Mexico - nơi cuộc chiến với tội phạm ma tuý không có hồi kết

Thứ Hai, 21/10/2019, 22:34

Ovidio Guzman Lopez, con trai ông trùm Joaquin 'El Chapo' Guzman đã thoát khỏi vòng vây cảnh sát tại thành phố Culiacan, bang Sinaloa phía Tây Bắc Mexico trong một cuộc đấu súng kịch tính hơn cả phim hành động.

Để giải cứu cho ông trùm, tay chân của Ovidio đã bao vây căn nhà và sử dụng những chiếc ôtô như lá chắn đạn, đốt các ôtô khác để cản đường, thậm chí lắp cả súng máy tự động lên xe tải để chống trả. Từ sự việc này cho thấy sự lộng hành của các nhóm băng đảng cùng như sự bất lực của giới chức Mexico trước tội phạm.

Cảnh sát thúc thủ trước tội phạm

Ngày 17-10, Đội tuần tra gồm 30 lính Vệ binh Quốc gia và bộ binh tiến hành vây bắt các đối tượng bị nghi ngờ buôn bán ma túy trong một ngôi nhà ở thị trấn Culiacan, cách thủ đô Mexico City 1.235km về phía Tây Bắc.

Sau khi đột kích ngôi nhà, đội tuần tra đã bắt giữ 4 người đàn ông, trong đó có cả Ovidio Guzman Lopez, con trai Joaquin Guzman, hay còn gọi là "El Chapo" (Gã lùn), trùm ma tuý đã bị Mexico bắt giữ năm 2017 và đã bị tòa án Mỹ tuyên án tù chung thân, cộng thêm 30 năm tù bổ sung.

Ovidio, 28 tuổi, là một trong 4 người con của Guzman và vợ thứ hai. Ovidio được cho là tham gia hoạt động buôn ma túy từ lâu và là người "kế tục" điều hành băng đảng Sinaloa kể từ khi cha bị bắt. Ovidio bị buộc tội buôn bán ma túy tại Tòa án quận Columbia vào năm 2017, với bản cáo trạng được công bố hồi tháng 2.

Tuy nhiên, thông tin Ovidio bị bắt đã gây ra phản ứng dữ dội tại Culiacan. Các thành viên băng đảng phát động cuộc tấn công quy mô lớn nhằm giải cứu Ovidio. Đội tuần tra lập tức bị bao vây bởi số lượng lớn các tay súng của băng Sinaloa.

Băng đảng này chia làm nhiều nhóm nhỏ, tấn công các mục tiêu dân sự trên khắp thành phố để tạo không khí hoảng loạn. Các tay súng đeo mặt nạ đen của Sinaloa đi lại trong thành phố với súng máy đặt trên xe tải và vũ khí hạng nặng khác.

Ít nhất 8 người thiệt mạng và 16 người bị thương cùng nhiều phương tiện giao thông, trạm xăng bị đốt cháy trên đường phố. Sân bay thành phố phải đóng cửa. Một trận bóng đá tại thành phố được hủy vì các lo ngại về an ninh.

Bạo loạn nổ ra tại một nhà tù thành phố với ít nhất 20 phạm nhân vượt ngục. Trong quá trình hai bên đấu súng quyết liệt, băng nhóm Sinaloa bắt được ít nhất 9 quân nhân làm con tin vào chiều 17-10, đòi trả tự do cho Ovidio.

Các thành viên băng đảng ma tuý đang bao vây cảnh sát để giải cứu ông trùm chiều 17-10.

Theo Wall Street Journal, băng Sinaloa gửi đến chỉ huy quân sự thành phố Culiacan hai đoạn video cảnh cáo. Đoạn video thứ nhất gồm các thành viên đội tuần tra đang bị chúng bắt làm con tin, đòi trả tự do cho Ovidio.

Đoạn video thứ hai ghi lại hình ảnh một người mặc quân phục, bị trói và hành quyết ngay trên đường phố Culiacan. Nạn nhân bị bắn thẳng vào đầu. Giới chức địa phương chưa xác nhận người này có nằm trong nhóm các quân nhân bị bắt làm con tin hay không.

Các thành viên băng đảng truy lùng người thân của cảnh sát, chặn đường bằng cách đốt xe, bao vây khu nhà lân cận, trong khi lực lượng an ninh chỉ có khoảng 35 người. Trước tình thế này, Bộ trưởng An ninh Mexico Alfonso Durazo ra lệnh rút lui và thả Ovidio.

Theo một cựu quan chức Mỹ, các tay súng vũ trang đứng sau vụ giải thoát Ovidio là do Ivan, một người anh em của Ovidio, cũng là con trai El Chpo chỉ huy.

Ivan chính là kẻ đảm nhiệm vị trí dẫn đầu băng đảng sau khi tên El Chapo bị bắt giữ và dẫn độ sang Mỹ. Ivan này từng có lần bị quân đội Mexico bắt giữ song hắn cũng được tay chân giải cứu tương tự như hành động lần này.

Theo giới chức an ninh Mexico, hậu quả của màn đấu súng ác liệt trên phố là ít nhất 7 người chết, trong đó có 1 dân thường và 16 người khác bị thương. Bộ trưởng An ninh Mexico Durazo nói cảnh sát đã không lên kế hoạch kỹ lưỡng khi bắt con trai El Chapo, khiến tình hình vượt ra ngoài tầm kiểm soát.

"Trong lịch sử thành phố chưa từng có tiền lệ nào như những gì xảy ra ngày hôm nay", Cristobal Castaneda, lãnh đạo cơ quan an ninh bang Sinaloa, trả lời trên đài Televisa.

Băng đảng này chia làm nhiều nhóm nhỏ, tấn công các mục tiêu dân sự trên khắp thành phố để tạo không khí hoảng loạn.

Chính quyền bất lực?

Năm 2018, đã có 33.341 người bị giết hại tại Mexico, tăng 16% so với năm 2017. Mexico được biết đến là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi nạn buôn bán ma túy.

Trong giai đoạn 2006-2018, cuộc chiến chống ma túy và sự thanh toán giữa các băng đảng nhằm kiểm soát những tuyến đường và trạm trung chuyển ma túy đã cướp đi sinh mạng của hơn 250.000 người.

Ngay sau khi lên nắm quyền vào tháng 12-2018, Tổng thống Lopez Obrador đã lập Kế hoạch quốc gia về Hòa Bình và An ninh 2018-2024 với mục tiêu khôi phục sự bình yên và tin tưởng của người dân vào thể chế, cũng như đảm bảo hòa bình và cải thiện cuộc sống của người dân Mexico.

Tháng 3-2019, Mexico đã thành lập lực lượng Vệ binh quốc gia với số lượng lên tới 50.000 quân, được kết hợp giữa quân đội, hải quân và cảnh sát liên bang; nhiệm vụ của Vệ binh quốc gia là ngăn ngừa tội phạm, đảm bảo an ninh và cuộc chiến chống tội phạm có tổ chức.

Tuy nhiên, số liệu chính thức được công bố gần đây cho thấy số vụ giết người tại Mexico từ đầu năm tới tháng 8 là 23.063 vụ. Đặc biệt thời gian gần đây, các băng đảng ma tuý liên tiếp tấn công vào cảnh sát và lực lượng Vệ binh quốc gia.

Chỉ trước khi xảy ra vụ việc phải thả Ovidio 4 ngày, ngày 13-10, các tay súng của băng đảng ma túy Jalisco New Generation (CJNG) đã sử dụng nhiều xe SUV bọc thép, súng máy hạng nặng 12,7mm, súng trường và các vũ khí tự động khác để phục kích đoàn xe chở 17 cảnh sát tuần tra gần El Aguaje, phía Bắc vùng Aguililla, bang Michoacan.

Những vũ khí hiện đại của băng CJNG tạo hỏa lực áp đảo so với súng ngắn, súng trường tiêu chuẩn của cảnh sát, khiến họ nhanh chóng thất thế, khiến 13 cảnh sát thiệt mạng, 4 người còn lại bị thương nặng và đang trong tình trạng nguy kịch.

Điều đáng nói là nhóm cảnh sát phát tín hiệu cầu cứu qua điện đàm, nhưng không có bất cứ lực lượng nào đến tiếp viện, dù có một căn cứ quân sự cách nơi họ bị phục kích hơn 1,5km. Hình ảnh hiện trường cho thấy nhiều cảnh sát hứng chịu nhiều vết đạn và gục ngã bên các bụi cây ven đường.

Sau trận đấu súng, thành viên băng CJNG tới đốt một số xe cảnh sát và để lại tờ giấy ghi thông điệp cảnh báo cảnh sát không hỗ trợ các nhóm tội phạm đối địch với chúng.

Vụ tấn công xảy ra sau khi Thống đốc bang Michoacan Silvano Aureoles Conejo tuyên bố tội phạm đã giảm. Michoacan là một trong những bang rơi vào tình trạng bất ổn kéo dài vì cuộc chiến giữa các băng đảng ma túy, đặc biệt là CJNG và băng đối thủ Los Viagras.

Băng CJNG trong nhiều năm lấy Michoacan làm địa bàn hoạt động chủ yếu và từng tổ chức hàng loạt vụ tấn công nhằm vào Cảnh sát bang Jalisco lân cận năm 2015 để củng cố quyền kiểm soát hoạt động buôn bán ma túy trong vùng.

Cảnh sát huy động lực lượng và xe bọc thép vẫn không thắng được băng đảng ma tuý.

Thất bại của Vệ binh quốc gia trước tội phạm trong vụ đấu súng ngày 17-10 được đánh giá là nghiêm trọng nhất từ trước đến nay tại thành phố Culiacan, "căn cứ" của băng đảng ma túy Sinaloa do "El Chapo" cầm đầu từ năm 1989-2014.

Ngày 18-10, trong bài phát biểu của mình, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador cho rằng việc thả Ovidio là quyết định đúng trong hoàn cảnh đó.

"Tôi ủng hộ quyết định đó, vì tình thế rất nguy cấp và rất nhiều người dân gặp nguy hiểm. Chúng tôi quyết định bảo vệ cuộc sống của mọi người. Bạn không thể đánh đổi mạng sống của một tên tội phạm với mạng sống của rất nhiều người vô tội", Tổng thống Obrador nói.

Trong suốt cuộc họp báo ngày 18-10, Tổng thống López Obrador dành phần lớn thời gian né tránh chủ đề này, cũng như bác bỏ mọi chỉ trích trước sự thất bại của lực lượng chính phủ khi đối đầu với một băng nhóm tội phạm có tổ chức.

Tuy nhiên, hành động của chính quyền Tổng thống Obrador khiến giới nghị sĩ đảng Hành động dân tộc chỉ trích và kêu gọi nhà lãnh đạo cùng các quan chức an ninh từ chức. Nhiều người lo ngại với quyết định thả Ovidio lần này của chính phủ, các băng đảng phạm tội sẽ ngày càng lộng hành.

Falko Ernst, chuyên gia phân tích cao cấp của Nhóm khủng hoảng quốc tế ở Mexico, cho biết việc thả Ovidio đặt ra một tiền lệ nguy hiểm và gửi "thông điệp" rằng chính quyền Mexico, bao gồm cả quân đội, có thể bị đe dọa và không kiểm soát được. Bởi sau khi Ovidio Guzman suýt bị bắt, bạo lực bùng phát ở quy mô hiếm thấy trong cuộc chiến chống ma túy.

Các nhà phân tích cho rằng vụ này là một "thảm họa" về uy tín của chính phủ. Việc trả tự do cho Ovidio tạo ra hình ảnh yếu thế trước hỏa lực và sự quyết liệt của tội phạm có tổ chức.

Thắng lợi của băng đảng ma tuý cho thấy, thực trạng đáng sợ về sức mạnh và sự lộng hành của mạng lưới tội phạm Mexico. Trong khi đó, chính phủ lại không có bất kỳ kế hoạch nào dập tắt nạn bạo lực đã đẩy quốc gia tới "thời điểm chết chóc nhất" trong nhiều thập kỷ.

Minh Hằng (Tổng hợp)