Cộng hòa Czech lựa chọn “hướng Đông” hay “hướng Tây”?

• Cộng hòa Czech khai tử Visapoint vì tham nhũng
• Cộng hòa Czech: Phó Thủ tướng bị khởi tố
• Những vụ nhũng lạm kỷ lục ở Cộng hòa Czech
• Tổng thống Cộng hoà Czech bị ám sát hụt

Các con số này đối với đối thủ của ông Zeman, Giáo sư Jiri Drahos, cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học CH Czech, lần lượt là 36,5% và 8,5%. Điều này có nghĩa, cơ hội chiến thắng của hai ứng cử viên là gần như tương đương nhau.

Những con số trên cũng cho thấy sự kịch tính trong cuộc bầu cử tổng thống lần này. Mặc dù đương kim Tổng thống CH Czech đã dễ dàng giành chiến thắng trong vòng bầu cử thứ nhất diễn ra hôm 13-1 vừa qua, nhưng những ứng cử viên thất bại trong vòng một đã quay sang ủng hộ cựu Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học CH Czech bởi họ muốn tòa lâu đài Praha sẽ có một chủ nhân mới thay vì một tổng thống hiện đã 73 tuổi.

Hiện ông Zeman được đánh giá là đang có chút lợi thế hơn so với đối thủ Drahos sau cuộc tranh luận trực tiếp trên truyền hình tối 23-1 (giờ địa phương). Tuy nhiên, tương lai chính trị của cả hai ứng cử viên phụ thuộc rất lớn vào số cử tri hiện vẫn đang lưỡng lự sẽ bầu cho ai. Và để tranh thủ lá phiếu của những cử tri này, cả hai ứng cử viên đều sử dụng chung con bài chống nhập cư.

Tổng thống Zeman và Giáo sư Drahos tại cuộc tranh luận trên truyền hình tối 23-1.

Về cơ bản, quan điểm của hai ông không khác nhau nhiều, cùng từ chối hạn ngạch nhập cư do Liên minh châu Âu (EU) áp đặt. Tuy nhiên, trong khi ông Zeman “hù dọa” dân chúng về nguy cơ khủng bố từ những người nhập cư Hồi giáo thì ông Drahos lại lập luận rằng, CH Czech đủ mạnh để xử lý vấn đề nhập cư nhưng việc nhận hay không nhận người tị nạn là quyền tự quyết của  nước này.

Tại cuộc “đối đầu” trên truyền hình, hai ứng cử viên đã công kích nhau kịch liệt, chủ yếu nhắm vào vấn đề người nhập cư hay sở hữu súng. Về vấn đề người nhập cư, Tổng thống Zeman một lần nữa tái khẳng định quan điểm phản đối tiếp nhận người tị nạn với nhiều lý do khác nhau, đồng thời chỉ trích phát ngôn trước đó của ứng cử viên Drahos muốn CH Czech tiếp nhận một số lượng nhất định người tị nạn.

Đáp lại, Giáo sư Drahos chỉ trích tuyên bố của Tổng thống Zeman khi người đứng đầu nhà nước CH Czech nói rằng, ông sẽ không ký đề xuất cơ chế phân bổ hạn ngạch tiếp nhận người tị nạn của EU. Ông Drahos cho rằng, việc ký hay không một đề xuất đó không nằm trong thẩm quyền của tổng thống bởi đó không phải là một hiệp ước quốc tế.

Ông cũng nêu quan điểm giải quyết cuộc khủng hoảng người nhập cư hiện nay, bao gồm việc tăng cường bảo vệ biên giới của khối và hỗ trợ các nước nơi người tị nạn rời bỏ nhà cửa ra đi. Quan điểm này không có gì khác so với ứng cử viên Zeman hay các quan chức Chính phủ CH Czech.

Liên quan tới vấn đề sở hữu súng, ứng cử viên Zeman ủng hộ luật hóa và đưa vào hiến pháp quyền sở hữu vũ khí đã được đăng ký của người dân, cho phép CH Czech né tránh một cách khôn khéo chỉ thị hạn chế sở hữu súng trước đó của EU. Trong khi đó, ứng cử viên Drahos phản đối đề xuất trên và cho rằng không có lý do gì CH Czech lại có thêm một luật như trên bởi những quy định sở hữu súng hiện nay là đã đầy đủ rồi.

Tuy nhiên, các nhà phân tích đánh giá rằng, trong cuộc tranh luận này, Tổng thống Zeman, với kinh nghiệm chính trường và am hiểu tình hình, dường như tỏ ra lấn lướt hơn và không để đối thủ của mình có nhiều cơ hội trình bày quan điểm.

Đương kim Tổng thống CH Czech được những người ủng hộ gọi là một chính khách lớn, đại diện cho tầng lớp văn hóa – xã hội đại chúng, đối trọng của giới tinh hoa. Ông cũng được coi là người bộc trực, thẳng thắn. Điểm yếu của ông là hay có lời phát biểu gây sốc, thiếu thận trọng và hay thay đổi chính kiến. Còn Giáo sư Drahos – người được mệnh danh là “chú ngựa ô” trong cuộc bầu cử tổng thống lần này – thì được đánh giá là người điềm tĩnh, một trí thức lớn.

Khẩu hiệu tranh cử của ông nêu rõ: Sự đứng đắn, tử tế là sức mạnh. Nhược điểm của ông mà đối thủ tập trung nhắm tới là thiếu kinh nghiệm chính trị. Trong khi Tổng thống Zeman nhiều lần khẳng định kiên trì ủng hộ Thủ tướng vừa từ nhiệm Andrej Babis, thì đối thủ của ông lại bày tỏ thái độ kiên quyết với ông Babis, khẳng định rằng, nếu trở thành tổng thống, ông sẽ không bao giờ bổ nhiệm vào vị trí đứng đầu chính phủ một nhân vật có liên quan đến truy tố hình sự.

Giới phân tích chính trị ở phương Tây khắc họa vòng hai cuộc bầu cử Tổng thống CH Czech 2018 là sự lựa chọn giữa chính sách “hướng Đông” và “hướng Tây”. Ứng cử viên Zeman được coi là người chỉ trích gay gắt EU, nhất là về vấn đề nhập cư, và bày tỏ thái độ xích lại gần Nga và Trung Quốc.

Trong khi đó, đối thủ của ông Zeman lại được đánh giá là người ủng hộ việc bảo vệ các giá trị dân chủ ở CH Czech. Ứng cử viên này từng tuyên bố sẽ đưa CH Czech hội nhập sâu hơn vào EU và NATO và nhiều lần bày tỏ thái độ thiếu thân thiện đối với Nga.