Cần quyết liệt chống buôn lậu để “cứu” ngành mía đường

• Bịt “kẽ hở”, cứu ngành mía đường
• Ngành mía đường gặp khó trước thách thức mang tên “đường lậu”
• Nông dân Trà Vinh lỗ nặng vì mía đường giảm giá

Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành đường từ 1/1/2020 bằng cách không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và mức thuế chỉ 5%. Ngay lập tức một khối lượng đường kỷ lục đã tràn vào thị trường Việt Nam. 

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, trong 10 tháng đầu năm 2020, lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam gia tăng đột biến. Sau khi trừ đi lượng đường đã xuất theo loại hình sản xuất xuất khẩu, số lượng đường nhập khẩu thâm nhập vào thị trường trong nước lên đến 884,285 tấn, còn lớn hơn cả lượng đường sản xuất từ mía trong nước. Trong đó, lượng đường mía nhập khẩu trực tiếp từ Thái Lan vào Việt Nam chiếm tỷ lệ chủ yếu (87,67%).

Toàn cảnh hội thảo

Hiệp hội Mía đường cho biết, nếu như trước đây, cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy hoạt động. Dự kiến sẽ có thêm 4 nhà máy đường gồm: Sơn Dương, Nông Cống, Vạn Phát và Phổ Phong tiếp tục đóng cửa do không đảm bảo nguồn nguyên liệu, hoạt động không có hiệu quả.

Từ góc độ người nông dân trồng mía, bà Trần Thị Yến (Phú Yên)  cho biết, đã có thời gian cây mía giúp người nông dân thoát nghèo, vươn lên làm giàu và cải thiện cuộc sống. Nhưng kể từ năm 2016, khi đường nhập lậu Thái Lan tràn vào thị trường khiến giá đường giảm mạnh kéo theo giá mía tại ruộng cũng giảm sâu. Thêm vào đó, chi phí trồng mía tăng vọt cũng gây ra sức ép lớn cho người nông dân.  Hiện, cây mía không còn tạo ra lợi nhuận kinh tế lớn, người nông dân trồng mía không thu được lãi, thậm chí là lỗ vốn, dẫn đến buộc phải giảm diện tích trồng mía hoặc bỏ đất hoang. Đã có nhiều trường hợp người trồng mía bỏ xứ đi làm thuê hoặc không có công ăn việc làm ổn định. 

Trước thực tế đó, bà Trần Thị Yến đề xuất 3 giải pháp thiết thực để giúp người dân trồng mía ổn định cuộc sống, bao gồm: Kiến nghị DN mua mía tại ruộng với giá tối thiểu 900đ/ kg; Cơ chế cho vay vốn đầu tư với lãi suất ưu đãi cho nông dân trồng mía; Nhà nước và các cơ quan ban ngành có biện pháp quyết liệt hơn nữa nhằm ngăn chặn đường nhập lậu, siết chặt phòng vệ thương mại để ổn định thị trường đường trong nước.

Theo Hiệp hội Mía Đường Việt Nam, ngành mía đường Việt Nam đã bị thiệt hại nặng nề từ các năm trước do gian lận thương mại đường nhập lậu, với đường nhập lậu chính là loại đường phá giá xuất phát từ Thái Lan. Trong khi các nước sản xuất mía đường khác trong ASEAN gồm: Thái Lan, Philippines và Indonesia dù đã hoàn thành việc thực thi cam kết ATIGA từ năm 2010 và 2015, nhưng thực tế vẫn áp dụng các biện pháp quản lý để bảo vệ ngành mía đường của họ.

Ông Nguyễn Văn Lộc, quyền Tổng thư ký Hiệp hội Mía Đường Việt Nam cho biết, “Hiệp hội đã có đầy đủ cơ sở dữ liệu để xác định đường nhập khẩu có nguồn gốc từ Thái Lan là đường phá giá và được trợ cấp để bán phá giá ra thị trường nước ngoài (theo các định nghĩa của quy tắc thương mại của WTO), gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước. Do vậy, Việt Nam hoàn toàn có thể quyết định áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp với luật pháp quốc tế và các quy tắc giao thương của WTO đối với đường nhập khẩu. 

Liên quan đến việc này, đại diện Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công thương) cho biết, trên cơ sở hồ sơ yêu cầu của các doanh nghiệp đại diện cho ngành, tháng 9/ 2020, Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 2466/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.

Trao đổi về giải pháp cho ngành mía đường trong tình hình mới, TS Lê Đăng Doanh cho rằng, đã đến lúc ngành mía đường cần phải cơ cấu lại, nâng cao năng suất, đầu tư hiệu quả giảm giá thành để có thể cạnh tranh sòng phẳng.

Để bảo vệ ngành sản xuất mía đường trong nước, các đại biểu cho rằng, bên cạnh việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, cơ quan quản lý cần quyết liệt ngăn chặn đường nhập lậu và tái cơ cấu ngành, góp phần làm lành mạnh hóa thị trường này.