phổ biến như Facebook, Zalo, TelegramX, Viber, Zoom meeting…
 |
| Dự án OWIFI 5G” đã bị cảnh báo vì dấu hiệu kinh doanh đa cấp không phép. |
Qua theo dõi và rà soát, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (CT&BVNTD- Bộ Công Thương) đã nhận diện một số dạng thức kinh doanh đa cấp biến tướng với đối tượng kinh doanh rất đa dạng như: Sản phẩm công nghệ; cổ phần, phân quyền kinh doanh, vùng nguyên liệu sản phẩm; mạng xã hội; thương mại điện tử; ứng dụng mua sắm hoàn tiền; núp bóng khởi nghiệp, tuyển dụng việc làm; sàn đầu tư tài chính.
Theo ông Trịnh Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục CT&BVNTD, gắn với xu thế thời đại công nghiệp 4.0, các đối tượng này “lạm dụng” các thuật ngữ mang xu hướng thời đại công nghệ như “blockchain 3.0”, “big data”, “trí tuệ nhân tạo”, “hợp đồng thông minh”, “hệ sinh thái số”, “wifi 5G”… nhằm mục đích làm cho những người thiếu hiểu biết khi nghe sẽ lầm tưởng đây là những sản phẩm đi đầu thời đại, rất đáng để đầu tư. Sau khi giới thiệu sản phẩm “siêu việt” đó, những đối tượng này sẽ đưa ra những gói đầu tư để đầu tư mua sản phẩm theo phương thức đa cấp với lãi suất “không tưởng” bằng việc tuyển thêm người khác đầu tư, hưởng các khoản hoa hồng tiền thưởng theo cấp bậc, theo tầng tiếp sau đó.
Với hình thức cổ phần, phân quyền kinh doanh, vùng nguyên liệu sản phẩm, các đối tượng huy động vốn theo phương thức này sẽ “gây dựng” hình ảnh về một doanh nghiệp hoặc một chủ doanh nghiệp rất tiềm năng để hợp tác đầu tư. Người tham gia sẽ được ghi nhận dưới dạng bỏ tiền đầu tư để sở hữu “cổ phần”; “phân quyền kinh doanh”; những “vùng nguyên liệu” cho các sản phẩm như macca, cà phê; hay những hình thức tương tự khác… với những “siêu” quyền lợi như: Được sử dụng hình ảnh của doanh nghiệp để kinh doanh kiếm lời, thu lợi nhuận “không tưởng” từ các hoạt động của doanh nghiệp và đặc biệt là khoản hoa hồng, tiền thưởng với việc dụ dỗ những nạn nhân tiếp theo tham gia hệ thống.
Trong khi đó, cùng với xu thế phát triển của mạng xã hội kết nối con người, các đối tượng này đưa ra những viễn cảnh về một mạng xã hội hướng tới lợi ích của toàn cộng đồng. Toàn bộ lợi nhuận kiếm được từ các hoạt động quảng cáo, đầu tư của mạng xã hội này sẽ được chia cho người tham gia và làm các hoạt động từ thiện.
Trong khi đó, hoạt động của loại “mạng xã hội này” chủ yếu lại là lôi kéo người tham gia với những khoản tiền “tạo tài khoản” ban đầu để rồi được hưởng tiền hoa hồng từ việc tuyển thêm người sau tham gia “kết nối” như mình.
“Khởi nghiệp” với những sản phẩm vô giá trị
Trong bối cảnh xã hội thực hiện giãn cách vì dịch COVID-19, một số các đối tượng đã sử dụng thương mại điện tử để kinh doanh theo phương thức đa cấp trái phép với nhiều tên gọi như “siêu thị trực tuyến”, “thương mại điện tử tràn tầng”… Những “sàn thương mại điện tử tràn tầng” này dụ dỗ người tham gia mua gói sản phẩm ban đầu và tiếp tục dụ dỗ tuyển thêm người sau sắp xếp theo cấp và “tràn tầng” để hưởng những loại hoa hồng tối ưu nhất.
Trong khi đó với ứng dụng mua sắm hoàn tiền, ông Trịnh Anh Tuấn cho hay, đây là hình thức thương mại điện tử B2C kết nối doanh nghiệp với người tiêu dùng thông qua sàn thương mại điện tử. Các đối tượng này đã đưa ra mô hình hoàn tiền “hấp dẫn” nhưng không có thực với giá trị hoàn tiền/chiết khấu cho mỗi giao dịch được quảng cáo rất “viển vông”, từ 80% tới 100%, hoặc thậm chí cao hơn vậy dành cho cả bên bán và bên mua.
Ngoài ra, trong mô hình này, tùy thuộc vào thứ tự tham gia và người giới thiệu (bảo trợ để đăng ký vào hệ thống) mà các tài khoản người tham gia trong hệ thống sẽ được kết nối, sắp xếp theo tầng, cấp, nhánh. Hệ thống này thường đưa ra các hình thức để huy động vốn hoặc mời gọi người tham gia nộp thêm tiền để nâng cấp tài khoản lên các mức cao hơn để được hưởng hoa hồng, quyền lợi hấp dẫn theo tỷ lệ phần % số tiền của những người tham gia tuyến dưới, nhánh dưới nộp vào để tham gia và nâng cấp tài khoản trên hệ thống.
Ngoài ra, các đối tượng còn núp bóng khởi nghiệp, tuyển dụng việc làm để lừa đảo. Mục tiêu của loại hình này là lừa gạt những người trẻ tuổi đang tìm kiếm việc làm hoặc các bạn sinh viên muốn đi làm thêm. Sau khi các bạn trẻ tuổi nộp hồ sơ xin việc, các đối tượng này bằng nhiều thủ đoạn: Dụ dỗ (như vẽ một tương lai tươi sáng thu nhập hàng trăm triệu một tháng, những chuyến du lịch, đào tạo tại nước ngoài…), “hướng dẫn” làm giả giấy tờ du học lừa phụ huynh mình, thậm chí ép buộc các ứng viên, các em sinh viên phải nộp tiền cho chúng để “khởi nghiệp” với những gói sản phẩm vô giá trị, hay để tham gia những khóa học “dạy làm giàu” của chúng.
Thực chất hoạt động kinh doanh của nhóm đối tượng này chỉ là tuyển được thêm người, bán hàng hóa với mức giá cao vô lý hoặc nộp thêm nhiều tiền nữa lên cấp bậc. Nếu không làm các công việc trên thì họ cũng không nhận thêm được bất kỳ các khoản thu nhập nào.
Đặc biệt, thời gian qua, nở rộ hình thức sàn đầu tư tài chính. Những sàn đầu tư tài chính này phát ra các thông tin quảng cáo, kêu gọi đầu tư vàng và ngoại hối thông qua hình thức đầu tư thị trường ngoại hối (Foreign Exchange hay Forex) và đầu tư quyền chọn nhị phân (Binary Options hay BO là hình thức đầu tư mang nhiều ý nghĩa may rủi, người tham gia có thể lựa chọn đầu tư một số đối tượng, ví dụ các cặp ngoại tệ và dự đoán giá trị của nó sẽ tăng hoặc giảm trong một khoảng thời gian cụ thể).
Để kích thích nhà đầu tư, các sàn đầu tư tài chính này sử dụng phương thức đa cấp để lôi kéo người tham gia bằng hình thức trả thưởng, hoa hồng cho việc mời thêm thành viên mới tham gia đầu tư theo nhiều cấp nhiều nhánh. Trong khi đó, các sàn đầu tư ngoại hối này đều không được bất kỳ cơ quan quản lý nào cấp phép hoạt động.
Trước những biến tướng của các loại hình đa cấp biến tướng trên, ông Trịnh Anh Tuấn cho rằng, những đối tượng tổ chức, vận động và tham gia các hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không phép này phải đối mặt với các rủi ro như bị xem xét và xử lý hình sự về tội phạm kinh doanh theo phương thức đa cấp không phép với hình phạt là 5 năm tù giam hoặc 5 tỷ đồng. Ngoài ra, các đối tượng này còn có thể bị xử lý theo các quy định liên quan khác như: Tài chính, ngoại hối, thương mại điện tử, chất lượng sản phẩm…
Đặc biệt, nạn nhân phải nộp tiền thật khi tham gia, trong khi kết quả đầu tư ghi nhận trên hệ thống chỉ ở những dạng điểm số, coin, tiền ảo, ví điện tử… mà không được cơ quan nhà nước công nhận và sẵn sàng biến mất bất kỳ lúc nào. Do đó, người dân cần tỉnh táo nhận thức các biểu hiện biến tướng để tránh là nạn nhân của những hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp không phép này.
